Την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου ο διάσημος συγγραφέας Σεχάν Καρουνατιλάκα από τη Σρι Λάνκα, ο οποίος κέρδισε το μεγάλο λογοτεχνικό βραβείο Booker 2022 με το μυθιστόρημα «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», θα συναντηθεί με το ελληνικό κοινό στο Public Cafe του Συντάγματος.
Ένα βραβείο μπορεί να κάνει τη φωνή ενός συγγραφέα πιο δυνατή; Όχι, αντιθέτως, σε πολλές περιπτώσεις μια διάκριση που παίρνει μεγάλες διαστάσεις σε όλο τον κόσμο μπορεί να αλλοιώσει τα αυθεντικά χαρακτηριστικά ενός δημιουργού, οδηγώντας τον σε συγγραφικό μπλοκάρισμα ή κάνοντάς τον να αισθάνεται ότι δεν θα μπορέσει να ξεπεράσει το έργο του που βραβεύθηκε.
Αυτό όμως που μπορεί να κάνει ένα βραβείο είναι να ανεβάσει την ένταση στη φωνή του συγγραφέα, να τον βοηθήσει να διαδώσει το μήνυμα του βιβλίου του πολύ πιο μακριά, να αυξήσει την επιδραστικότητά του, να ταξιδέψει πέρα από τα στενά όρια της χώρας του.
Η περίπτωση του Σεχάν Καρουνατιλάκα, ο οποίος έρχεται στην Αθήνα την Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου, ως καλεσμένος των εκδόσεων Gutenberg, για να μιλήσει στο ελληνικό κοινό σε μια βραδιά στο Public Cafe, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Ένας συγγραφέας από μια πολύ μικρή χώρα, με ταραγμένη ιστορία, χάρη στο Booker Prize κατάφερε να μιλήσει με έξυπνο και ευρηματικό τρόπο για τις πληγές της Σρι Λάνκα σε ένα μαζικό κοινό, που ενδεχομένως θα προσπερνούσε τις διεθνείς ειδήσεις για έναν μακρινό εμφύλιο πόλεμο σε κάποιο νησί του Ινδικού Ωκεανού.
Ο Καρουνατιλάκα, με ένα ογκώδες μυθιστόρημα 600 περίπου σελίδων, συνδυάζοντας το μεταφυσικό στοιχείο με μια καταιγιστική αστυνομική ιστορία, κατάφερε με το ιδιαίτερο αφηγηματικό ύφος του να στρέψει τους προβολείς της δημοσιότητας πέρα από τον ίδιο, που είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, στη σκληρή περιπέτεια της χώρας του.
Μεγαλωμένος στην πρωτεύουσα της Σρι Λάνκα, το Κολόμπο, ο 48χρονος διαφημιστής και συγγραφέας σκιαγραφεί -τόσο με το βιβλίο του όσο και με τις συνεντεύξεις του- τις δύο όψεις μιας χώρας που για 26 ολόκληρα χρόνια -από το 1983 έως το 2009- σπαρασσόταν αγρίως: Από τη μια οι ατέλειωτες μάχες μεταξύ των ινδουιστών Ταμίλ και των βουδιστών Σινγκαλέζων, με τις εκτελέσεις που γίνονταν με πρωτοφανή βία, τις βόμβες να εκρήγνυνται, τα μπλόκα με ένοπλους στρατιώτες σε διάφορα σημεία της χώρας και τις δύσκολες μετακινήσεις, καθώς οι πολίτες έπρεπε να περάσουν από τρομακτικά σημεία ελέγχου, τις απαγωγές, τις εξαφανίσεις και τις βασανιστικές δολοφονίες αντιφρονούντων. Από την άλλη, μια φούσκα ψεύτικης κανονικότητας, με τον κόσμο να περιφέρεται στα mall, τους εμπορικούς δρόμους και τα στάδια όπου διεξάγονταν αθλητικές δραστηριότητες.
Ο Σεχάν Καρουνατιλάκα, ο οποίος ήταν μόλις οκτώ ετών όταν ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος στη Σρι Λάνκα, ζούσε σε αυτή τη φούσκα της επίπλαστης κανονικότητας. Πήγαινε σε σχολείο Σινγκαλέζων, έκανε αθλήματα με τους φίλους του και μάθαινε αγγλικά, τη γλώσσα που μιλούσαν οι γονείς του στο σπίτι τους, όπως άλλωστε σε κάθε σπίτι της μεσαίας τάξης στη Σρι Λάνκα.
