Τι άλλαξε στο άτυπο συμβόλαιο ανάμεσα στον θεατή και το αστέρι, εκείνη την υπόσχεση ότι μια γνωστή κινηματογραφική φυσιογνωμία θα αρκεί για να σε κάνει να αγοράσεις εισιτήριο;
Το φθινόπωρο του 2025 θα μπορούσε να μείνει στην ιστορία του Χόλιγουντ ως η εποχή που οι σταρ έπαψαν να λάμπουν.
Μια σειρά ταινιών με πρωταγωνιστές όπως η Μάργκο Ρόμπι, ο Κόλιν Φάρελ, η Τζούλια Ρόμπερτς, ο Κιάνου Ριβς, η Έμιλι Μπλαντ, ο Ντουέιν Τζόνσον, η Κίρστεν Ντανστ και η Τζένιφερ Λόπεζ κατέρρευσαν εμπορικά, αφήνοντας πίσω τους κενές αίθουσες και ερωτήματα.
Γιατί το κοινό γύρισε τόσο απότομα την πλάτη στους πιο αναγνωρίσιμους ανθρώπους του πλανήτη; Τι άλλαξε στο άτυπο συμβόλαιο ανάμεσα στον θεατή και το αστέρι, εκείνη την υπόσχεση ότι μια γνωστή κινηματογραφική φυσιογνωμία θα αρκεί για να σε κάνει να αγοράσεις εισιτήριο;
Μια αμείλικτη εικόνα
Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Καμία από τις φετινές ταινίες με A-listers δεν πλησίασε τα έσοδα που θα θεωρούνταν έστω μέτρια επιτυχία πριν από δέκα χρόνια. Ενώ κάποτε μια ρομαντική κομεντί ή ένα δράμα με γνωστά ονόματα μπορούσε να εξασφαλίσει τουλάχιστον 50 εκατομμύρια δολάρια στο αμερικανικό box office, σήμερα ακόμη και τίτλοι με τεράστια διαφημιστική προώθηση εξαφανίζονται μέσα σε δύο εβδομάδες.
Εξαιρέσεις όπως ο Λεονάρντο ντι Κάπριο, που με το One Battle After Another συγκεντρώνει παγκοσμίως 200 εκατομμύρια, δεν αλλάζουν τη συνολική εικόνα: χρειάστηκε σκηνοθέτης οσκαρικών διαστάσεων, τεράστιο μπάτζετ και σχεδόν ομόφωνες διθυραμβικές κριτικές για να επιτευχθεί αυτό το νούμερο - κι ακόμη έτσι, τα κέρδη παραμένουν αμφίβολα.
Ο θεατής αγοράζει έναν κόσμο, όχι ένα πρόσωπο
Η εξήγηση δεν είναι απλή ούτε μονοσήμαντη. Οι εποχές που ο θεατής ακολουθούσε έναν σταρ τυφλά, ανεξαρτήτως πλοκής ή είδους, μοιάζουν πια μακρινές. Από τον Τομ Κρουζ της δεκαετίας του ’90 ως τον Γουίλ Σμιθ των ’00s, η κινηματογραφική βιομηχανία στηριζόταν σε πρόσωπα που μπορούσαν να εγγυηθούν ένα ελάχιστο ενδιαφέρον.
Οι ηθοποιοί ήταν οι μάρκες. Τώρα οι μάρκες είναι τα franchise. Η Marvel, το Fast & Furious, το Avatar, το Star Wars - αυτά είναι τα ονόματα που πουλούν, όχι οι πρωταγωνιστές τους. Ο θεατής αγοράζει έναν κόσμο, όχι ένα πρόσωπο.
Παρ' όλα αυτά, η φετινή χρονιά απέδειξε ότι ούτε τα στούντιο ούτε οι ίδιοι οι σταρ έχουν βρει πώς να λειτουργήσουν σε αυτό το νέο οικοσύστημα.
