Oλοκληρώθηκε το Μέρος Α’ της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης του σημαντικού Έλληνα καλλιτέχνη Γιώργου Χατζημιχάλη, που παρουσιάστηκε στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138 και ήδη ξεκίνησε το Β' Μέρος της.
Μουσεία και αίθουσες τέχνης ανανεώνουν τις εκθέσεις τους ενόψει γιορτών, απόψε η Sianti Gallery εγκαινιάζει την ατομική έκθεση του Χρήστου Αντωναρόπουλου, ο Τεχνοχώρος παρουσιάζει για το μήνα Δεκέμβριο μια εξαιρετική ομαδική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής, ενώ στη Θεσσαλονίκη η νεκροκεφαλή πρωταγωνιστεί στη νέα έκθεση-παραγωγή του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Μία ματιά σε μουσεία και γκαλερί σε Αθήνα και Θεσσαλονικη που έχουν εγκαίνια αυτές τις ημέρες.
Νέες εκθέσεις τέχνης και εγκαίνια
Η Sianti Gallery τη Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023 στις 19.00 εγκαινιάζει την ατομική έκθεση του Χρήστου Αντωναρόπουλου με τίτλο «Κατάθλιψη και Ενθουσιασμός» – Ζωγραφική. Πρόκειται για μία έκθεση εμπνευσμένη από την ίδια την ζωή. Τοπία, νεκρές φύσεις, άνθρωποι και ζώα αποδίδονται με μία σχεδόν σουρεαλιστική ωμότητα. Γι’ αυτό και τα πρόσωπα που προβάλλονται σε πρώτο πλάνο είναι αναγνωρίσιμα οικεία με παραμορφωμένα, όμως, τις περισσότερες φορές τα φυσικά τους χαρακτηριστικά. Είναι κι αυτός ένας τρόπος απόδειξης ότι ο καθένας μας έχει τον δικό του ρόλο στο θεατρικό σανίδι της ζωής.
Αυτή την συμβολικά βίαιη πλην όμως αρτίστικη προβολή καθημερινών προσώπων και σκηνών της ζωής υπερασπίζονται με θέρμη συλλέκτες και “ευαίσθητοι «καταναλωτές» της τέχνης”, όπως τους αποκαλεί ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Χαρακτηριστικά ο κ. Τσιφλάκος υπογραμμίζει : «…Ο Αντωναρόπουλος παραμένοντας πιστός στις αξίες που χαρακτηρίζουν τη μέχρι σήμερα πορεία του, τα πρόσφατα έργα του εμφορούνται από σαφή στοιχεία κοινωνικής κριτικής και προβληματισμού. Με μια έντονα εξπρεσιονιστική γραφή που όμως πατάει γερά επάνω στην αποδεδειγμένη σχεδιαστική του δεινότητα, καταφέρνει να “τσιγκλίσει” το μυαλό και την ψυχή τόσο του ανυποψίαστου όσο και του υποψιασμένου θεατή, αλλά και να του προκαλέσει αντίρροπα συναισθήματα. Βίαιες σκηνές με πρωταγωνιστές απόκληρους της κοινωνίας, παιδιά χωρίς ελπίδα, κατατρεγμένες γυναίκες και όργανα επιβολής της τάξης, εναλλάσσονται με σαφώς πιο ήρεμες εικόνες εσωτερικών χώρων, ψυχικής ενόρασης και πατριωτικής ανάτασης…»
Άλλωστε, τα έργα του Αντωναρόπουλου είναι ένας χείμαρρος συναισθημάτων. Ζουν την δική τους ζωή στον δικό τους χρόνο , που όμως αυτός χαρακτηρίζεται από ρεαλιστικότητα. Ενδεχομένως και κυνική. O Χρήστος ζωγραφίζει με προσήλωση και μαστοριά την ίδια στιγμή που πράξεις βίας ή και έρωτα μετεωρίζονται ανάμεσα στο αληθινό και την χίμαιρα, στην μελαγχολία και το όνειρο. Με τον τρόπο αυτό ο καθένας από εμάς μετέχει και στον χρόνο και στο ίδιο το έργο. Στην ουσία γίνεται μέτοχος στην όλη διαδικασία της δημιουργίας του έργου. Τα έργα του Χρήστου, όμως, δεν αποκαλύπτουν τον χρόνο που χρειάστηκε για να τα φιλοτεχνήσει. Ρέουν μέσα σ’ αυτόν αποτυπώνοντας εμφατικά συναισθήματα, που δεν τολμούμε να τα μοιραστούμε. Τα σχεδόν ανείπωτα, αλλά απόλυτα αληθινά.