Το χρονικό της αγριότητας: Ένας εμφύλιος πόλεμος με ασύλληπτη βία
Στην εισαγωγή του βιβλίου, η μεταφράστρια του μυθιστορήματος «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από την ενημερωμένη και ζωηρή σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg, δίνει ένα κατατοπιστικό, συνοπτικό και εύληπτο χρονικό της ιστορίας της Σρι Λάνκα, το οποίο βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει τα γεγονότα που ο συγγραφέας αφηγείται στη συνέχεια.
Η Σρι Λάνκα (ή, επισήμως, η «Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Σρι Λάνκα») είναι ένα νησί στη νότια Ασία, έκτασης 65.610 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που συνορεύει με τη νοτιοανατολική Ινδία και σήμερα έχει πληθυσμό 22.181.000 κατοίκων.
Το 1505 μ.Χ., όπως εξηγεί η Ρένα Χατχούτ, Πορτογάλοι φτάνουν στο Κολόμπο και δημιουργούν την πρώτη αποικία.
Τρεις αιώνες μετά, το 1833, ολόκληρο το νησί περιέρχεται στους Βρετανούς ως Κεϋλάνη.
«Το 1948 η Κεϋλάνη κερδίζει την πλήρη ανεξαρτησία της. Το 1949 η σινγκαλέζικη κυβέρνηση αφαιρεί το δικαίωμα ψήφου από τους Ταμίλ εργάτες των φυτειών, απόγονους Ινδών μεταναστών, ώστε να εξασφαλίσει την πλειοψηφία στη Βουλή, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει ένα κύμα σινγκαλέζικου εθνικισμού που αποξενώνει τη μειονότητα των Ταμίλ.
Σημειωτέον ότι οι Ταμίλ, οι οποίοι είναι ινδουιστές και αποτελούσαν το 33% του πληθυσμού το 1948, σήμερα έχουν περιοριστεί στο 11%, ενώ οι Σινγκαλέζοι, που είναι βουδιστές, αποτελούν τώρα πια το 75%. Το 1972 η Κεϋλάνη αλλάζει το όνομά της σε Σρι Λάνκα.
Το 1976 ιδρύεται η ομάδα ΑΤΤΙ (Απελευθερωτές Τίγρεις του Ταμίλ Ιλάμ), με σκοπό τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των Ταμίλ και την ίδρυση ενός χωριστού κράτους στη βορειοανατολική Σρι Λάνκα, με την ονομασία Ιλάμ.
Το 1983 δεκατρείς Σινγκαλέζοι στρατιώτες σκοτώνονται σε μία ενέδρα των Ταμίλ. Σε αντίποινα, ακολουθούν οργανωμένες σφαγές από τους Σινγκαλέζους εναντίον πληθυσμού των Ταμίλ, με συνέπεια τη δολοφονία πολλών χιλιάδων ανθρώπων και την αρχή εμφυλίου πολέμου. Από το σημείο αυτό και στο εξής αρχίζουν σφαγές αμάχων εκατέρωθεν, καθώς και συγκρούσεις ανάμεσα σε διάφορα παρακλάδια των δύο αντίπαλων πλευρών, ενώ στο τέλος της δεκαετίας εμπλέκεται στον πόλεμο και η Ινδία, υπέρ των Ταμίλ.
Το 1987 υπογράφεται συμφωνία ειρήνης της Σρι Λάνκα με την Ινδία, η οποία στέλνει μια ειρηνευτική δύναμη στο νησί, αλλά οι ΑΤΤΙ αρνούνται να καταθέσουν τα όπλα. Οι μάχες συνεχίζονται και εντείνονται. Το 2009 οι ΑΤΤΙ κατατροπώνονται οριστικά και τελειώνει ο πόλεμος, στον οποίο υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν ογδόντα έως εκατό χιλιάδες άνθρωποι, ενώ δεκάδες χιλιάδες αγνοούνται μέχρι σήμερα και εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπίστηκαν» εξηγεί η μεταφράστρια του βιβλίου, Ρένα Χατχούτ.
Τι υπόθεση έχει το μυθιστόρημα «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα»
Ο Σεχάν Καρουνατιλάκα χρησιμοποιεί ως βάση στον αφηγηματικό καμβά του αυτόν τον αιματηρό και άγριο εμφύλιο πόλεμο με τις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους, κάνοντας από την αρχή μια κίνηση ματ: χρησιμοποιεί το εύρημα ενός νεκρού αφηγητή. Ο πολεμικός φωτογράφος και τζογαδόρος Μάαλι Αλμέιντα, ένα από τα πολλά θύματα αυτής της εμφύλιας σύρραξης, δολοφονείται γιατί είχε στην κατοχή του ένα σημαντικό φωτογραφικό ντοκουμέντο που θα μπορούσε, αν δημοσιοποιούνταν, να έδινε τέλος στον πόλεμο.
