Η πόλη El Zonte έχει τραβήξει τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας για έναν εντελώς ξεχωριστό λόγο: την πρωτοποριακή υιοθέτηση του Bitcoin ως μέσο συναλλαγών στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της.
Στις ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, στη μικρή χώρα της Κεντρικής Αμερικής, το Ελ Σαλβαδόρ, βρίσκεται το ήσυχο παραθαλάσσιο χωριό El Zonte [Ελ Ζόντε]. Ένας προορισμός που μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν γνωστός μόνο στους λάτρεις του σερφ και στους ταξιδιώτες που αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες μακριά από τον μαζικό τουρισμό.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το El Zonte έχει τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας για έναν εντελώς διαφορετικό λόγο: την πρωτοποριακή υιοθέτηση του Bitcoin ως μέσο συναλλαγών στην καθημερινή ζωή.
Ένα πείραμα με Bitcoin
Η ιστορία του El Zonte και του Bitcoin ξεκινά γύρω στο 2019, όταν ένα ανώνυμο φιλανθρωπικό ίδρυμα, το οποίο ενδιαφερόταν να προωθήσει τη χρήση των κρυπτονομισμάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες, αποφάσισε να επενδύσει στην τοπική κοινότητα.
Η ιδέα ήταν απλή αλλά ριζοσπαστική: να προσφέρουν Bitcoin στην τοπική οικονομία αντί για τοπικό νόμισμα ή δολάρια (το Ελ Σαλβαδόρ χρησιμοποιεί το δολάριο ΗΠΑ από το 2001), δίνοντας την ευκαιρία στους κατοίκους να εκπαιδευτούν και να ζήσουν μέσω ενός αποκεντρωμένου οικονομικού συστήματος.
Το εγχείρημα ονομάστηκε Bitcoin Beach και χρηματοδοτήθηκε με κεφάλαια που χρησιμοποιήθηκαν για να πληρωθούν μικροδουλειές, κοινωνικά προγράμματα και εκπαιδευτικά έργα σε Bitcoin. Ταυτόχρονα, δόθηκε έμφαση στην εκπαίδευση της τοπικής κοινωνίας, έτσι ώστε οι κάτοικοι να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν ψηφιακά πορτοφόλια, να σκανάρουν QR codes και να πραγματοποιούν συναλλαγές.
Αυτό που ξεκίνησε ως ένα κοινωνικό πείραμα, σύντομα άλλαξε τη ζωή των κατοίκων. Τα μικρά καταστήματα, τα καφέ, οι πλανόδιοι πωλητές, ακόμη και τα σχολεία και οι εκκλησίες, άρχισαν να δέχονται Bitcoin. Οι τουρίστες που επισκέπτονταν την περιοχή εντυπωσιάζονταν από το γεγονός ότι μπορούσαν να πληρώσουν με Bitcoin για έναν καφέ ή για ένα μάθημα σερφ.
Για πολλούς κατοίκους, η χρήση του Bitcoin αποτέλεσε μια λύση σε προβλήματα που ταλανίζουν χρόνια τον πληθυσμό του Ελ Σαλβαδόρ: η έλλειψη τραπεζικής πρόσβασης, οι υψηλές προμήθειες για εμβάσματα από το εξωτερικό, και η περιορισμένη συμμετοχή στην επίσημη οικονομία. Στο El Zonte, ακόμη και όσοι δεν είχαν τραπεζικό λογαριασμό μπορούσαν πλέον να συναλλάσσονται μέσω του κινητού τους τηλεφώνου.
Bitcoin ως επίσημο νόμισμα
Η επιτυχία του πειράματος στο El Zonte αποτέλεσε έμπνευση για κάτι πολύ μεγαλύτερο. Τον Ιούνιο του 2021, ο πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, Nayib Bukele, ανακοίνωσε πως η χώρα θα γίνει η πρώτη στον κόσμο που θα θεσπίσει το Bitcoin ως επίσημο νόμισμα, μαζί με το αμερικανικό δολάριο. Ο νόμος τέθηκε σε εφαρμογή τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, και το El Zonte έγινε έτσι σύμβολο της παγκόσμιας κρυπτο-επανάστασης.
