Όλο και περισσότεροι άνθρωποι μετατρέπουν τις αυλές τους σε ανθισμένα λιβάδια - και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το «meadowscaping» έχει γίνει μόδα.
Όταν η Sara Weaner Cooper και ο σύζυγός της αγόρασαν το πρώτο τους σπίτι στην Πενσυλβάνια, ήξεραν ότι δεν ήθελαν έναν τέλεια περιποιημένο γκαζόν μπροστά, όπως οι γείτονές τους. Ήθελαν κάτι περισσότερο από απλό χλοοτάπητα: επιθυμούσαν ένα ανθισμένο, άγριο λιβάδι που θα φιλοξενούσε διάφορα είδη φυτών και ζώων.
Ήταν σίγουρα ένα τολμηρό σχέδιο, δεδομένου ότι απαιτούσε την αναμόρφωση ολόκληρου του κήπου τους, ενώ ήταν καινούργιοι στη γειτονιά. Ευτυχώς, η Weaner Cooper είχε την ιδανική υποστήριξη για το έργο – ο πατέρας της είναι ο Larry Weaner, ένας διάσημος σχεδιαστής οικολογικών τοπίων που βασίζεται κυρίως σε αυτόχθονα φυτά, αντί να τα αναγκάζει να αναπτυχθούν σε συγκεκριμένες περιοχές.
Η ίδια μεγάλωσε σε έναν «μη παραδοσιακό κήπο» που είχε σχεδιάσει ο πατέρας της, τον οποίο θυμάται ως «μια δασώδη χώρα των θαυμάτων», επειδή είχε σχεδιαστεί για να φιλοξενεί μεγάλα δέντρα. Σήμερα, εξακολουθεί να είναι κατάφυτος και γεμάτος με άλλα αυτοφυή φυτά που προτιμούν πιο σκιερά μέρη.
Όμως, ο κήπος των Cooper είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν του πατέρα της καθώς αποτελείται από πάνω από 1.500 τ.μ. χλοοτάπητα. Αντί να ξεριζώσουν τα πάντα και να ζήσουν με ένα μονότονο, γκαζόν για μήνες, αποφάσισαν να δοκιμάσουν να σπείρουν και να φυτέψουν αυτόχθονα φυτά στο υπάρχον έδαφος, ελπίζοντας ότι τελικά θα εξαλείψουν τα ζιζάνια με φυσικό τρόπο.
«Είναι ευκολότερο από την άποψη ότι δεν χρειάζεται να ξεριζώνεις τόσα πολλά ζιζάνια», εξηγεί η Weaner Cooper. Τα αυτοφυή φυτά τελικά φύτρωσαν τόσο πυκνά που υπερίσχυσαν των ζιζανίων.
Χρειάστηκαν περίπου δύο χρόνια, πολύς προγραμματισμός, προσεκτικό ξεχορτάριασμα και μερικές δοκιμές και λάθη, αλλά τελικά ένα μείγμα από αυτόχθονα φυτά ύψους μέσης κάλυψε τον τεράστιο κήπο μπροστά από το σπίτι τους.
Λιγότερο δαπανηρά στη συντήρηση
Το «Meadowscaping» ή η μετατροπή μιας παραδοσιακής αυλής ή κήπου σε ανθισμένο λιβάδι, είναι μια αναπτυσσόμενη τάση που παρατηρούν οι ειδικοί στον τομέα, ειδικά μεταξύ των νεότερων γενεών που τείνουν να είναι πιο ευαισθητοποιημένες ως προς στο κλίμα από τους προκατόχους τους.
Σε σύγκριση με τους κήπους, τα τεράστια αυτά λιβάδια με ψηλά χόρτα, λουλούδια και βότανα είναι λιγότερο δαπανηρά στη συντήρηση, απαιτούν λιγότερο νερό και ενέργεια και βοηθούν στην απομόνωση περισσότερου CO2. Το πιο σημαντικό είναι ότι ενθαρρύνουν τη βιοποικιλότητα και είναι συνήθως πιο ελκυστικά για τα έντομα-επικονιαστές, που είναι βασικά είδη από τα οποία εξαρτώνται τα οικοσυστήματα.