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης τονίζει για την σχέση του με την τέχνη : «…Ζωγραφίζω σαν ημερολόγιο, καταγράφοντας με αναγκαστική συνέπεια, συναισθήματα και εμπειρίες. Η τέχνη για εμένα είναι ένα ιερό μυστήριο. Αισθάνομαι τυχερός που με έχει επιλέξει. Από την άλλη δεν ανήκω στους ευλογημένους που ζωγραφίζουν όμορφα και αβίαστα. Εγώ αγωνιώ, κουράζομαι, ζορίζομαι τις περισσότερες φορές. Δεν ξέρω τι θέλω να κάνω και τι θέλω να πω. Μετά ενθουσιάζομαι και αισιοδοξώ, μπερδεύομαι και ξεμπερδεύομαι. Στο τέλος κάτι αρχίζει να γίνεται και αποκτούν αξία οι φόβοι, οι αγωνίες, οι αμφιβολίες και τα ζόρια. Τότε αρχίζω να χορεύω παθιασμένα τανγκό με τον Θεό».
Sianti Gallery , Βασ. Αλεξάνδρου 2 & Νηρηίδων 18, τ.κ 11634 (Περιοχή Χϊλτον)
Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος παρουσιάζει για το μήνα Δεκέμβριο μια εξαιρετική ομαδική έκθεση ζωγραφικής και γλυπτικής με τίτλο «Κοινή Αφετηρία». Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 17:00-22:00, με διάρκεια έως τις 30 Δεκεμβρίου. Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν η Ηλέκτρα Δουμά-Χαλκούση και ο Ελωίζος Θεμιστοκλέους.
Πρόκειται για μια έκθεση που έχει ως στόχο να αναδείξει τη σχέση μαθητή-καθηγητή και πως αυτή μπορεί να εμπνεύσει τους καλλιτέχνες σε δημιουργικό επίπεδο και να καθορίσει την μετέπειτα καλλιτεχνική τους πορεία. Σε αυτή την ξεχωριστή έκθεση συναντώνται δέκα διαφορετικοί μεταξύ τους καλλιτέχνες, έχοντας ως κοινή αφετηρία το εργαστήριο σχεδίου και ζωγραφικής της Πάτρας «Θεμιστοκλέους», εκεί που όλοι πραγματοποίησαν τα πρώτα τους βήματα στο χώρο της τέχνης, και μας παρουσιάζουν μια ευρεία γκάμα έργων. Ο καθένας προσδίδει τη δική του προσωπική πινελιά και όλοι μαζί δημιουργούν έναν άκρως ενδιαφέροντα καλλιτεχνικό διάλογο με τον δάσκαλο τους Ελωίζο Θεμιστοκλέους, προσκαλώντας ταυτόχρονα το κοινό που θα επισκεφθεί την έκθεση να συμμετάσχει.
Στην έκθεση συμμετέχουν οι: Κωνσταντίνος Δαρείος, Θάνος Δημογιαννόπουλος, Άγγελος Θεμιστοκλέους, Ελωίζος Θεμιστοκλέους, Ανδριάνα Μαλτέζου, Αλέξανδρος Μπακατσέλος, Αγγελική Πολίτη, Θεοδώρα Τσοπόκη, Αλέξης Φούντζουλας και τιμητικά ο Χαράλαμπος Θεμιστοκλέους, ιδρυτής του εργαστηρίου από το 1983.