Η υιοθέτηση του Bitcoin σε εθνικό επίπεδο προκάλεσε αντιδράσεις, θετικές και αρνητικές. Οι υποστηρικτές το είδαν ως βήμα προς την οικονομική ανεξαρτησία και την τεχνολογική καινοτομία. Οι επικριτές τόνισαν την αστάθεια του Bitcoin και εξέφρασαν ανησυχίες για το ενδεχόμενο μαζικών οικονομικών συνεπειών.
Ωστόσο, στο El Zonte, οι κάτοικοι είχαν ήδη προσαρμοστεί. Πολλοί από αυτούς θεωρούσαν το Bitcoin όχι απλώς εργαλείο συναλλαγής, αλλά μέσο ενδυνάμωσης της κοινότητας και οικονομικής αυτονομίας.
Η διεθνής προβολή του El Zonte ως «Bitcoin Village» προσέλκυσε μια νέα γενιά ταξιδιωτών: ψηφιακούς νομάδες, crypto-entrepreneurs, influencers και επενδυτές που θέλησαν να βιώσουν από κοντά αυτή τη μοναδική πειραματική οικονομία. Ξενοδοχεία, εστιατόρια και co-working spaces άρχισαν να ξεφυτρώνουν στην περιοχή, μεταμορφώνοντας την τοπική οικονομία.
Η αξία των ακινήτων αυξήθηκε, ενώ οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, κυρίως στον τομέα της τεχνολογίας και του τουρισμού, άρχισαν να ευδοκιμούν. Παράλληλα, τοπικές νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) που σχετίζονται με το Bitcoin έκαναν την εμφάνισή τους, προσφέροντας εργασία και εκπαίδευση σε νέους κατοίκους.
Πώς ξεκίνησαν όλα
Το πείραμα με το Bitcoin στο El Zonte ξεκίνησε το 2019, με επικεφαλής τον τοπικό οικονομολόγο Mike Peterson και τον ηγέτη της κοινότητας Roman Martínez. Εκείνη την εποχή, ο Peterson συνεργαζόταν με μια ΜΚΟ για την υποστήριξη των νέων και την απομάκρυνσή τους από τη διαβόητη βία των συμμοριών στη χώρα.
Μια ανώνυμη δωρεά σε Bitcoin πυροδότησε την ιδέα της δημιουργίας μιας τοπικής κυκλικής οικονομίας. Οι νέοι της περιοχής πληρώνονταν σε Bitcoin για να καθαρίζουν τις παραλίες και τα ποτάμια. Όταν ξέσπασε η πανδημία και χάθηκαν οι θέσεις εργασίας, το πρόγραμμα επεκτάθηκε για να υποστηρίξει ολόκληρη την κοινότητα.
Οι συνθήκες ήταν ώριμες. «Το Ελ Σαλβαδόρ είχε μια μοναδική ιδιαιτερότητα, καθώς δεν είχε δικό του νόμισμα μετά την υιοθέτηση του δολαρίου ΗΠΑ το 2001», δήλωσε μιλώντας προ ημερών στο BBC ο Peterson. Αυτό παρείχε ένα πιο ανοιχτό πλαίσιο για το Bitcoin, καθώς δεν ανταγωνιζόταν το νόμισμα της χώρας. Ταυτόχρονα, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού παρέμενε χωρίς τραπεζικό λογαριασμό, χωρίς πρόσβαση σε παραδοσιακές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Έτσι, «η δυνατότητα να εισαχθεί ένα δίκτυο πληρωμών που θα έδινε στους ανθρώπους πρόσβαση σε ηλεκτρονικές πληρωμές για πρώτη φορά είχε πολύ νόημα».
Ένας από τους ντόπιους που αγκάλιασε την πρωτοβουλία είναι ο 23χρονος Brian Flores. Αφού εντάχθηκε στην ομάδα ως έφηβος, τώρα διδάσκει στην κοινότητα – ειδικά στους νέους – πώς να χρησιμοποιούν το Bitcoin και πιστώνει στο έργο το άνοιγμα νέων ευκαιριών.