Ωστόσο, η δημιουργία αυτών των τεράστιων οικιστικών λιβαδιών δεν είναι τόσο απλή όσο νομίζετε, σημειώνει το BBC. Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις, σύμφωνα με την Weaner Cooper, είναι: «Πώς πρέπει να χειριστώ τους γείτονές μου που μπορεί να μην εκτιμούν την εμφάνιση του κήπου δίπλα τους να μοιάζει με λιβάδι;»
Η ίδια χρησιμοποίησε μια έξυπνη λύση για το δικό της ακίνητο: μια πινακίδα στον κήπο της που γράφει «λιβάδι σε εξέλιξη». «Έβαλα από κάτω το email μου και έγραψα απλά "ρωτήστε με ό,τι θέλετε για τον κήπο μου"», λέει. Κανείς δεν επικοινώνησε απευθείας, αλλά μερικές φορές σταματούσαν αυτοκίνητα για να τραβήξουν φωτογραφίες.
Στην πραγματικότητα, η Πενσυλβάνια είναι μία από τις λίγες πολιτείες των ΗΠΑ που ενθαρρύνουν ενεργά τους ιδιοκτήτες σπιτιών να μετατρέψουν τους κήπους τους σε λιβάδια. Το 2020, το Τμήμα Φυσικών Πόρων της Πενσυλβανίας ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μετατροπής κήπων που σε ορισμένες περιπτώσεις βοηθά στη χρηματοδότηση έργων «ανοικτών λιβαδιών».
«Πλέον, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση του κόσμου», λέει ο Shishir Paudel, οικολόγος φυτών στο Phipps Conservatory στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβανίας. «Ξεκίνησε στην ανατολική Πενσυλβανία και είχε τόσο μεγάλη επιτυχία που επεκτάθηκε στη δυτική Πενσυλβανία πέρυσι».
Ο Paudel και η συνάδελφός του Sarah States, διευθύντρια έρευνας και επιστημονικής εκπαίδευσης στο Phipps Conservatory, πέρασαν τα τελευταία έξι χρόνια μελετώντας τις διαφορές στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις μεταξύ των παραδοσιακών κήπων και των λιβαδιών. Ελπίζει ότι τα στοιχεία που συνέλεξαν θα βοηθήσουν να πείσουν περισσότερους ανθρώπους να αλλάξουν τους κήπους τους. Ωστόσο, είναι η οικονομική διαφορά που πιστεύει ότι θα πείσει τους περισσότερους: εκτός από το ότι είναι φθηνότερο να δημιουργηθεί από ένα συμβατικό κήπο, ένα λιβάδι είναι πολύ πιο οικονομικό στη συντήρηση.
«Πιθανότατα θα ξοδέψετε περισσότερο από επτά φορές περισσότερα για τη συντήρηση ενός εκταρίου παραδοσιακού γκαζόν ή κήπου σε σύγκριση με ένα λιβάδι», λέει ο Paudel.
Η συντήρηση ενός λιβαδιού συνήθως απαιτεί λιγότερη εργασία από το τακτικό κούρεμα ενός παραδοσιακού γκαζόν, αλλά δεν είναι εντελώς αυτόνομη. «Κάθε δύο εβδομάδες στην περίοδο αιχμής, βγαίνω έξω και κλαδεύω τα φυτά ή κουρεύω τα μονοπάτια μέσα στο λιβάδι», λέει η Weaner Cooper.
Ένα καλά οργανωμένο λιβάδι
Ωστόσο, το meadowscaping δεν χρειάζεται να μοιάζει τόσο άγριο όσο το γκαζόν των Cooper. Πάρτε για παράδειγμα το λιβάδι του Marc Johnson στο Τορόντο του Καναδά. Καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, η έρευνά του σχετικά με τον αντίκτυπο των αστικών τοπίων στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ φυτών και εντόμων-επικονιαστών τον ενέπνευσε να δημιουργήσει και αυτός ένα τεράστιο λιβάδι στον κήπο του.
Αρχικά, το σπίτι του είχε ένα παραδοσιακό γκαζόν, το οποίο ο προηγούμενος ιδιοκτήτης συντηρούσε χρησιμοποιώντας πολλά φυτοφάρμακα. Ο Johnson κατάργησε τα φυτοφάρμακα και υιοθέτησε μια άλλη προσέγγιση για το meadowscaping. Σε αντίθεση με τους Coopers, επικεντρώθηκε στη δημιουργία συγκεκριμένων τμηματικών μικρο-κήπων για έντομα-επικονιαστές μέσα στην αυλή του.
«Έτσι, αρχίσαμε να μετατρέπουμε αυτόν τον χώρο σε διαδοχικούς, ξεχωριστούς κήπους με διαφορετικά θέματα και αρώματα», λέει ο Johnson.