Ο ένας εκ των δύο επιμελητών της έκθεσης Ελωίζος Θεμιστοκλέους μεταξύ άλλων αναφέρει: «Στην ομαδική έκθεση «Κοινή Αφετηρία», η τέχνη γίνεται πείραμα, διάλογος, και πηγή έμπνευσης. Είναι μια ευκαιρία για να εξερευνήσουμε τον κόσμο της δημιουργικότητας μέσα από τα μάτια τόσο των δασκάλων όσο και των μαθητών. Είναι μια υπενθύμιση ότι η τέχνη είναι πάνω απ' όλα ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία και την αυτοεκφραστικότητα, και η διαδρομή αυτή είναι ακόμα πιο σημαντική όταν γίνεται μαζί με εκείνους που μας καθοδηγούν και μας εμπνέουν.
Στην έκθεση επιλέξαμε μερικούς αξιόλογους καλλιτέχνες που έχουν βρει το δικό τους δρόμο και φιλοδοξούμε να επαναλάβουμε το εγχείρημα τα επόμενα χρόνια. Καθώς κάθε καλλιτέχνης έχει το δικό του ύφος διαμορφώνεται μία ποικιλία στην εικαστική έκφραση, συναντώντας έργα από την αφηρημένη γεωμετρία μέχρι το ρεαλισμό και από τη γλυπτική έως την ψηφιακή τέχνη.»
Αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος, Λεμπέση 12, Αθήνα | metro Ακρόπολη
Η αναδρομική έκθεση του Γιώργου Χατζημιχάλη στο Μουσείο Μπενάκη περνά στο Β' μέρος και παρουσιάζει μισό και πλέον αιώνα καλλιτεχνικής δημιουργίας, περιλαμβάνει έργα που έχουν εκτεθεί τα προηγούμενα χρόνια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά και μεμονωμένα έργα και ενότητες που παρουσιάζονται στο κοινό για πρώτη φορά.
Τόσο στο Μέρος Α’, όσο και στο Μέρος Β’, η αναδρομική αυτή έκθεση δεν ακολουθεί μια αυστηρή γραμμική χρονολογική σειρά η οποία παρουσιάζει την εικόνα μιας συντελεσμένης πορείας, όπως ταιριάζει σε καλλιτέχνες από το έργο των οποίων μας χωρίζει μια στοιχειώδης χρονολογική απόσταση. Αντίθετα στόχος της είναι να καλύψει μια συγκροτημένη διαδρομή, που συνεχίζει να αναπτύσσει την ενεργό δυναμική της στο παρόν.
Στο Μέρος Β’, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει από κοντά έργα όπως :
-το Νοσοκομείο (2004-2005) με το οποίο ο Γιώργος Χατζημιχάλης, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 51η Biennale της Βενετίας το 2005, όταν επίτροπος ήταν η Κατερίνα Κοσκινά,
-το Ο «Δρόμος» του Ανδρέα Εμπειρίκου (2006-2007), μια ιδέα που ξεκίνησε την δεκαετία του 1970 και ολοκληρώθηκε το 2007, όπου ο καλλιτέχνης παρουσιάζει 64 μικρές ζωγραφιές (ακρυλικά πάνω σε ξύλο, 12 x 12 x 12 εκ.) βασισμένες στα ονόματα και τα τοπωνύμια που αναφέρονται στο ομώνυμο ποίημα,
-το Από το Αρχείο σφραγίδων (1998 -) που αποτελεί έναν ορατό συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο Μέρος Α’ και Μέρος Β’, αφού οι σφραγίδες και τα σφραγίσματα με τις φωτογραφίες προσώπων προέρχονται από το αρχείο του έργου Περιγραφή και ερμηνεία των απέναντι σημείων 2 που εκτέθηκε στο Μέρος Α’,
-το Σχιστή οδός, ένα τρίπτυχο που ιστορεί ένα μέρος του ταξιδιού του Οιδίποδα, και
-το Ο ζωγράφος Α.Κ. Ένα μυθιστόρημα (2007-2011), 295 ζωγραφικά έργα μικρών και μεσαίων διαστάσεων, μια κατασκευή και ένα βίντεο με τίτλο τη διεύθυνση του σπιτιού του Α.Κ. (Πολυλά, Κυπριάδου, Αθήνα 111 41), τα οποία μαζί συνθέτουν την αναδρομική έκθεση του φανταστικού ζωγράφου Α.Κ.
