Ο Σαμ Σουμέικερ, καλλιτέχνης και μανιταρολόγος, ήθελε με το εγχείρημά του να αποδείξει όχι μόνο ότι ένα τέτοιο σκάφος μπορεί να σταθεί στη θάλασσα, αλλά και ότι το μέλλον ίσως βρίσκεται σε υλικά πιο παράξενα από ό,τι φανταζόμαστε.
Ένα πρωινό του Αυγούστου, κάτω από τον καθαρό ουρανό της Καλιφόρνιας, ο Σαμ Σουμέικερ έσπρωξε το σκάφος του στα νερά ανοιχτά του νησιού Καταλίνα. Στόχος του: να φτάσει κωπηλατώντας μέχρι το Σαν Πέδρο, λίγο έξω από το Λος Άντζελες, διανύοντας περίπου σαράντα χιλιόμετρα ανοιχτής θάλασσας.
Δεν θα ήταν κάτι τόσο σπουδαίο αν δεν υπήρχε μια κρίσιμη λεπτομέρεια: το καγιάκ του δεν ήταν από πλαστικό, ούτε από ξύλο ή fiberglass. Ήταν φτιαγμένο - ή μάλλον καλλιεργημένο - εξ ολοκλήρου από μανιτάρια. Καφέ-κίτρινο, με υφή ανώμαλη και σπογγώδη, έμοιαζε με κάτι ανάμεσα σε σκαρί και ζωντανό οργανισμό.
Ο Σουμέικερ, καλλιτέχνης και μανιταρολόγος, ήθελε με το εγχείρημά του να αποδείξει όχι μόνο ότι ένα τέτοιο σκάφος μπορεί να σταθεί στη θάλασσα, αλλά και ότι το μέλλον ίσως βρίσκεται σε υλικά πιο παράξενα από ό,τι φανταζόμαστε.
Μια θαλάσσια διαδρομή με συνοδό μια φάλαινα
Ξεκίνησε πριν τις έξι το πρωί, έχοντας μαζί του κινητό, κάμερα GoPro, ασύρματο και πυξίδα. Στα πρώτα μίλια, η αδρεναλίνη και ο ενθουσιασμός τον κρατούσαν σε εγρήγορση. Τρεις ώρες αργότερα, μετά το ένατο μίλι, χωρίς ακτή στον ορίζοντα, η θάλασσα άρχισε να του προκαλεί ναυτία. Και τότε, σαν σκηνή από όνειρο, ένα φάλαινα πενήντα ποδιών αναδύθηκε δίπλα του, αναποδογύρισε την ουρά της και άρχισε να τον ακολουθεί για τρία ολόκληρα μίλια.
Η παρουσία αυτού του τεράστιου συνοδοιπόρου τον έκανε να συνεχίσει μέχρι τέλους. Δώδεκα ώρες μετά, βγήκε στην ακτή του Σαν Πέδρο καταρρακωμένος, αλλά θριαμβευτής: το σκάφος από μανιτάρια είχε αντέξει, κι εκείνος είχε πετύχει το μεγαλύτερο ταξίδι σε ανοιχτή θάλασσα με τέτοιο υλικό.
Η ιστορία του Σουμέικερ δεν ξεκινά στη θάλασσα αλλά στην τέχνη. Αφού τελείωσε το μεταπτυχιακό του στο Yale το 2020, άρχισε να φτιάχνει γλυπτά από καλλιεργημένα μανιτάρια που ξεπηδούσαν από κεραμικά ή γυάλινα αγγεία. Οι εκθέσεις του παρουσίαζαν τη ζωντανή, οργανική ανάπτυξη του μύκητα σαν μια γλυπτική διαδικασία που ποτέ δεν ολοκληρώνεται. Σύντομα, η περιέργειά του ξεπέρασε τα όρια της γκαλερί.
Εντάχθηκε σε μια μικρή αλλά δυναμική κοινότητα καλλιτεχνών και επιστημόνων που εξετάζουν πώς το μυκήλιο - το υπόγειο δίκτυο ινών που στηρίζει την ανάπτυξη των μανιταριών - μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υλικό. Το AquaFung, όπως το βάφτισε ο μέντοράς του Φιλ Ρος, υπόσχεται να λειτουργήσει σαν το πλαστικό: ελαφρύ, ανθεκτικό, επιπλέον. Μόνο που, σε αντίθεση με το πλαστικό, είναι βιοδιασπώμενο και φιλικό προς το περιβάλλον.
Ο Σουμέικερ έφτιαξε την πρώτη του βάρκα το 2024 με μυκήλιο Ganoderma polychromum. Χρησιμοποίησε ένα παλιό καγιάκ ως καλούπι, το γέμισε με πάνω από 130 κιλά υπόστρωμα κάνναβης και περίμενε τέσσερις εβδομάδες ώσπου το μυκήλιο να το κατακλύσει. Ύστερα ακολούθησε μακρά περίοδος ξήρανσης με ανεμιστήρες. Το αποτέλεσμα ήταν ένα υλικό που έμοιαζε με φελλό, σκληρό και υδροαπωθητικό.