«Το Bitcoin Beach άλλαξε τη ζωή μου», είπε στο BBC. «Όλοι οι φίλοι που είχα στο σχολείο είτε έχουν πεθάνει είτε είναι στη φυλακή. Προέρχομαι από μια πολύ φτωχή οικογένεια. Απλά δουλεύαμε στα χωράφια, αλλά όταν το Bitcoin ήρθε στο El Zonte, άρχισα να δουλεύω μαζί τους για να δω τι συμβαίνει». Έκτοτε έχει ταξιδέψει στην Αργεντινή, την Ισπανία και την Τσεχική Δημοκρατία ως εκπαιδευτικός και σχεδιάζει να επισκεφθεί το Λας Βέγκας.
Για τους τουρίστες, εξήγησε, η χρήση του νομίσματος είναι απλή: κατεβάζεις μια εφαρμογή τύπου wallet στο κινητό σου (μπορείς να χρησιμοποιήσεις οποιαδήποτε) και την γεμίζεις με Bitcoin. «Και είσαι έτοιμος».
Καθώς η πρωτοβουλία μεγάλωνε, τράβηξε την προσοχή του νεοεκλεγμένου Προέδρου Nayib Bukele, ο οποίος ανέφερε το Bitcoin Beach ως έμπνευση για την απόφασή του να κάνει το νόμισμα νόμιμο χρήμα το 2021 – η πρώτη χώρα στον κόσμο που το έκανε. Ξαφνικά, το Bitcoin δεν ήταν πλέον αποδεκτό μόνο στο El Zonte, αλλά σε ολόκληρο το Ελ Σαλβαδόρ, και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την πληρωμή όλων των δαπανών, από λογαριασμούς κοινής ωφέλειας και είδη διατροφής έως φόρους. Για τους ταξιδιώτες, αυτό σήμαινε ότι οι εκδρομές, τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία μπορούσαν επίσης να πληρωθούν με Bitcoin.
«Εσείς [στο Bitcoin Beach] αποδείξατε ότι αυτό δεν είναι κάτι μόνο για τους πλούσιους, είναι για όλους», είπε ο Bukele στον Petersen το 2021: «Είστε πρωτοπόροι. Αποδείξατε ότι μια κοινότητα μπορεί πραγματικά να επωφεληθεί από το Bitcoin και τώρα θα το αποδείξουμε αυτό και σε εθνική κλίμακα».
Οι πιέσεις του ΔΝΤ
Ωστόσο, στις αρχές του 2025, η κυβέρνηση αναίρεσε την πολιτική της για το νόμιμο νόμισμα μετά από πιέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αν και η αλλαγή ήταν αμφιλεγόμενη, δεν άλλαξε ιδιαίτερα τη ζωή στο El Zonte, όπου το Bitcoin εξακολουθεί να είναι ευρέως αποδεκτό. Ο Peterson λέει ότι η πρωτοβουλία Bitcoin Beach εξαπλώνεται σε άλλα μέρη της χώρας και έχει εμπνεύσει έως και 100 παρόμοια έργα Bitcoin σε όλο τον κόσμο.
Περπατώντας σήμερα στο El Zonte, είναι δύσκολο να μην προσέξεις το λογότυπο του Bitcoin. Μεγάλες πινακίδες με το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα του Bitcoin βρίσκονται παντού, ενώ αυτοκόλλητα με τη φράση «Δεχόμαστε Bitcoin» εμφανίζονται στα παράθυρα καταστημάτων, ξενοδοχείων και εστιατορίων.
«Πολλοί μας ζητούν να πληρώσουν με Bitcoin», είπε στο BBC μια σερβιτόρα στο Nan Tal, ένα εστιατόριο μπροστά στη θάλασσα. «Πολλοί είναι τουρίστες σαν εμένα», πρόσθεσε.
Άλλοι πάλι, δεν έχουν ιδέα, όπως ένας σέρφερ από τη Γερμανία με τον οποίο μίλησα. «Ήρθα για τα κύματα», είπε όταν το BBC τον ρώτησε αν το Bitcoin ήταν αυτό που τον προσέλκυσε στο El Zonte. Πρόσθεσε ότι δεν είχε χρησιμοποιήσει ακόμα το νόμισμα.
