Ένα ζεϊμπέκικο στο Παρίσι: Η Greek Sale του οίκου Bonhams, το μισό εκατομμύριο ευρώ για τον πίνακα του Τσαρούχη

Στην έδρα του οίκου Bonhams στην Avenue Hoche στο Παρίσι, ένας στρατιώτης θα χορεύει ζεϊμπέκικο από τις 17 ως τις 21 Μαΐου.

Δεν πρόκειται για σκηνή από παλιά ελληνική ταινία, αλλά για το συναισθηματικό κέντρο βάρους της 46ης Greek Sale — της μεγάλης ανοιξιάτικης δημοπρασίας της 21ης Μαΐου 2025, που περιλαμβάνει 172 έργα τέχνης, καταγράφοντας την εξέλιξη της νεοελληνικής ζωγραφικής από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Ο πίνακας Στρατιώτης που χορεύει ζεϊμπέκικο (1966–68) του Γιάννη Τσαρούχη, με τιμή εκτίμησης €300.000–500.000, δεσπόζει ως το κορυφαίο έργο μιας δημοπρασίας που προσφέρει στους συλλέκτες όχι μόνο τέχνη, αλλά και θραύσματα μνήμης και ταυτότητας.

Η διοργάνωση της Art Expertise συγκεντρώνει ένα πανόραμα της ελληνικής εικαστικής παραγωγής: από τον ρομαντισμό του 19ου αιώνα μέχρι τη μοντέρνα ζωγραφική και τα πειραματικά έργα του 20ού αιώνα. Όπως σημειώνει η Τερψιχόρη Αγγελοπούλου, αντιπρόσωπος του Bonhams στην Ελλάδα και ιδρύτρια της Art Expertise,  «φέτος παρουσιάζουμε έργα που βρίσκονταν για χρόνια σε κλειστές ιδιωτικές συλλογές και τώρα έχουν την ευκαιρία να αποκτηθούν από μια νέα γενιά συλλεκτών που χτίζει σημαντικές συλλογές ελληνικής τέχνης».

Η δύναμη του ζεϊμπέκικου, η ψυχή του Τσαρούχη

Ο Τσαρούχης, θεμελιώδης μορφή της ελληνικής μοντέρνας τέχνης, συνοψίζει με το ζεϊμπέκικο του τη μελαγχολία και την ανομολόγητη επιθυμία μιας ολόκληρης εποχής. Έγραφε ο Τσαρούχης στο βιβλίο του «Αγαθόν το εξομολογείσθαι»:

«Το 1934 είδα αληθινούς ζεϊμπέκηδες που μπαρκάρανε στη Σμύρνη, στο πλοίο που με πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη. Πήγαινα να δω τα μωσαϊκά στην Αγία Σοφία, που εκείνο τον καιρό είχε ξεσκεπάσει ο Αμερικανός βυζαντινολόγος Ουίτμορ.

Αυτοί οι ζεϊμπέκηδες ήταν ντυμένοι με τις παλιές στολές τους και έμοιαζαν πολύ μ' αυτούς που είχε ζωγραφίσει ο Γύζης και ο Λύτρας. Ο ένας απ' αυτούς, ως τριανταπέντε χρονών, μιλούσε καλά ελληνικά και μου έλεγε διάφορα πράγματα. Ιδίως μου μιλούσε για το πώς χόρευε ένας νεαρός που ήταν μαζί τους και όλο έλεγε ότι κανείς δεν τον φτάνει στο χορό.

Προς το ηλιοβασίλεμα, όταν ξεκίνησε το πλοίο για την Πόλη, ο νεαρός χόρεψε πάνω στο κατάστρωμα. Ήταν κοντός και χοντροκόκαλος, αλλά μόλις άρχισε να κινείται πραγματικά μετεμορφώθη. Δεν ήταν πια το ίδιο πρόσωπο.

Την ανδρεία του, γιατί ήταν ανδρείος πολύ, σχεδόν άγριος, συνεπλήρωνε περίεργα ένα είδος ταπεινότητος και ένα είδος ευγνωμοσύνης, που δεν ήταν γνωστό ποιον απευθύνεται και ήταν σαν να ευγνωμονεί, με πολλή σεμνότητα ένα θεό, για το θαύμα που είναι η ζωή. Τον συνόδευε ένα τουμπελέκι, που χτυπούσε ένας άλλος ζεϊμπέκης, στο μαγικό ρυθμό 9/8…

Στα βουνά της Αλβανίας, κοντά στη Φτέρα, άκουσα για πρώτη φορά το ζεϊμπέκικο που τα λόγια του αρχίζουν ως εξής: Μέσα στης ζωής τα μονοπάτια, μπρος στ' αρχοντικά σου σκαλοπάτια...

Είχα γνωρίσει ως τότε τα τραγούδια της Ρόζας Εσκενάζιι και ήμουν θαμώνας της στο κέντρο της οδού Δώρου που, πολλές φορές, πήγαινα παρέα με τον βυζαντινολόγο Ξυγγόπουλο , τον Κόντογλου και άλλοτε με τον Τζούλιο Καΐμη.

Αλλά οι αστικές προκαταλήψεις είχαν βρει έναν τρόπο να το αποκρύψουν, ακόμη και απ' αυτούς που τους ενδιέφερε. Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και ήρθαν οι Εγγλέζοι με τους Έλληνες από τη Μέση Ανατολή, μαζί με το σουίνγκ άρχιζε να ανθίζει με μια νέα βλάστηση, και υπό νέο πνεύμα, το πανάρχαιο ζεϊμπέκικο.

