Η σκηνή του καλλιτεχνικού βιβλίου στην Ελλάδα παραμένει σχετικά άγνωστη, παρόλο που καλλιτέχνες δημιουργούν βιβλία ως μέρος της πρακτικής τους ήδη από τη δεκαετία του 1960.
Εκθέσεις σύγχρονων καλλιτεχνικών βιβλίων είναι σπάνιες και μία τέτοια στιγμή θα ζήσουν κάτοικοι και επισκέπτες του Λονδίνου μέσα από μία διαδραστική έκθεση με τίτλο BOOKMORPHS: Εικαστικά Βιβλία από την Ελλάδα & το Ηνωμένο Βασίλειο.
BOOKMORPHS από 44 καλλιτέχνες στο Λονδίνο
Η διαδραστική έκθεση συγκεντρώνει μια ποικιλία καλλιτεχνικών βιβλίων, έργων-βιβλίων, αντικειμένων τέχνης-βιβλίων, περιορισμένων και πολλαπλών εκδόσεων, εντύπων και περιοδικών από 44 εικαστικούς καλλιτέχνες, επιμελητές, εκδότες και θεωρητικούς από την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη παρουσίαση στο Λονδίνο σύγχρονων εικαστικών βιβλίων από Έλληνες καλλιτέχνες και στοχεύει στην ενίσχυση του διαλόγου και της δημιουργικής ανταλλαγής μεταξύ Ελλήνων και Βρετανών καλλιτεχνών. Επιμελήτριες της έκθεσης είναι η Φιόνα Μουζακίτη, η Δέσποινα Σταύρου και η Χριστίνα Μήτρεντσε.
Η ιστορικός τέχνης και καλλιτέχνις Φιόνα Μουζακίτη μιλώντας για την έκθεση τονίζει πως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην Ελλάδα επίσημος θεσμός αφιερωμένος στη συλλογή ή την έρευνα καλλιτεχνικών βιβλίων. Η μόνη εξαίρεση είναι το Μουσείο Τεριάντ – Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη, το οποίο διαθέτει μια συλλογή από livres d’artiste—ιστορικό προπομπό του σύγχρονου καλλιτεχνικού βιβλίου. Άλλες συλλογές υπάρχουν, αλλά βρίσκονται σε ιδιωτικά χέρια συλλεκτών.
«Η συγκεκριμένη έκθεση στο Λονδίνο έκθεση αποτελεί την πρώτη σύγχρονη έκθεση ελληνικού καλλιτεχνικού βιβλίου που πραγματοποιείται εκτός Ελλάδας. Παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα προσεγγίσεων στην έννοια του καλλιτεχνικού βιβλίου—από αφηγηματικές και ζωγραφικές εκφράσεις έως γλυπτικές μορφές και προσωπικά, αυτοεκφραστικά έργα—εξερευνώντας ποικίλα υλικά και θεματικές. Περιλαμβάνει επίσης βιβλία που δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση, μια οπτική επικεντρωμένη στη δεξιοτεχνία μέσα από τη δουλειά ενός καλλιτέχνη-βιβλιοδέτη, καθώς και μια επιλογή αυτοεκδόσεων από καλλιτέχνες και επιμελητές. Παράλληλα, προσφέρει ένα στιγμιότυπο της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγής στην Ελλάδα μέσα από τον φακό του καλλιτεχνικού βιβλίου» σημειώνει η Φιόνα Μουζακίτη.
«Στη δεκαετία του 1960, ο όρος «καλλιτεχνικά βιβλία» χρησιμοποιούνταν με συγκεχυμένο τρόπο για οτιδήποτε στον χώρο της τέχνης έμοιαζε με βιβλίο» αναφέρει η Χριστίνα Μήτρεντσε. «Υπήρχε ανάγκη να καθοριστεί το πεδίο του όρου, ώστε να αποκλειστεί τόσο η παρακμασμένη «τέχνη του βιβλίου» όσο και η βιομηχανία των art books. Παράλληλα, υπήρχε η σιωπηρή υπόθεση ότι τα καλλιτεχνικά βιβλία αποτελούσαν απλώς παράπλευρη δραστηριότητα για καλλιτέχνες που κατά κύριο λόγο ασχολούνταν με τη ζωγραφική ή τη γλυπτική. Ωστόσο, η σαφήνεια του όρου υπονομεύθηκε από το γεγονός ότι οι περισσότερες συλλογές ή εκθέσεις καλλιτεχνικών βιβλίων περιελάμβαναν σχεδόν πάντα έργα μουσικών, ποιητών, σχεδιαστών, ακόμη και χορογράφων ή φιλοσόφων!