Οι πληθυσμοί των επικονιαστών σε όλο τον κόσμο έχουν μειωθεί κατακόρυφα τις τελευταίες δεκαετίες. Οι πεταλούδες του είδους Monarch έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα και μόνο τα τελευταία 20 χρόνια, οι ΗΠΑ έχουν χάσει το 20% του συνόλου των πληθυσμών πεταλούδων. Ωστόσο, μέσα στον πρώτο χρόνο από τη μετατροπή του γκαζόν του, ο Johnson λέει ότι άρχισε να βλέπει πεταλούδες Monarch να καταφθάνουν στα ανθισμένα φυτά του.
«Αρχίζεις να βλέπεις επικονιαστές που δεν έχεις ξαναδεί ποτέ στον κήπο σου και δεν ήξερες καν ότι υπήρχαν στην περιοχή», λέει. «Ένα από τα αγαπημένα φυτά των μελισσών και των πεταλούδων είναι η εχινάκεια. Είναι ένα πολύ ανθεκτικό, εύκολο στην καλλιέργεια πολυετές φυτό που είναι πολύ κοινό στους κήπους. Θα έλεγα ότι είναι ένα από τα καλύτερα είδη για να ξεκινήσει κανείς».
Δημιουργήστε το δικό σας λιβάδι
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να μετατρέψετε έναν κήπο σε λιβάδι.
Ωστόσο, οι ειδικοί συμφωνούν ότι πρέπει να στοχεύετε κυρίως σε είδη φυτών που είναι ενδημικά (συχνά αναφέρεται ποσοστό άνω του 70%), με τα ιδανικά φυτά να ποικίλλουν ανάλογα με την τοποθεσία. Ο Johnson προτείνει να βρείτε ένα αξιόπιστο φυτώριο και να ρωτήσετε ποια φυτά είναι εύκολα στην καλλιέργεια και έχουν πιθανότητες να αναγεννηθούν.
Συνιστά επίσης να ξεκινήσετε με μικρές εκτάσεις. «Ακόμη και η δημιουργία ενός μικρού κήπου με ποικιλία φυτών στο μπαλκόνι ενός διαμερίσματος μπορεί να έχει αντίκτυπο», λέει.
Αν θέλετε πιο γρήγορα αποτελέσματα, μπορείτε να αφαιρέσετε το γκαζόν με φυσικό προϊόν για γκαζόν και ζιζανιοκτόνο, όπως λευκό ξύδι ή να το ξεριζώσετε και να ξεκινήσετε από το μηδέν, λέει η Weaner Cooper. Είναι πιο εντατική διαδικασία και θα έχετε ένα καφέ γκαζόν για κάποιο διάστημα, αλλά θα δώσει στα νέα αυτόχθονα είδη σας περισσότερο χώρο και φρέσκο χώμα για να αναπτυχθούν.
Ένα πολύχρωμο μωσαϊκό μικρο-κήπων
Μετά από περίπου δύο χρόνια, ολόκληρη η αυλή του Τζόνσον μετατράπηκε σε ένα μωσαϊκό μικρο-κήπων. Ένα τμήμα είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στα νυχτολούλουδα, ένα φυτό με ιδιαίτερο βιολογικό ενδιαφέρον για τον Johnson.
Ο Johnson περιγράφει το λιβάδι του ως τη δική του εκδοχή ενός «εθνικού πάρκου». Εκεί συχνάζουν κολίβρια, απειλούμενες με εξαφάνιση πεταλούδες και διάφορα είδη μελισσών, λέει, για τις οποίες έχτισε ακόμη και ένα... ξενοδοχείο για μέλισσες, κάνοντας τρύπες σε ένα μεγάλο κορμό.
«[Οι τρύπες στο ξύλο] είναι για τις πιο ποικιλόμορφες και οικολογικά σημαντικές μέλισσες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι αυτόχθονες», εξηγεί ο Johnson. «Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη που φωλιάζουν εκεί αυτή τη στιγμή. Και συνυπάρχουν, αν και ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο».
Η αυλή του Johnson σίγουρα απαιτεί κάποια συντήρηση, ειδικά καθώς προσπαθεί να διατηρήσει τα διαφορετικά και ξεχωριστά θέματα των συγκεκριμένων μικρο-κήπων του, αλλά αναγνωρίζει επίσης την ανάγκη της να εξελίσσεται. «Κάθε χρόνο είναι διαφορετικός, επειδή τα είδη ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Αν κάτι γίνει πολύ άφθονο, μερικές φορές εμφανίζεται ένας παθογόνος οργανισμός και το εξαλείφει και τότε αρχίζουν να εμφανίζονται άλλα πράγματα».