Στο Μέρος Β’ της έκθεσης, επίσης, θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο κοινό δύο μεγάλες θεματικές ενότητες: το έργο Σκηνές 1-7 (2012), φωτογραφίες εκτυπωμένες σε μουσαμά με σκηνές, καθώς και το έργο Τρίπτυχα (2013-2016), όπου ζωγραφική και φωτογραφία γίνονται ένα.
Ο στόχος της έκθεσης και στο Μέρος Β’ παραμένει ίδιος, να έρθει δηλαδή το κοινό σε επαφή με το πολύπλευρο και πολυποίκιλο έργο του Γιώργου Χατζημιχάλη, να δει στους χώρους του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138 τις ποικίλες πραγματεύσεις των εικαστικών θεματικών του μέσα στην εξέλιξη του χρόνου, αλλά και να γνωρίσει έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των έργων μέσω του ιδιαίτερου εκθεσιακού σχεδιασμού.
Πρόκειται για μια έκθεση που προσκαλεί τον επισκέπτη να δημιουργήσει μια προσωπική αντίληψη του συνολικού έργου του καλλιτέχνη μέσω της πολλαπλής περιδιάβασης των χώρων.
Την Τρίτη 05 Δεκεμβρίου 2023, από τις 18:00 έως τις 21:00, εγκαινιάζεται στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα η ομαδική έκθεση
Για κάποια θέματα είναι δύσκολο να μιλήσεις. Πιθανόν γιατί είναι δύσκολο και να τα κατανοήσεις. Και κάποιες θεματικές είναι δύσκολο να της περιορίσεις. Ο τίτλος της παρούσας έκθεσης εμπεριέχει μέσα του οτιδήποτε αλλάζει γύρω μας και μας ταρακουνάει. Έμψυχες και άψυχες υπάρξεις, το περιβάλλον μας, τους ανθρώπους που πορεύονται μαζί μας και τον ίδιο μας τον εαυτό. Πράγματα που χάνονται, που αλλάζουν, που αναγεννώνται. That which was is now no more. Είναι όμως κάτι καινούριο.
Οι εικαστικοί που παρουσιάζουν στην έκθεση αυτή τη δουλειά τους πραγματεύονται ο καθένας με τις δικές του σκέψεις και τα δικά του μέσα τις έννοιες αυτές της αλλαγής και της απώλειας, αλλά και της δημιουργίας που προκύπτει εντέλει από αυτές.
Το video της Doreida Xhogu, που συνοδεύεται από μία σειρά μικρά ξυλόγλυπτα που θυμίζουν τάματα, απεικονίζει την προσωπική τελετουργία που δημιούργησε η εικαστικός για να συνειδητοποιήσει τον θάνατο του πατέρα της, που συνέβη κατά την απουσία της. Στον τόπο εργασίας του, ένα ορυχείο στην Αλβανία, η εικαστικός κατασκεύασε ένα τεράστιο ανθρώπινο ομοίωμα από άχυρο και πίσσα, το οποίο στη συνέχεια κοίμισε για ένα βράδυ στο σπίτι της και τέλος έκαψε. Ο τρόπος που εφηύρε για να διαχειριστεί αυτό το επώδυνο συναίσθημα της απώλειας αποτέλεσε τελικά τη δική της προσωπική δημιουργία.