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η διαδραστική έκθεση BOOKMORPHS: Καλλιτεχνικά Βιβλία από την Ελλάδα & το Ηνωμένο Βασίλειο, που φιλοξενείται στο Hellenic Centre του Λονδίνου, επαναπροσδιορίζει κυριολεκτικά και μεταφορικά τον όρο (bōk+μορφ) ανοίγοντας τα σύγχρονα οριστικά όρια του καλλιτεχνικού βιβλίου» σημειώνει η Χριστίνα Μήτρεντσε.
Όταν τα βιβλία απειθαρχούν, μετατρέπονται σε εμπειρία…
Ο τίτλος της έκθεσης προέρχεται από τον όρο BOOKMORPHS (bōk+μορφ) του Άγγλου τεχνοκριτικού Michael Hampton.
Παρουσιάζοντας μια ευρεία γκάμα τεχνικών και μέσων — ζωγραφική, χαρακτική, σχέδιο, κείμενο, ποίηση, ψηφιακή εκτύπωση, κοπή, βιβλιοδεσία, γλυπτική, ήχο και φωτογραφία — η έκθεση αναδεικνύει τη σωματικότητα και τον πειραματικό χαρακτήρα του βιβλίου ως καλλιτεχνική μορφή.
Τι συμβαίνει όταν η αναγνωσιμότητα ενός βιβλίου διαταράσσεται; Το BOOKMORPHS καλεί το κοινό να προσεγγίσει τα βιβλία μέσα από ανορθόδοξες μορφές «ανάγνωσης»: κρατώντας, αγγίζοντας, ενεργοποιώντας τα. Εδώ, τα βιβλία μεταμορφώνονται σε φορείς μιας μοναδικής, διαδραστικής εμπειρίας, επιτρέποντας στους επισκέπτες να εξερευνήσουν την ανατομία του βιβλίου και να συνδεθούν πιο άμεσα με το περιεχόμενό του.
Αναθεωρώντας τη σημασία και την ιστορία του codex, τα έργα της έκθεσης σχολιάζουν κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, οικολογικά και ζητήματα φύλου. Οι προσωπικές αφηγήσεις και οι ανατρεπτικές θεματικές επανερμηνεύονται μέσα από τη μορφή του εικαστικού βιβλίου, διευρύνοντας τους τρόπους δημιουργίας, ανάγνωσης και κατανόησης του βιβλίου ως έργου τέχνης.
Τα έργα (book-art objects) που παρουσιάζονται στο BOOKMORPHS ακολουθούν τυπικές βιβλιογραφικές αναφορές, παρότι το εικαστικό βιβλίο συχνά διαταράσσει τις συγγραφικές συμβάσεις. Σε μια εποχή ψηφιακής ανάγνωσης και «doom-scrolling», η έκθεση επιδιώκει να διατηρήσει την απτική σχέση με το βιβλίο: ως κείμενο, ως πολυεπίπεδο αντικείμενο και ως διαδραστική μορφή.
Ενας διάλογος για πνευματική και καλλιτεχνική συζήτηση γύρω από το βιβλίο
Οπως αναφέρει η Φιόνα Μουζακίτη στην έκθεση συμμετέχουν καλλιτέχνες όλων των γενεών, που εργάζονται σε ποικίλες ειδικότητες και περιοχές της Ελλάδας. Στόχος μας ήταν να παρουσιάσουμε μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων, αισθητικών προσεγγίσεων, υλικών και αντικειμένων που διερευνούν οι Έλληνες καλλιτέχνες σήμερα. Η σύζευξη Ελλήνων καλλιτεχνών με δημιουργούς καλλιτεχνικών βιβλίων από το Ηνωμένο Βασίλειο στοχεύει να ανοίξει έναν διάλογο και να προκαλέσει πνευματική και καλλιτεχνική συζήτηση γύρω από το βιβλίο ως μορφή τέχνης. Επιδιώκει επίσης να ενισχύσει τη συνεργασία και την ανταλλαγή μεταξύ καλλιτεχνών, καθώς οι δημιουργοί στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν μακρά παράδοση έρευνας και παραγωγής καλλιτεχνικών βιβλίων, συχνά με έντονη εννοιολογική και κριτική προσέγγιση».