Αυτός ο φυσικός κύκλος των ειδών είναι ένα από τα στοιχεία που κάνουν τα λιβάδια ακόμη πιο ανθεκτικά. Τα φυτικά και ζωικά είδη μπορεί να ανταγωνίζονται μεταξύ τους από καιρό σε καιρό, αλλά αυτό είναι ένα στοιχείο ενός υγιούς οικοσυστήματος που ενθαρρύνει τη φυσική επιλογή και την προσαρμογή.
Η ανθεκτικότητα των λιβαδιών
Μια πρόσφατη μελέτη στο King's College του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ στο Ηνωμένο Βασίλειο, διαπίστωσε ότι ένα λιβάδι είναι πιο ανθεκτικό στο κλίμα σε σχέση με έναν παραδοσιακό κήπο, αντανακλώντας 25% περισσότερο ηλιακό φως.
Τα φυτά που βρίσκονται συνήθως στα λιβάδια τείνουν επίσης να έχουν βαθύτερες ρίζες και, ως εκ τούτου, να είναι πιο ανθεκτικά στην ξηρασία. Αυτό τα καθιστά ιδανικά για ξηρότερες περιοχές ή περιοχές με περιορισμένη κατανάλωση νερού. Επιπλέον, οι ρίζες τους μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της απορροής των ομβρίων υδάτων και ακόμη και στη βελτίωση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων.
Παρόμοια φυτά μπορούν να μετριάσουν την απορροή των ομβρίων υδάτων, οπότε ο Johnson φύτεψε μερικά σε ένα χαντάκι που ήταν επιρρεπές σε πλημμύρες, δημιουργώντας το λεγόμενο bioswale: ένα ρηχό χαντάκι σχεδιασμένο να επιβραδύνει την απορροή με φυτά που βοηθούν στην απορρόφηση του νερού στο έδαφος.
«Φυτεύουμε φυτά που είναι ιδιαίτερα προσαρμοσμένα σε υγρότοπους, αλλά μπορούν επίσης να επιβιώσουν σε περιόδους ξηρασίας», λέει.
Ευκολότερο κατά τον χειμώνα
Το meadowscaping είναι ευκολότερο κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν οι περισσότεροι χλοοτάπητες και τα γκαζόν είναι ούτως ή άλλως αδρανή. Η Melanie Rekola, γεωπόνος και επαγγελματίας σχεδιαστής τοπίου στον Καναδά, έκανε ακριβώς αυτό.
«Ξεσκαρτάραμε όλο το γκαζόν με μηχανήματα, μετά ρίξαμε λίγο χώμα και πήρα ένα μείγμα 100% αυτοφυών αγριολούλουδων και το σκορπίσαμε», λέει. «Το σκορπίζεις το φθινόπωρο. Στη συνέχεια, όλο το χειμώνα, οι σπόροι υποβάλλονται σε ψυχρή στρωματοποίηση [έκθεση σε κρύο, υγρό αέρα που βοηθά στη βλάστηση όταν ξαναζεσταθεί] και λαμβάνουν την υγρασία που χρειάζονται και μετά βγαίνουν την άνοιξη, σαν να ήταν πάντα εκεί».
Ωστόσο, η δημιουργία λιβαδιών έχει και αυτή τα όριά της, με ένα από τα μεγαλύτερα να είναι τα είδη εκείνα των φυτών που εισβάλλουν στον χώρο, τα οποία μπορούν να υπερισχύσουν των αυτοχθόνων φυτών σε ένα λιβάδι αν δεν τα προσέξετε. «Το ξεχορτάριασμα των ζιζανίων αυτών απαιτεί αρκετό χρόνο», λέει ο Johnson.
Και ενώ απαιτεί αρκετή προσοχή και συνέπεια, όσοι έχουν επαναφέρει τα γκαζόν και τους κήπους τους στη φυσική τους κατάσταση φαίνεται να νιώθουν κάτι περισσότερο από υπερηφάνεια. Και μια αίσθηση ότι κατά κάποιο τρόπο φροντίζουν και αυτοί από την πλευρά τους το τοπικό τους οικοσύστημα.