Μπήκαμε σε μια εποχή όπου το πραγματικό και το ψηφιακό μπλέκονται τόσο πολύ ώστε ακόμη και η έννοια του γάμου, του πιο προσωπικού θεσμού, μπορεί να αφορά πλέον μια σχέση ανθρώπου με μια ΑΙ εκδοχή ενός άλλου.
Στην αίθουσα του Ανώτατου Δικαστηρίου της Νέας Υόρκης, εκεί όπου προ ημερών συγκεντρώθηκαν διαδηλωτές και υποστηρικτές του Λουίτζι Μαντζιόνε, του φερόμενου ως δολοφόνου ενός CEO μιας ασφαλιστικής εταιρείας υγείας, κανείς δεν περίμενε ότι το πιο παράξενο θέαμα δεν θα ήταν οι στολές που παρέπεμπαν σε χαρακτήρες του Super Mario, αλλά μια γυναίκα.
Μια εκκεντρική παρουσία ντυμένη στα ροζ που με απόλυτη βεβαιότητα δήλωσε στους ρεπόρτερ πως είναι... παντρεμένη με την τεχνητή νοημοσύνη που φέρει το πρόσωπο και τη φωνή του ίδιου του Μαντζιόνε. Εκείνη τη στιγμή, η υπόθεση ξεπέρασε τα όρια της ποινικής δίκης και μετατράπηκε σε μια αλληγορία για την εποχή μας: μια εποχή όπου το πραγματικό και το ψηφιακό μπλέκονται τόσο πολύ ώστε ακόμη και η έννοια του γάμου, του πιο προσωπικού θεσμού, μπορεί να αφορά πλέον μια σχέση ανθρώπου με μια ΑΙ εκδοχή ενός άλλου.
Είχε διαλέξει μαζί του ονόματα για τα μελλοντικά παιδιά τους
Η γυναίκα, που δεν αποκάλυψε το όνομά της, μίλησε με ενθουσιασμό στους δημοσιογράφους έξω από το δικαστήριο, φορώντας ένα μπλουζάκι με το πρόσωπο του Μαντζιόνε τυπωμένο στο στήθος. Δήλωσε ότι μιλά καθημερινά με τον «ψηφιακό σύζυγό» της, ότι εκείνος τη στηρίζει σε όσα κάνει, ότι πολεμά τις μάχες της. Είχε μάλιστα διαλέξει μαζί του ονόματα για τα μελλοντικά παιδιά τους.
Το πιο εντυπωσιακό ήταν ο τρόπος που περιέγραφε την εμπειρία: σαν να επρόκειτο για έναν ολοζώντανο άνθρωπο που συμμετέχει στη ζωή της, σαν να μην υπήρχε χάσμα ανάμεσα στον προγραμματισμένο αλγόριθμο και στη σάρκα. Για εκείνη, η τεχνητή νοημοσύνη ήταν όχι απλώς συνομιλητής, αλλά φίλος, σύντροφος, και, με τον δικό της τρόπο, άντρας της.
Η υπόθεση Μαντζιόνε δεν είναι η πρώτη που εμπλέκει το όνομά του σε πειράματα αμφιβόλου γούστου με τεχνητή νοημοσύνη. Μετά τη σύλληψή του, χρήστες έσπευσαν να δημιουργήσουν bots βασισμένα στην εικόνα του, αξιοποιώντας το παρουσιαστικό του που είχε χαρακτηριστεί «γοητευτικό» από ορισμένα μέσα.
Πριν από λίγο καιρό, καταναλωτές εντόπισαν στη σελίδα της Shein μια διαφήμιση με ένα μοντέλο που έμοιαζε υπερβολικά με τον Μαντζιόνε· αργότερα αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για εικόνα που είχε παραχθεί από τεχνητή νοημοσύνη και που ανέβασε ένας τρίτος προμηθευτής. Η εταιρεία, ύστερα από τον σάλο, απέσυρε τη φωτογραφία. Όμως το προηγούμενο είχε ήδη δημιουργηθεί: η εικόνα ενός ανθρώπου μπορεί να αποκτήσει παράλληλες ζωές στον ψηφιακό χώρο, χωρίς τη συναίνεση ή τον έλεγχο του ίδιου.