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Ελένη Αγγέλου, Νίκος Αρβανίτης, Ράνια Μπέλλου, David Blackmore, Sarah Bodman, Ισμήνη Μπονάτσου, BOOKEND - Matt Hale & Nick Cash, Μαρία Μπουρμπού, Θόδωρος Μπρουσκομάτης, Jonathan Callan, Νατάσσα Χελιώτη – Νάγκα, Ιωάννα Δελφίνο, Joe Devlin, Άννα Δημητρίου, Stephen Emmerson, SJ Fowler, Michael Hampton, Rowena Hughes, Inscription Journal(Gill Partington, Simon Morris, Adam Smyth), Αντωνία Ηρωίδου, Ελένη Καστρινογιάννη, Πέγκυ Κλιάφα, Αλεξία Κοκκίνου, Γεωργία Κοτρέτσος, Νίκος Κρυωνίδης, Βασιλική Λευκαδίτη, Ελένη Μαραγκάκη, Κυριάκη Μαυρογεώργη, Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Χριστίνα Μήτρεντσε, Φιόνα Μουζακίτη, Κική Περιβολάρη, Σταμάτης Σχιζάκης, Ιφιγένεια Σδούκου, Χριστίνα Σγουρομύτη, Δανάη Σίμου, Δημήτρης Σκουρογιάννης, Αννέτα Σπανουδάκη, Νεκτάριος Σταματόπουλος, Δέσποινα Σταύρου, Άρης Στοΐδης, Ευάγγελος Τάσιος, Γιάννης Τζώρτζης, Λεώνη Γιαγδζόγλου
BOOKMORPHS: Καλλιτεχνικά Βιβλία από την Ελλάδα & το Ηνωμένο Βασίλειο
Επιμέλεια: Project 2 Athens (Φιόνα Μουζακίτη & Δέσποινα Σταύρου) και Χριστίνα Μήτρεντσε / Συνδιοργάνωση και φιλοξενία: Ελληνικό Κέντρο, Λονδίνο
Μέγας χορηγός: Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντοπούλου.
Με την υποστήριξη του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη.
Ο κατάλογος είναι δωρεά από το Ίδρυμα Παναγιώτη & Έφης Μιχελή.
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Τρίτη 14 Οκτωβρίου, 18:00–21:00
Εγκαίνια έκθεσης
Παρασκευή 17 Οκτωβρίου, 9:30–11:00
Πρωινή δεξίωση και συζήτηση με τον καλλιτέχνη Stephen Emmerson και τις επιμελήτριες Χριστίνα Μήτρεντσε και Φιόνα Μουζακίτη.
Σάββατο 18 Οκτωβρίου, 11:00 Ξενάγηση της έκθεσης από τις επιμελήτριες Χριστίνα Μήτρεντσε και Φιόνα Μουζακίτη.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ
BOOKMORPHS: Καλλιτεχνικά Βιβλία από την Ελλάδα & το Ηνωμένο Βασίλειο
Ελληνικό Κέντρο, Paddington Street 16–18, Marylebone, Λονδίνο W1U 5AS
Ημερομηνίες: 14 Οκτωβρίου – 28 Νοεμβρίου 2025
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη–Παρασκευή: 11:00–17:00, Πέμπτη: 11:00–20:00
Σάββατο 25 Οκτωβρίου & Σάββατο 08 Νοεμβρίου: 11:00–17:00
Κατά τη διάρκεια του Frieze London2025: Τετάρτη 15 – Κυριακή 19 Οκτωβρίου: 11:00–17:00, Πέμπτη: 11:00–20:00
11’ απόσταση με τα πόδια από το Frieze London και 9’ με αυτοκίνητο.
Πρόσβαση:
Μετρό: Baker Street (γραμμές Bakerloo, Circle, Hammersmith & City, Jubilee και Metropolitan) – 5 λεπτά με τα πόδια
Λεωφορεία: γραμμές 2, 13, 30, 74, 82, 113, 139, 159 και 274
BOOKMORPHS: Εικαστικά βιβλία από την Ελλάδα & το Ηνωμένο Βασίλειο
14 Οκτωβρίου – 28 Νοεμβρίου 2025
Ελληνικό Κέντρο, Λονδίνο
Είσοδος ελεύθερη