Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι στίχοι της ποπ μουσικής όχι μόνο έχουν γίνει πιο καταθλιπτικοί και αγχώδεις, αλλά ταυτόχρονα και πιο απλοί στη δομή και το λεξιλόγιό τους.
Η αίσθηση ότι η σύγχρονη ποπ μουσική είναι πιο σκοτεινή και συναισθηματικά βαριά από εκείνη προηγούμενων δεκαετιών δεν αποτελεί πλέον απλώς υποκειμενική εντύπωση.
Σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη, η αλλαγή αυτή καταγράφεται με σαφήνεια στα ίδια τα δεδομένα των τραγουδιών που κυριάρχησαν στα charts τα τελευταία πενήντα χρόνια. Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι στίχοι της ποπ μουσικής όχι μόνο έχουν γίνει πιο καταθλιπτικοί και αγχώδεις, αλλά ταυτόχρονα και πιο απλοί στη δομή και το λεξιλόγιό τους.
Χαρτογράφηση μακροχρόνιων τάσεων
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από ψυχολόγους του University of Vienna και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports. Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε 20.186 τραγούδια που εμφανίστηκαν στα εβδομαδιαία charts του Billboard Hot 100 από το 1973 έως το 2023. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά εκτεταμένο δείγμα, το οποίο επιτρέπει τη χαρτογράφηση μακροχρόνιων τάσεων στη δημοφιλή μουσική, πέρα από συγκυριακές αλλαγές ή αισθητικές μόδες.
Τάση που συνδέεται με ευρύτερα πολιτισμικά φαινόμενα
Χρησιμοποιώντας καθιερωμένες μεθόδους προεπεξεργασίας φυσικής γλώσσας, οι ερευνητές απομόνωσαν τους στίχους κάθε τραγουδιού και τους ανέλυσαν μέσω ενός ειδικά προσαρμοσμένου αλγορίθμου συναισθηματικής αποτίμησης.
Ο αλγόριθμος αξιολογούσε τη συχνότητα και τη βαρύτητα θετικών και αρνητικών λέξεων, καθώς και όρων που σχετίζονται με άγχος, πίεση και ψυχική δυσφορία. Το αποτέλεσμα ήταν σαφές: μέσα σε πέντε δεκαετίες παρατηρείται «σημαντική αύξηση της αρνητικής και αγχογόνου γλώσσας» στους στίχους των επιτυχιών.
Παράλληλα, η μελέτη κατέγραψε μια σταθερή απλοποίηση της στιχουργικής έκφρασης. Οι λέξεις γίνονται πιο επαναλαμβανόμενες, οι φράσεις μικρότερες και το λεξιλόγιο φτωχότερο.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, αυτή η τάση συνδέεται με ευρύτερα πολιτισμικά φαινόμενα, όπως η μείωση της προσοχής, η κυριαρχία των streaming πλατφορμών και η ανάγκη για άμεση συναισθηματική αναγνώριση μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ακρόασης.
Η ποπ μουσική ως καθρέφτης μεταβολών
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι τα ευρήματά τους ευθυγραμμίζονται με κοινωνικά δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών. Η αύξηση των ποσοστών κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής στις δυτικές κοινωνίες, αλλά και η εντεινόμενη αρνητικότητα στη γλώσσα των ειδήσεων και της σύγχρονης λογοτεχνίας, φαίνεται να συνθέτουν ένα κοινό πολιτισμικό υπόβαθρο.
Η ποπ μουσική, ως μαζικό πολιτισμικό προϊόν, λειτουργεί συχνά ως καθρέφτης αυτών των συλλογικών ψυχολογικών μεταβολών.
Ωστόσο, η μελέτη περιλαμβάνει και ορισμένα ευρήματα που έρχονται σε αντίθεση με την αναμενόμενη αφήγηση. Ένα από αυτά είναι η απουσία σαφούς συσχέτισης μεταξύ της αυξανόμενης σκοτεινότητας των στίχων και οικονομικών δεικτών, όπως το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Παρά την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η οικονομική ανασφάλεια επηρεάζει άμεσα την καλλιτεχνική έκφραση, τα δεδομένα δεν υποστηρίζουν μια απλή γραμμική σχέση.
Μεγάλα συλλογικά τραύματα
Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η παρατήρηση ότι μεγάλα συλλογικά τραύματα δεν οδήγησαν απαραίτητα σε ακόμη πιο σκοτεινή ποπ μουσική. Γεγονότα όπως οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ή η πανδημία της COVID-19 δεν συνοδεύτηκαν από περαιτέρω επιδείνωση της συναισθηματικής φόρτισης των στίχων. Αντίθετα, οι περίοδοι αυτές συνδέονται με προσωρινές αυξήσεις στη θετικότητα και τη στιχουργική πολυπλοκότητα.
Όπως σημειώνουν οι ερευνητές, τα κοινωνικά σοκ φαίνεται να ενεργοποιούν μια προτίμηση για «συναισθηματικά ασύμφωνη μουσική» — τραγούδια που δεν αντικατοπτρίζουν άμεσα τη δυσκολία της συγκυρίας, αλλά λειτουργούν αντισταθμιστικά.
Παρ’ όλα αυτά, οι ίδιοι υπογραμμίζουν ότι η μεθοδολογία τους παραμένει παρατηρησιακή. Παρότι χρησιμοποιήθηκε μια προσέγγιση διακοπτόμενης χρονοσειράς για την ανάλυση πριν και μετά από μεγάλα γεγονότα, τα αποτελέσματα δεν επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα αιτιότητας.
Η σημασία της μελέτης δεν έγκειται μόνο στην ποσοτική αποτύπωση μιας πολιτισμικής μεταβολής, αλλά και στη συνολικότερη υπενθύμιση του ρόλου της μουσικής στη συλλογική ψυχική ζωή. Ανεξάρτητα από το αν οι στίχοι είναι πιο απλοί ή πιο σκοτεινοί, η ποπ μουσική παραμένει ένας από τους βασικούς μηχανισμούς με τους οποίους εκατομμύρια άνθρωποι επεξεργάζονται συναισθήματα, εμπειρίες και κοινωνικές πιέσεις.
Σε έναν κόσμο που βιώνεται ολοένα και πιο αγχωτικός, η μουσική δεν καταγράφει απλώς αυτή την πραγματικότητα· συχνά προσφέρει και έναν τρόπο να αντέξει κανείς μέσα σε αυτήν.