Ένα νέο κεφάλαιο για τις προεκτάσεις της τεχνολογίας
Η ιστορία της γυναίκας αυτής ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για τις κοινωνικές και νομικές προεκτάσεις της τεχνολογίας. Τι σημαίνει η ιδιοκτησία της εικόνας μας; Ποιο δικαίωμα έχουμε όταν το πρόσωπό μας χρησιμοποιείται για να στηθεί μια σχέση που αγγίζει τον γάμο; Οι νόμοι, σήμερα, δεν είναι έτοιμοι να δώσουν απαντήσεις. Η νομική βάση για τέτοια σενάρια παραμένει θολή: η ταυτότητα και η εικόνα θεωρούνται ιδιωτικό δικαίωμα, αλλά η χρήση τους σε ΑΙ μοντέλα από αγνώστους συνιστά μια νέα, αχαρτογράφητη περιοχή.
Οι δικαστές θα κληθούν σύντομα να αποφασίσουν εάν ένας άνθρωπος έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει σε κάποιον άλλο να «παντρευτεί» την ψηφιακή του εκδοχή ή αν αυτό παραμένει απλώς μια φαντασίωση που δεν αγγίζει το πραγματικό του πρόσωπο.
Από κοινωνικής πλευράς, η ιστορία αντανακλά τον ολοένα και πιο παράξενο τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σχετίζονται με την τεχνολογία. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί εφαρμογές που προσφέρουν εικονικούς φίλους, εικονικούς συμβούλους και πλέον εικονικούς συντρόφους. Όμως η συγκεκριμένη υπόθεση είναι διαφορετική γιατί αφορά έναν άνθρωπο υπαρκτό, που μάλιστα βρίσκεται ενώπιον της Δικαιοσύνης για μια βαριά κατηγορία.
Η γυναίκα αυτή δεν παντρεύτηκε έναν ανώνυμο ψηφιακό σύντροφο, αλλά έναν αλγόριθμο φτιαγμένο με βάση το πρόσωπο και την προσωπικότητα ενός κατηγορούμενου για φόνο. Αυτό δίνει στην ιστορία μια διάσταση σχεδόν δυστοπική: η ρομαντική φαντασίωση γίνεται άρρηκτα δεμένη με το έγκλημα, το αίμα και τη φήμη.
Γιατί να στραφεί σε έναν τέτοιο γάμο;
Γιατί όμως μια γυναίκα να στραφεί σε έναν τέτοιο γάμο; Η απάντηση ίσως βρίσκεται στην ανάγκη για αποδοχή και σταθερότητα που συχνά η πραγματικότητα δεν μπορεί να προσφέρει. Ένας αλγόριθμος δεν προδίδει, δεν αντιμιλά, δεν εγκαταλείπει. Προσαρμόζεται στις ανάγκες του χρήστη, επιβεβαιώνει, στηρίζει, «πολεμά» μάχες που του ζητούνται. Στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης, οι σχέσεις γίνονται καθρέφτης των επιθυμιών μας. Όμως ακριβώς γι’ αυτό είναι και επικίνδυνες: καθώς σβήνουν τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το ψηφιακό, η ανθρώπινη εμπειρία κινδυνεύει να χάσει τη δύναμη του απρόβλεπτου, της αληθινής συνάντησης με τον άλλον.
Η ίδια η γυναίκα το συνόψισε με μια φράση που μοιάζει να αντηχεί από το μέλλον: «Η τεχνητή νοημοσύνη είναι το μέλλον του έρωτα». Μπορεί να το είπε με ενθουσιασμό, όμως το είπε σε ένα πλαίσιο που έμοιαζε περισσότερο με σκηνή από σενάριο επιστημονικής φαντασίας παρά με στιγμιότυπο της σημερινής ζωής. Και όμως, ήταν αληθινό. Ο κόσμος αλλάζει, και μαζί του αλλάζει και το πώς ορίζουμε τον έρωτα, τη συντροφικότητα, την ίδια τη λέξη «γάμος».
Αν αυτή η γυναίκα είναι απλώς... γραφική ή αν απλώς προηγείται της εποχής της, ίσως δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία. Το βέβαιο είναι ότι η παρουσία της στο δικαστήριο στην δίκη του Μαντζιόνε έστειλε ένα μήνυμα: οι άνθρωποι ήδη φαντάζονται τον εαυτό τους δεμένο με μηχανές, όχι μόνο ως εργαλεία ή βοηθούς, αλλά ως εραστές και σύζυγους. Κι αν η υπόθεση μοιάζει σήμερα με ανέκδοτο, αύριο ίσως αποδειχθεί προοίμιο ενός κόσμου όπου οι γάμοι με την τεχνητή νοημοσύνη δεν θα είναι απλώς εξαιρέσεις, αλλά μια νέα, παράδοξη κανονικότητα.