Ο Peterson θαυμάζει τον ρόλο που έχει παίξει το Bitcoin στην προσέλκυση τουριστών στην πόλη.
«Είχε τεράστιο αντίκτυπο. Το όνομα είναι εύκολο, είναι κάτι που οι άνθρωποι το θυμούνται εύκολα. Αλλά έχει προσελκύσει ανθρώπους με διάφορους τρόπους», είπε. Ανέφερε τους «πυρήνες των Bitcoiners» που επιθυμούν να συνδεθούν με την κοινότητα, αλλά και εκείνους που δεν θα είχαν ανακαλύψει ποτέ το El Zonte χωρίς το έργο. «Ακόμη και τα αρνητικά άρθρα έβαζαν φωτογραφίες από τις όμορφες παραλίες και μιλούσαν για τους υπέροχους ανθρώπους. Έτσι, είχαμε αυτή την τεράστια εισροή ανθρώπων στο Ελ Σαλβαδόρ και στο El Zonte».
Αυτό το ενδιαφέρον συνοδεύτηκε από μια ευρύτερη άνθηση του τουρισμού στο Ελ Σαλβαδόρ, με την χώρα να σημειώνει αύξηση 90% στις αφίξεις διεθνών τουριστών μεταξύ των αρχών του 2019 και των αρχών του 2024, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΟΗΕ για τον τουρισμό.
Προκλήσεις και κριτική
Φυσικά, το εγχείρημα δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η μεταβλητότητα της τιμής του Bitcoin δημιουργεί αβεβαιότητα. Καταστηματάρχες που αποδέχονται Bitcoin διατρέχουν τον κίνδυνο να χάσουν εισόδημα αν πέσει η τιμή. Παρόλο που υπάρχουν τεχνολογίες που επιτρέπουν άμεση μετατροπή σε δολάρια, πολλοί εξακολουθούν να ανησυχούν.
Επιπλέον, υπάρχει η τεχνολογική ανισότητα. Παρά το ότι τα smartphones είναι πλέον διαδεδομένα, δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε σταθερό internet ή την ψηφιακή κατάρτιση για να χειρίζονται κρυπτονομίσματα με ασφάλεια. Επίσης, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τη ρύθμιση και την προστασία των χρηστών από απάτες ή κυβερνοεπιθέσεις.
Το El Zonte λειτουργεί σήμερα ως ένα ζωντανό εργαστήριο για το μέλλον της οικονομίας. Είτε το Bitcoin επικρατήσει ως παγκόσμιο μέσο συναλλαγών είτε όχι, το πείραμα στο El Zonte έχει ήδη επιτύχει κάτι σημαντικό: απέδειξε ότι ακόμη και μια μικρή κοινότητα με περιορισμένους πόρους μπορεί να αγκαλιάσει την τεχνολογία και να καινοτομήσει.
Ορισμένοι προβλέπουν ότι στο μέλλον το El Zonte θα εξελιχθεί σε ένα είδος Silicon Valley για κρυπτονομίσματα στην Κεντρική Αμερική. Άλλοι είναι πιο συγκρατημένοι και θεωρούν ότι το κύμα του ενθουσιασμού ίσως περάσει, και η κοινότητα θα επιστρέψει σε πιο παραδοσιακές μορφές οικονομίας.
Η περίπτωση του El Zonte αποτελεί ένα σπάνιο παράδειγμα όπου η τεχνολογία συναντά τη βάση της κοινωνίας. Δεν πρόκειται για έργο μεγάλων εταιρειών ή κρατικής επιβολής – ξεκίνησε από την κοινότητα, με τη βοήθεια φιλανθρωπικών κεφαλαίων και την περιέργεια ανθρώπων που πίστεψαν ότι κάτι νέο μπορεί να ξεκινήσει από το μηδέν.
Το Bitcoin στο El Zonte δεν είναι απλώς ψηφιακό χρήμα. Είναι ένα κοινωνικό εργαλείο. Και το κοντινό μέλλον θα δείξει σε όλους μας πόσο χρήσιμο μπορεί να αποδειχτεί ειδικά σε μικρές και αναπτυσσόμενες κοινωνίες.