Η Warner Bros πέτυχε εμπορικά με πρωτότυπα έργα χωρίς πνευματικά δικαιώματα - όπως τα Sinners και Weapons - και αυτό γέννησε την ψευδαίσθηση ότι το κοινό διψά για αυθεντικές ιστορίες.
Όμως οι A-listers δεν μπόρεσαν να κεφαλαιοποιήσουν τη συγκυρία. Οι ταινίες τους, είτε δράματα είτε ρομαντικές κωμωδίες, απέτυχαν να προκαλέσουν στοιχειώδες ενδιαφέρον. Ούτε οι κριτικοί τις στήριξαν ιδιαίτερα, ούτε τα social media δημιούργησαν τον απαραίτητο θόρυβο. Το αποτέλεσμα ήταν η απόλυτη αδιαφορία.
Η κόπωση του κοινού απέναντι στα ίδια πρόσωπα
Η αποτυχία τους ίσως να σχετίζεται και με την κόπωση του κοινού απέναντι σε πρόσωπα που μοιάζουν να ανακυκλώνονται αδιάκοπα.
Η Μάργκο Ρόμπι, που πέρυσι σάρωσε με το Barbie, δεν κατάφερε να φέρει θεατές στην επόμενη δουλειά της. Ο Κιάνου Ριβς, αγαπημένος των θαυμαστών του διαδικτύου, απέτυχε σε ρόλο κωμικής φαντασίας. Η Τζούλια Ρόμπερτς, παλιά... «βασίλισσα των εισπράξεων», δεν μπορεί πια να στηρίξει ούτε τα μισά εισιτήρια που έφερνε μια δεκαετία πριν.
Οι ηθοποιοί που κάποτε αντιπροσώπευαν την απόδραση, τη λάμψη και την ασφάλεια μιας γνωστής κινηματογραφικής εμπειρίας, τώρα αντιμετωπίζονται με καχυποψία, σαν εμπορικά κατάλοιπα μιας άλλης εποχής.
Το Χόλιγουντ έχει χάσει τον ρόλο του ως μηχανή ονείρων. Η ψηφιακή κουλτούρα έδωσε το προβάδισμα στους «πραγματικούς ανθρώπους» των social media, που εκθέτουν την καθημερινότητά τους με αμεσότητα και ταύτιση. Οι σταρ του σινεμά, αντίθετα, μοιάζουν αποκομμένοι, εγκλωβισμένοι ανάμεσα στην υπερβολική προβολή και τη στείρα προσοχή που απαιτεί το μάρκετινγκ.
Υoutubers, streamers, influencers
Το κοινό δεν τους ζηλεύει πια - τους παρατηρεί ψυχρά, σαν προϊόντα που έχουν χάσει την ημερομηνία λήξης. Οι νεότερες γενιές, άλλωστε, δεν ονειρεύονται να γίνουν ηθοποιοί· θέλουν να γίνουν youtubers, streamers, influencers. Οι οθόνες άλλαξαν μέγεθος και μαζί τους άλλαξε και η έννοια της διασημότητας.
Παράλληλα, η οικονομία του θεάματος έχει μετατοπιστεί προς την άνεση του σπιτιού.
Με τις πλατφόρμες streaming να προσφέρουν ταινίες σχεδόν ταυτόχρονα με τις αίθουσες, οι θεατές διστάζουν να πληρώσουν για κάτι που θα δουν δωρεάν σε λίγες εβδομάδες. Οι σταρ, όσο λαμπεροί κι αν είναι, δεν μπορούν να συναγωνιστούν την ευκολία του καναπέ.
Αντιθέτως, πολλοί απ’ αυτούς έχουν βρει καταφύγιο στις ίδιες τις πλατφόρμες - ο Άνταμ Σάντλερ στο Netflix είναι ίσως το πιο επιτυχημένο παράδειγμα μιας καριέρας που διασώθηκε μέσω streaming. Εκεί ο θεατής δεν ρισκάρει τίποτα· πατάει απλώς play.