Ο Αλμέιντα ξυπνά σε έναν θάλαμο και συνειδητοποιεί ότι είναι νεκρός και βρίσκεται σε ένα ουδέτερο χώρο, σαν καθαρτήριο. Ο δολοφονημένος άντρας έχει στη διάθεσή του ένα μικρό χρονικό διάστημα ως φάντασμα για να ανακαλύψει ποιος τον σκότωσε, ενώ, ταυτόχρονα, τόσο η κυβέρνηση όσο και οι αντάρτες αναζητούν το κουτί με το φωτογραφικό υλικό του.
Ο Μάαλι Αλμέιντα προσπαθεί να προστατέψει τους οικείους του, στους οποίους έχει εμπιστευθεί το ντοκουμέντο, σε μια καταιγιστική, αστυνομικής υφής, πλοκή, που παράλληλα με εναλλαγές μαύρου χιούμορ και ωμού ρεαλισμού απεικονίζει πλήρως την αγριότητα του πολέμου.
Το βιβλίο εστιάζει στην πιο άγρια φάση του εμφυλίου, δηλαδή στο διάστημα 1989-1990, λίγο μετά την υπογραφή συνθήκης ειρήνης με την Ινδία, όπου οι ΑΤΤΙ εντατικοποίησαν το αιματηρό αντάρτικο.
Ποιος είναι ο Σεχάν Καρουνατιλάκα
Ο Σεχάν Καρουνατιλάκα δεν ήταν από αυτούς που είδαν τα χέρια τους να βάφονται με αίμα. Παιδί μιας μεσοαστικής οικογένειας, η οποία ζούσε προστατευμένη στην πρωτεύουσα της Σρι Λάνκα, το Κολόμπο, πήγε σε σχολείο αποκλειστικά για Σινγκαλέζους.
Μεγάλωσε όπως όλα τα παιδιά της πόλης του, δυτικότροπα, ακούγοντας ροκ εντ ρολ, βλέποντας χολιγουντιανές ταινίες στο βίντεο, μιλώντας με τους γονείς του αγγλικά. Ίσως γι' αυτό, μεγαλώνοντας, και αφού ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη διαφήμιση, αποφάσισε να γράψει ένα μυθιστόρημα για την τυφλή βία στη χώρα του, που ο ίδιος δεν έζησε από πρώτο χέρι, αλλά ήταν πανταχού παρούσα, σαν απειλή πάνω από το κεφάλι του, σε ολόκληρη την εφηβεία και την ενήλικη ζωή του, μέχρι να γίνει 34 ετών.
Πώς αποφάσισε όμως να κάνει μια κατάβαση στην κόλαση που για 26 χρόνια ήταν η χώρα του, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δεν έζησε μέσα στην καρδιά της φρίκης;
«Συνέλαβα την ιδέα του βιβλίου το 2009, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, όταν υπήρχε μια λυσσαλέα συζήτηση για το πόσοι άμαχοι έχασαν τη ζωή τους και ποιος έφταιγε γι' αυτό.
Η ιδέα για μια ιστορία φαντασμάτων, όπου οι νεκροί θα μπορούσαν να μας δώσουν τη δική τους οπτική για όσα συνέβησαν, άρχισε να μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά δεν ήμουν αρκετά γενναίος για να τη γράψω στο παρόν, έτσι γύρισα 20 χρόνια πίσω, στις σκοτεινές μέρες του 1989.
Η συγγραφή του βιβλίου μού πήρε πολύ χρόνο. Άρχισα να γράφω το 2014 και πέρασα από πολλά στάδια, αλλά ίσως χρειαζόταν τόσο χρόνο για να εξελιχθεί σωστά το έργο.
Πρώτα, ερεύνησα τα γεγονότα του 1989, μελέτησα υπερφυσική λαογραφία, συνέλεξα ιστορίες φαντασμάτων και γέμισα φύλλα Α3 με σημειώσεις με μολύβι. Μετά πληκτρολόγησα ένα περίγραμμα και έκανα περιλήψεις για κάθε κεφάλαιο. Φυσικά, το περίγραμμα άλλαζε συνέχεια, όπως και οι ιδέες. Αλλά μόλις εμφανίστηκε η φωνή του Μάαλι, η ιστορία άρχισε να βρίσκει τον ρυθμό της και πέντε χρόνια αργότερα ήταν έτοιμη να διαβαστεί», λέει ο ίδιος ο συγγραφέας σε συνέντευξή του στο επίσημο σάιτ τού Booker Prize.