Όμως ο Σουμέικερ ήθελε κάτι πιο σταθερό και αξιόπιστο. Έτσι, το 2025 δημιούργησε τη δεύτερη εκδοχή: μικρότερη σε μήκος αλλά μεγαλύτερη σε όγκο, με καρίνα για καλύτερη σταθερότητα και βάρος 48 κιλών. Η κατασκευή πήρε σχεδόν δέκα μήνες: έξι εβδομάδες καλλιέργειας, τρεις μήνες ξήρανσης, προσεκτικές επεμβάσεις για να σκληρύνει και να μη σαπίσει.
Μια ενθουσιώδης κοινότητα «μανιταρολάγνων»
Η κοινότητα γύρω από αυτά τα εγχειρήματα είναι ακόμη μικρή, αλλά ενθουσιώδης. Η Καίτι Έιερς, που το 2019 είχε μπει στο βιβλίο Γκίνες με τη μεγαλύτερη βάρκα από μανιτάρια σε λίμνη της Νεμπράσκα, δήλωσε πως η προσπάθεια του Σουμέικερ της δίνει κίνητρο να ξαναδοκιμάσει κάτι μεγαλύτερο.
Οι πρωτοπόροι σαν τον Φιλ Ρος, ιδρυτή της MycoWorks και της Open Fung, βλέπουν τέτοιες επιτυχίες ως σπρώξιμο ώστε τα πανεπιστήμια και οι βιομηχανίες να πάρουν στα σοβαρά το μανιτάρι ως υλικό. Ήδη, η Στέλλα ΜακΚάρτνεϊ παρουσίασε το 2021 την πρώτη συλλογή ρούχων με δέρμα μανιταριού, ενώ η MycoWorks εργάζεται σε έπιπλα και ιατρικό εξοπλισμό.
Όμως ο ίδιος ο Σουμέικερ παραμένει ρεαλιστής. Δεν θεωρεί ότι τα μανιτάρια θα αντικαταστήσουν το πλαστικό από τη μια μέρα στην άλλη. Για να φτιαχτεί ένα μόνο καγιάκ χρειάστηκαν μήνες δουλειάς, ειδικά καλούπια και σημαντικοί πόροι. Επιπλέον, το καγιάκ του είναι πιο βαρύ και αργό από ένα τυπικό εμπορικό. «Δεν είναι η μαγική λύση», λέει. «Είναι όμως ένα βήμα». Το σημαντικότερο, ίσως, είναι η αίσθηση ότι ένας καλλιτέχνης χωρίς εργαστήριο υψηλής τεχνολογίας μπόρεσε να κάνει κάτι που τα μεγάλα πανεπιστήμια δεν έχουν ακόμη επιχειρήσει.
Σήμερα, ο Σουμέικερ συγκεντρώνει την εμπειρία του σε έναν ανοιχτό οδηγό με εβδομήντα σελίδες σημειώσεων και διαγραμμάτων που σκοπεύει να μοιραστεί ελεύθερα, καλώντας άλλους να δοκιμάσουν, να βελτιώσουν, να προχωρήσουν πέρα από εκείνον. «Ίσως κάποιος δεκαεννιάχρονος διαβάσει αυτά τα σημειώματα και σκεφτεί: μπορώ κι εγώ», λέει.
«Το καλύτερο που θα μπορούσε να μου συμβεί είναι να δει κάποιος τη δουλειά μου και να φτιάξει ένα ακόμη καλύτερο σκάφος». Τον Οκτώβριο θα παρουσιάσει το καγιάκ του και όλο το υλικό σε έκθεση στο Πασαντίνα, θέλοντας να εμπνεύσει και άλλους να δουν στα μανιτάρια όχι απλώς ένα τρόφιμο ή έναν οργανισμό του δάσους, αλλά μια πρώτη ύλη.
Η εικόνα του Σουμέικερ που βγαίνει από τη θάλασσα, εξαντλημένος αλλά με το καγιάκ του άθικτο, συνοψίζει την υπόσχεση και τα όρια αυτής της ιδέας. Από τη μια, το μανιτάρι δείχνει ότι μπορεί να πάρει μορφή, να αντέξει, να επιπλεύσει. Από την άλλη, η βιομηχανική παραγωγή απέχει πολύ. Η πρόκληση είναι μπροστά, αλλά η φαντασία έχει ήδη ανοίξει δρόμο.
Κι ίσως, όπως είπε η Έιερς, μια μέρα να δούμε όχι μόνο βάρκες αλλά και ολόκληρες πλωτές αποικίες από μανιτάρια να ταξιδεύουν σε λίμνες και θάλασσες. Μέχρι τότε, το ταξίδι του Σαμ Σουμέικερ μένει ως απόδειξη ότι τολμώντας με μανιτάρια μπορείς πράγματι να φτάσεις απέναντι.