Στη συνέχεια, η νέα σειρά μεταξοτυπιών της Εύας Μήταλα μιλάει και πάλι κατά μία έννοια για την απώλεια. Μια απώλεια όμως ενός εντελώς διαφορετικού είδους, όχι τόσο οριστική και στάσιμη, που παραπέμπει περισσότερο σε μια μεταβαλόμενη συνθήκη. Μέσω της έρευνάς της για την έρημο Atacama της Χιλής και τη ζωή των ιθαγενών κατοίκων της περιοχής, ενσωματώνει στο έργο της, με τη μίξη ψηφιακών και παραδοσιακών τεχνικών, έννοιες που μας αφορούν όλους. Έννοιες που γίνονται πραγματικότητα σε έναν «κόσμο σε μετάβαση» όπως τον αποκαλεί η ίδια, όπως η εξαφάνιση εθίμων, γλωσσών, φυσικών τοπίων. Μέσα από την εξαφάνιση όμως έρχεται και η αναγέννηση με τη μορφή νέων, διαφορετικών τρόπων δημιουργίας, καθώς ο πολιτισμός βρίσκει πάντα καινούριους τρόπους έκφρασης.
Τα έργα που παρουσιάζει κατόπιν η Ναταλία Μαντά, που δίνουν πάντα στον θεατή την αίσθηση ότι προέρχονται ή προορίζονται για κάποιου είδους τελετουργία, πραγματεύονται επίσης την ζωογόνο δύναμη της απώλειας και του κινδύνου, παίρνοντας τη μορφή γλυπτικών τοτέμ στα οποία μπορεί κανείς να αναγνωρίσει στοιχεία μιας κυοφορίας, συγχρόνως όμως και μιας απροσδιόριστης απειλής. «Στην ουσία, ολόκληρη η εγκατάσταση αντικατοπτρίζει μια παρατεταμένη αιώρηση, στην οποία η υπαρξιακή αγωνία εγκαθιδρύεται και ορίζεται ως ελπίδα», αναφέρει η εικαστικός.
Αυτές οι σκέψεις, που αναλογίζονται την αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης και τη μετουσίωσή της σε δημιουργία, οδηγούν στη σειρά έργων του Χρόνη Μπότσογλου στα οποία απεικονίζει τη μητέρα του τις ημέρες της ασθένειάς της. Η σύνδεσή τους με την έκθεση δεν έχει να κάνει με τα γηρατειά και τον θάνατο, αλλά με την άνοια που την ταλαιπώρησε στα τελευταία της χρόνια και όσα αυτή επιφέρει· την αλλοίωση της συνείδησης, της προσωπικότητας και της ταυτότητας του ανθρώπου. «Η διάλυση του προσώπου», όπως είχε πει ο ίδιος ο Μπότσογλου αναφερόμενος στη μητέρα του, συσχετίζεται και με τη ζωγραφική του Νίκου Κομιώτη.
Κύριο μορφολογικό στοιχείο της δουλειάς του Κομιώτη αποτελεί η παραμόρφωση των ανθρώπινων χαρακτηριστικών, εξαιτίας της οποίας οι μορφές που απεικονίζει μοιάζουν να ακροβατούν ανάμεσα σε μία άψυχη ή μία ζωώδη συνθήκη ύπαρξης. Η συχνή έμπνευσή του από την διαδοχή των κινηματογραφικών καρέ, όπου για κλάσματα του δευτερολέπτου τα χαρακτηριστικά μπλέκουν, μπερδεύονται και χάνονται, μας υπενθυμίζουν για ακόμη μία φορά ότι ανεπαίσθητες αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν εντέλει σε ένα νέο θέαμα, σε μια νέα δημιουργία.