Ο κεντρικός του ναός για μας τους Αθηναίους ήταν το κέντρο "Ο Μάριος" σ' ένα σπίτι της οδού Ίωνος δεύτερο πάτωμα, όπου άκουσα για πρώτη φορά τον Τσιτσάνη. Η λέξη ναός δεν είναι υπερβολή. Ο χαρακτήρας του ναού εδίδοντο και ενισχύονταν από την αυστηρότητα του διευθυντή που δεν επέτρεπε την παραμικρή σύγκρουση, πολύ περισσότερο το μεγάλο καβγά για παραγγελιές και άλλες ασήμαντες αφορμές.

Παρά τους ενθουσιασμούς των ξένων επισήμων και ανεπισήμων, το ζεϊμπέκικο μένει κατιτί το ερμητικό στην ουσία του και είναι προσιτό, αληθινά προσιτό, μόνο σ' αυτούς από τους Έλληνες που έχουν αληθινά ορφική μύηση. Λόγια φθαρμένα που δεν μπορούν να εκφράσουν την ουσία, για την οποία ο αμύητος μένει καχύποπτος.»

Η ορμή της ελληνικής τέχνης

Δεύτερος πίνακας του στη δημοπρασία, Το Καφενείο του Μαυροκέφαλου (1963), απεικονίζει στρατιώτες και ναύτες σε ένα νεοκλασικό αθηναϊκό καφενείο της οδού Πανεπιστημίου — μια σύνθεση που συνδυάζει τον ρεαλισμό με τη μνήμη του αστικού μύθου.

Με το έργο του να σημειώνει διαρκή αύξηση στη διεθνή αγορά (το Νέος μεταμφιεσμένος σε Έρωτα έφτασε τις €572.000 το 2024), τα δύο αυτά έργα αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον.

Εξίσου εντυπωσιακή είναι η Τραγωδία στο Ηρώδειο (1955) του Νίκου Εγγονόπουλου (€120.000–180.000), ένα αινιγματικό σουρεαλιστικό έργο με αναφορές στη βυζαντινή τέχνη και την avant-garde, ενώ οι Πορτοκαλιές (1994) του Γιάννη Μόραλη (€100.000–150.000), με στιβαρή γεωμετρική σύνθεση και λυρική ευαισθησία, επιβεβαιώνουν τον διαρκώς αυξανόμενο μύθο του καλλιτέχνη. Το έργο παρουσιάστηκε και στο Μουσείο Μπενάκη, στην έκθεση «Ιδιωτικός Χώρος».

Η δημοπρασία περιλαμβάνει επίσης εμβληματικά έργα του Γιώργου Μπουζιάνη (Καθιστό Αγόρι με σηκωμένο χέρι, 1928), του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (Ρέμμα ΙΙ, 1977), του Θεόφιλου (Ο Ήρωας Καραϊσκάκης), και του Φώτη Κόντογλου (Αρματολοί και Κλέφτες), του οποίου φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από τον θάνατό του.

Τα παραπάνω αριστουργήματα τα πλαισιώνουν και άλλα έργα σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, Γιώργου Ιακωβίδη, Κωνσταντίνου Βολανάκη, Νίκου Λύτρα, Ιωάννη Πούλακα, Απόστολου Γεραλή, Κωνσταντίνου Μαλέα, Μιχάλη Οικονόμου, Επαμεινώνδα Θωμόπουλου, Θανάση Τσίγκου, Γιάννη Σπυρόπουλου, Αλέκου Κοντόπουλου, Νίκου Κεσσανλη, Σπύρου Βασιλείου, Γιώργου Σικελιώτη, Γιώργου Γουναρόπουλου, Βασίλη Γερμενή, Κώστα Γραμματόπουλου, Πάρη Πρέκα, Γιάννη Γαϊτη, Νίκου Κεσσανλή, Νάσσου Δάφνη, Γιάννη Μαλτέζου, Αργύρη Στυλιανίδη, Παύλου, Takis, Όπυ Ζούνη, Παύλου Σάμιου, Αλέκου Φασιανού, Χρήστου Μποκόρου, Γιάννη Ψυχοπαίδη, Δημήτρη Μυταρά, Κώστα Τσόκλη, Απόστολου Γεωργίου, Μαρίνα Καρέλλα, Γιώργου Λάππα, Γιώργου Δέρπαπα, Θεόδωρου Μανωλίδη κ.α.

Η δημοπρασία Greek Sale ξεκίνησε το 2002 στο Λονδίνο και τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται στο Παρίσι.

Η συνεργασία Bonhams και Art Expertise καταγράφει σταθερή άνοδο: το 2023 σημειώθηκε ρεκόρ πωλήσεων με €8,3 εκατ., ενώ οι συμμετέχοντες δεν είναι πλέον μόνο Έλληνες της διασποράς, αλλά και διεθνείς συλλέκτες που επιθυμούν να εντάξουν την ελληνικότητα στις καλοκαιρινές κατοικίες τους. Η παραστατική ζωγραφική κυριαρχεί φυσικά, αν κα κάθε χρόνο εμφανίζονται και έργα που ξεφεύγουν από αυτή την γραμμή και φτάνουν στις πλέον σύγχρονες μορφές.

info

Έκθεση όλων των έργων της δημοπρασίας στην Αθήνα στην Image Gallery

Αμαλίας 36:                                                                         

Δευτέρα            5 Μαΐου    11:00-15:00

Τρίτη      6 Μαΐου             11:00-20:00 

Τέταρτη            7 Μαΐου             11:00-20:00

Πέμπτη                8 Μαΐου                11:00-20:00

Μετά την παρουσίαση των έργων στην Αθήνα ακολουθεί έκθεση στο Παρίσι από τις 17 έως και τις 21 Μαΐου στον οίκο Bonhams στην, 75008 Paris.