Ο θεατής δεν συγκινείται πια από την τελειότητα
Ωστόσο, το φαινόμενο δεν εξηγείται μόνο οικονομικά. Υπάρχει και ένα ζήτημα ψυχολογικής απόστασης. Οι σταρ κάποτε συμβόλιζαν κάτι μεγαλύτερο από τη ζωή: ο Κάρι Γκραντ ήταν το ιδανικό του άνδρα, η Μέριλιν Μονρόε της γοητείας, ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο της καλλιτεχνικής αυθεντίας.
Σήμερα, οι περισσότεροι A-listers μοιάζουν με καλοκουρδισμένες εταιρείες δημόσιων σχέσεων. Οι συνεντεύξεις τους είναι προσεκτικά σκηνοθετημένες, τα κοινωνικά τους προφίλ γεμάτα «ανθρώπινες» αναρτήσεις που όμως μοιάζουν με διαφημίσεις. Ο θεατής δεν συγκινείται πια από την τελειότητα· θέλει αυθεντικότητα, αδυναμία, ρωγμές. Και το Χόλιγουντ, προσπαθώντας να διατηρήσει το λούστρο του, έχει χάσει την επαφή με αυτή την ανάγκη.
Ταυτόχρονα, η κρίση των σταρ αντικατοπτρίζει και τη γενικότερη κρίση ταυτότητας της βιομηχανίας. Το στούντιο σύστημα στηριζόταν στην ιδέα ότι ένα πρόσωπο μπορούσε να πουλήσει μια ταινία, ανεξάρτητα από το περιεχόμενό της.
Σήμερα, ο θεατής ενημερώνεται πολύ πιο γρήγορα: βλέπει τρέιλερ, διαβάζει κριτικές, ελέγχει τη βαθμολογία στο Rotten Tomatoes πριν αποφασίσει. Η πίστη έχει αντικατασταθεί από τον υπολογισμό. Ο κόσμος δεν είναι πια πρόθυμος να πληρώσει απλώς για να «δει τη Μπλαντ» ή «τον Ρόγκεν»· θέλει να βεβαιωθεί ότι θα περάσει καλά. Αν δεν πειστεί, μένει σπίτι.
Θέλει τους σταρ του «αλλιώς»
Και όμως, η αποτυχία των A-listers δεν σημαίνει ότι το κοινό έπαψε να αγαπά τους ηθοποιούς. Σημαίνει ότι τους θέλει αλλιώς. Οι άνθρωποι παρακολουθούν τους ίδιους σταρ σε σειρές, podcasts, Instagram live ή TikTok. Ο θεατής δεν εγκατέλειψε τη διασημότητα· απλώς τη μετέφερε σε άλλη πλατφόρμα.
Ο σταρ του αύριο δεν είναι απαραίτητα ο πιο ταλαντούχος ή ο πιο όμορφος - είναι εκείνος που επικοινωνεί, που μιλά με το κοινό του, που δείχνει κάτι πέρα από τον ρόλο. Το Χόλιγουντ, συνηθισμένο να ελέγχει το αφήγημα, δεν έχει μάθει ακόμη να λειτουργεί μέσα σ’ αυτή τη διάχυση προσοχής.
Ίσως λοιπόν η παρακμή των A-listers να είναι λιγότερο εμπορική και περισσότερο πολιτισμική. Οι σταρ δεν απέτυχαν μόνο στο box office - απέτυχαν να αντιπροσωπεύσουν κάτι που να αφορά πραγματικά τη σημερινή εποχή. Η λάμψη τους δεν έσβησε από έλλειψη ταλέντου, αλλά από έλλειψη νοήματος.
Όταν ο κόσμος γύρω σου αλλάζει, δεν αρκεί να χαμογελάς στο κόκκινο χαλί. Πρέπει να βρεις γιατί σε κοιτάζουν ακόμα. Αν το Χόλιγουντ θέλει να ξαναγεννήσει το άστρο, θα πρέπει να θυμηθεί ότι ο κινηματογράφος δεν είναι αλγόριθμος ούτε προϊόν. Είναι σχέση. Και καμιά σχέση δεν επιβιώνει όταν ο ένας από τους δύο σταματήσει να ενδιαφέρεται.