Ο Δήμος Αθηναίων, μέσω του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), παρουσιάζει την ατομική έκθεση του Κώστα Μπασάνου στο Κέντρο Τεχνών από τις 8 Δεκεμβρίου 2023 έως τις 14 Ιανουαρίου 2024. Η έκθεση, με τίτλο «Working Title (Προσωρινός τίτλος)», περιλαμβάνει γλυπτικές εγκαταστάσεις, σχέδια και βίντεο, τα οποία δίνουν έμφαση στη διαδικασία παρά στην ιδέα του ολοκληρωμένου έργου.
Η γλυπτική του Κώστα Μπασάνου εκπηγάζει από τη γλώσσα. Ο καλλιτέχνης οικειοποιείται φράσεις, στίχους και χωρία για να προσεγγίσει έννοιες όπως ο ορίζοντας, η εδαφικότητα, το τοπίο και η κατοικία. Όπως επισημαίνει ο ίδιος, μέσα από μια διαδικασία αποδόμησης ανασυνθέτει το πρωτογενές υλικό τόσο μορφολογικά όσο και εννοιολογικά, από́ context-specific σε site-specific, αναδεικνύοντας τις γλυπτικές και χωρικές ιδιότητες του κειμένου.
Στα χέρια του Μπασάνου το γλυπτικό κείμενο γίνεται έδαφος, τοίχος, τάφος, τοπίο, σύνορο, σωρός, ένα εργαλείο αφύπνισης, όπως είναι άλλωστε και η ποίηση. Βαμμένες με τυπογραφικό μελάνι, οι λέξεις, ή και μόνο ένα γράμμα (πάντα σε μεγαλογράμματη λατινική γραφή), μετατρέπονται σε δομικά στοιχεία του αρχιτεκτονικού χώρου. Χρησιμοποιώντας ποικίλα υλικά, όπως ξύλα, γυψοσανίδες, αλάτι και γραφίτη, ο καλλιτέχνης φτιάχνει λέξεις-ερείπια, λέξεις που λειτουργούν άλλοτε ως περάσματα και άλλοτε ως φράχτες, λέξεις που συναντούν τη γραμμή του θαλάσσιου ορίζοντα. Με λίγες εξαιρέσεις, τα έργα του είναι μαυρόασπρα, ποτισμένα από το υλικό της γραφής και της τυπογραφίας, βουτηγμένα σε μαύρη χολή.
Η γλυπτική του Μπασάνου και τα έργα που την πλαισιώνουν (σχέδια, εκτυπώσεις, βίντεο, εγκαταστάσεις) εντάσσονται στην τέχνη του μελαγχολικού χώρου, εκεί όπου η ενατένιση και η στοχαστικότητα διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο. Το «μαυρόχολο σκοτάδι» μοιραία διαποτίζει και την έκθεση στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων, η οποία δίνει έμφαση στη διαδικασία παραγωγής των έργων, στην αθέατη πλευρά της εικαστικής παραγωγής.
Ο «προσωρινός τίτλος» αφήνει να εννοηθεί ότι αυτό που θα συναντήσει ο θεατής δεν είναι μια παράθεση ολοκληρωμένων έργων. Για αυτό τον λόγο ο καλλιτέχνης αποφάσισε να συμπεριλάβει υλικό που αναδεικνύει τον άξονα της σκέψης του, όπως σημειώσεις και σκίτσα από το αρχείο του, ιδέες και αντικείμενα που τροφοδοτούν σε βάθος χρόνου φετιχιστικά το έργο, δίνοντας έτσι στους θεατές τη δυνατότητα να αποκρυπτογραφήσουν την εικαστική του διαδρομή. Αποδομώντας τη μοναδικότητα του ολοκληρωμένου, ο Μπασάνος καθιστά τον θεατή συμμέτοχο στην αποκάλυψη των συστατικών ενός μετέωρου, ατελούς κόσμου, ο οποίος δεν έχει ακόμα πάρει την τελική του μορφή, βρίσκεται εν αναμονή, in limbo, στο κατώφλι της υπόστασής του ως εικαστικό αντικείμενο. Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση περιλαμβάνει έργα που φανερώνουν το ενδιαφέρον του καλλιτέχνη για τις έννοιες του ημιτελούς, του ελλειπτικού και του θραύσματος, εικόνες που ανασύρει από τη μνήμη και τη λήθη.