Πριν γράψει το μυθιστόρημα που τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο και του προσέφερε το βραβείο Booker 2022, ο Καρουνατιλάκα είχε αποσπάσει κι άλλες σημαντικές διακρίσεις για προηγούμενα έργα του (το αδημοσίευτο χειρόγραφο «The Painter», που ήταν στη βραχεία λίστα για το Bραβείο Gratiaen, και το πρώτο του μυθιστόρημα «Chinaman: The legend of Pradeep Mathew», που κέρδισε το Βραβείο Βιβλίου της Κοινοπολιτείας το 2010, το Βραβείο DSC και το Bραβείο Gratiaen).
Το δεύτερο μυθιστόρημα που έγραψε, το «Chat with the Dead», ήταν η προγενέστερη μορφή του βιβλίου «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», που τελικά κέρδισε το Booker Prize το 2022.
Ο Καρουνατιλάκα χρειάστηκε να το γράψει ξανά, απλοποιώντας το, χωρίς ωστόσο να χάσει ούτε τη δυναμική ούτε το χαρακτηριστικό ύφος του, ώστε να είναι πιο εύληπτο για έναν δυτικό αναγνώστη που δεν ήταν εξοικειωμένος με τη σύγχρονη αιματηρή ιστορία της Σρι Λάνκα.
Με μια πολυεπίπεδη αφήγηση που κινείται μεταξύ αστυνομικού θρίλερ, ιστορίας φαντασμάτων και πολεμικής ανταπόκρισης, ο Καρουνατιλάκα χρησιμοποιεί τη βαλβίδα ασφαλείας της σάτιρας και του μαύρου χιούμορ (ενός μαύρου χιούμορ που έχει τις ρίζες του στα βιβλία του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Κερτ Βόνενγκατ, του οποίου ο Καρουνατιλάκα ήταν φανατικός θαυμαστής), για να αποσυμπιέσει τη σκληρότητα των άγριων γεγονότων που περιγράφει. Αυτή την αφηγηματική πιρουέτα, που απαιτεί πολύ λεπτούς χειρισμούς και ταλέντο, την υποδέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό η διεθνής κριτική και η κοινότητα των βιβλιόφιλων σε όλο τον κόσμο.
Όταν τον ρωτούν γιατί επέλεξε να συνδυάσει το χιούμορ με τη φρίκη του πολέμου, ο ίδιος απαντά: «Δεν έχω αμφιβολία ότι πολλά μυθιστορήματα θα γραφτούν για τις διαμαρτυρίες στη σημερινή Σρι Λάνκα, τις ουρές για βενζίνη και τους φυγάδες προέδρους. Όμως, παρόλο που υπήρξαν διάσπαρτα περιστατικά βίας, η σημερινή οικονομική δυσπραγία δεν μπορεί να συγκριθεί με τον τρόμο του 1989 ή τη φρίκη των πογκρόμ κατά των Ταμίλ του 1983 [...] Παρόλο που έχει μια ζοφερή ιστορία και ένα ταραγμένο παρόν, η Σρι Λάνκα δεν είναι ένα θλιβερό ή καταθλιπτικό μέρος. Ειδικευόμαστε στο χιούμορ της αγχόνης και κάνουμε αστεία μπροστά στις κρίσεις μας. Απλώς, δείτε τα τρελά πλάνα του προεδρικού πάρτι στην πισίνα της 9ης Ιουλίου και τα πολλά μιμίδια γύρω από το Aragalaya». «Το γέλιο είναι ξεκάθαρα ένας μηχανισμός διαχείρισης της πραγματικότητας», εξηγεί ο Σεχάν Καρουνατιλάκα στην επίσημη συνέντευξή του στο thebookerprizes.com.
Info: Sehan Karunatilaka, Αθήνα, Public Cafe Συντάγματος, Τρίτη 19 Σεπτεμβρίου 2023, ώρα 20.30
- ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
- Το βιβλίο που έγινε φαινόμενο 50 χρόνια μετά την έκδοσή του - Ο Ιταλός συγγραφέας Gianfranco Calligarich στο iefimerida
- H Σώτη Τριανταφύλλου φωτογραφίζεται στο σπίτι της για το iefimerida και ακτινογραφεί με χιούμορ τη Μεταπολίτευση
- Πασκάλ Μπρυκνέρ: Πώς κατέληξε ο «λευκός» άνδρας ο αποδιοπομπαίος τράγος της εποχής μας; -Διαβάσαμε το νέο βιβλίο