Ο Κώστας Μπασάνος σπούδασε Γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Bologna (Ιταλία) και στο Winchester School of Art του University of Southampton (MA, PhD) στο Winchester του Ηνωμένου Βασιλείου. Διδάσκει Γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχει παρουσιάσει δουλειά του σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μεταξύ άλλων: «All Images Will Disappear, One Day», 4η Autostrada Biennale, Prizren (2023), «Portals»,
Καπνεργοστάσιο, Αθήνα (2021), Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα, Αθήνα (2020, 2013, 2009, 2000), Fondazione Bevilacqua La Masa, Βενετία (2019), Fondation Hippocrene, Παρίσι (2018), ΕΜΣΤ, 7η Beijing Biennial of Contemporary Art, ΑnnexΜ – Μέγαρο Μουσικής (2017), Fondazione Sandretto Re Rebaudengo, Torino, Ιταλία, «Still (the) Barbarians», Eva International Irish Biennial, Limerick, Ιρλανδία (2016), «Prophetia», Fundació Joan Miró, Βαρκελώνη (2015), Kunstlerhaus, Βιέννη (2012), «Monodrome», 3η Athens Biennial, Αθήνα (2011), Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη (2008), Maison Européenne de la Photographie, Παρίσι (2007), Fondazione Mudima, Μιλάνο (2006). Έργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει ο Χριστόφορος Μαρίνος, ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ.
Εγκαίνια στη Θεσσαλονίκη
Η νεκροκεφαλή, σύμβολο αρχετυπικό και μυστικιστικό, παγανιστικό και χριστιανικό, και οι… εκδοχές 56 σύγχρονων εικαστικών γύρω από τη ματαιότητα, τη ματαιοδοξία και τον ίδιο το θάνατο ως πέρασμα πρωταγωνιστούν στη νέα έκθεση-παραγωγή του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, με τίτλο «Vanitas. Ιστορίες από το επέκεινα» που θα παρουσιαστεί από τις 30 Νοεμβρίου 2023 έως τις 03 Μαρτίου 2024 (εγκαίνια: Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023, 20:00).
Η έκθεση θέτει το πιο σημαντικό για τη δημιουργία νοήματος και συνείδησης υπαρξιακό ερώτημα της ζωής με σύγχρονους εικαστικούς και πολιτισμικούς όρους. Περισσότερα από εξήντα έργα μας καλούν να αναστοχαστούμε πάνω στο κατεξοχήν υπαρξιακό ζήτημα, το οποίο εξακολουθεί να παραμένει ιδιαιτέρως δημοφιλές στη σύγχρονη τέχνη. Στα έργα της έκθεσης, συμβολικά στοιχεία συνδυάζονται με τις εικαστικές αξίες, το δραματικό και μακάβριο περιεχόμενο με το χιούμορ, η σκληρότητα με την ευαισθησία, η σκοτεινή δραματική ατμόσφαιρα με μια περισσότερο φωτεινή, ποπ αντίληψη και εικονογραφία, η κριτική ματιά με την ανατρεπτική διάθεση και τις αναφορές στην ιστορία της τέχνης και στη σύγχρονη πραγματικότητα. Οι εικαστικές συνθέσεις είναι ανοιχτές σε πολλαπλές ερμηνείες και αναγνώσεις και εξαιρετικά ποικίλες ως προς το ύφος, την τεχνοτροπία και τη διαφορετική αισθητική που προκρίνουν.
Η νεκροκεφαλή δεν εντοπίζεται μόνο στην ευρωπαϊκή τέχνη αλλά και στην τέχνη διάφορων πολιτισμών, ως εικονοποίηση του κύκλου της ζωής και του θανάτου, του πρόσκαιρου των επίγειων ηδονών και απολαύσεων, της μελαγχολίας και της μετάνοιας, του αρχέγονου φόβου μιας αναπόδραστης μοίρας και μιας επερχόμενης τελικής κρίσης. Άλλοτε πάλι, η νεκροκεφαλή έρχεται να οπτικοποιήσει την ισχύ και την επιβολή, τη βία και τον τρόμο, αλλά και την κατάδυση και την περιπλάνηση σε σκοτεινές και αχαρτογράφητες περιοχές του άγνωστου και του μεταφυσικού. Ταυτόχρονα, στον σύγχρονο κόσμο, αναδύεται και επιβάλλεται ως ισχυρό οπτικό σύμβολο, αποφορτισμένο και αποκαθαρμένο, τις περισσότερες φορές, από τις αλληγορικές προεκτάσεις, τις ηθικές νοηματοδοτήσεις, τις θρησκευτικές παραμέτρους και τη συναισθηματική του δύναμη – ελκυστική, επιδραστική και ανώδυνη εικόνα που εμφανίζεται από τον κόσμο της μόδας, της διακόσμησης και της διαφήμισης μέχρι την ποπ και την κουλτούρα των νέων.
Στην έκθεση «Vanitas. Ιστορίες από το επέκεινα» παρουσιάζονται επίσης έργα του Ivan Kliun από το MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, σχέδια και χαρακτικά των Moritz Retzsch, Gustav Klucis και Frans Masereel, καθώς και μια χαλκογραφία του «Νησιού των Νεκρών» του Arnold Böcklin, βασισμένη στην τρίτη παραλλαγή του πίνακα από τον καλλιτέχνη και τυπωμένη στη Μόσχα τη δεκαετία του 1880.
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Γιώργος Αλεξανδρίδης, Nikita Alexeev, Άγγελος Αντωνόπουλος, Αννίτα Αργυροηλιοπούλου, Φώτης Βαζάκας (Dreamfacta), Βασίλης Βασιλακάκης, John Vassos, Χρήστος Βενέτης, Μπάμπης Βενετόπουλος, Ανδρέας Βούσουρας, Τάκης Γερμενής, Νίκος Γιαβρόπουλος, Λυδία Δαμπασίνα, Χαράλαμπος Δερμάτης, Μάρθα Δημητροπούλου, Ράνια Εμμανουηλίδου, Στέφανος Επιτρόπου, Μάριον Ιγγλέση, Αντιγόνη Καββαθά, Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Δημήτρης Καρλαφτόπουλος, Άρης Κατσιλάκης, Βίκτωρ Κοέν, Δέσποινα Κωνσταντίνου, Νίκος Λαγός, Αριστείδης Λάππας, Ivan Lounguine, Αλέξανδρος Μαγκανιώτης, Δήμητρα Μαρούδα, Πάνος Ματθαίου, Δημήτρης Μεράντζας, Χριστίνα Μήτρεντσε, Κατερίνα Μόσχου, Μανώλης Μπαμπούσης, Εμμανουήλ Μπιτσάκης, Φανή Μπουντούρογλου, Άλκης Μπούτλης, Ελένη Μυλωνά, Φανούρης Μωραΐτης (Νουράκο), Νίκος Παπαδημητρίου, Αντώνης Παπαδόπουλος, Γιούλα Παπαδοπούλου, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νατάσσα Πουλαντζά, Ιφιγένεια Σδούκου, Μίλτος Σκούρας, Δημήτρης Τάταρης, Νίκος Τρανός, Γιώργος Τσεριώνης, Κώστας Τσώλης, Παντελής Χανδρής, Κώστας Χριστόπουλος, Διονύσης Χριστοφιλογιάννης, Έλλη Χρυσίδου, Λία Ψωμά, Ira Waldron
Επιμέλεια: Γιάννης Μπόλης, Ιστορικός της τέχνης, Επιμελητής MOMus