Καταχειροκροτήθηκε, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ταινία και συντελεστές για το αντιπολιτευόμενο στον Πούτιν κανάλι Dozhd TV.
Πρόκειται για τις Ρωσίδες Βέρα Κριτσέφσκαγια σκηνοθέτιδα του ντοκιμαντέρ και της ιδιοκτήτριας του καναλιού Dozhd TV, Νατάσα Σιντέγιεβα. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έριξε αυλαία την Κυριακή ωστόσο αυτό που μένει, πέρα απο τα βραβεία, είναι το δυναμικό παρών στην επικαιρότητα, που πέτυχε ο καλλιτεχνικός διευθυντής Ορέστης Ανδρεαδάκης, μέσα από προβολές και ομιλίες που διοργάνωσε για την Ουκρανία, τους νεκρούς και τους πρόσφυγες.
Στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης όσα «ενοχλούν» τον Πούτιν
Οσον αφορά στο φιλμ που συζητήθηκε όσο κανένα άλλο, και καταχειροκροτήθηκε παρουσία των συντελεστών του, είναι το ντοκιμαντέρ «F@ck this Job» της Βέρα Κριτσέφσκαγια που παρακολουθεί επί 13 χρόνια τη δύσκολη πορεία της ιδιοκτήτριας του καναλιού Νατάσα Σιντέγιεβα, η οποία αγκαλιάζει την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και προσλαμβάνει δημοσιογράφους υπέρ της αντιπολίτευσης. Το ντοκιμαντέρ αυτό και η συζήτηση που ακολούθησε, στάθηκε αφορμή να ακουστούν στο Ολύμπιον, πολλά και ενδιαφέροντα που συνήθως δεν περνούν τα σύνορα της Ρωσίας. Το Dozhd TV μετατρέπεται σε μια όαση πολιτικής και σεξουαλικής ελευθερίας, ενώ η Νατάσα στέκεται στην πρώτη γραμμή της μάχης για την αλήθεια.
Σήμερα το κανάλι δεν λειτουργεί μετά από επέμβαση του καθεστώτος του Πούτιν. Το κανάλι ξεκίνησε ως συνδρομητικό, λάιφ στάιλ και όταν άρχισε να «ενοχλεί» το κόψανε από την πλατφόρμα με στόχο τον οικονομικό στραγγαλισμό του. Αργότερα άρχισε να εκπέμπει ως διαδικτυακό, με 20.000.000 θεατές, χωρίς όμως έσοδα, σε συνεχή δίωξη. Η Νατάσα Σιντέγεβα, ιδιοκτήτρια του καναλιού Dozhd TV, αρχικά στοχοποιήθηκε ως πράκτορας. Συχνά πυκνά το κανάλι επισκέπτονταν η αστυνομία ή την καλούσαν στο αστυνομικό τμήμα ρωτώντας τη πού εύρισκε τα χρήματα για να διατηρεί το κανάλι, το οποίο χρηματοδοτούσε ο επιχειρηματίας, πρώην τραπεζίτης, σύζυγός της. Σήμερα ζει εκτός Ρωσίας και η σκηνοθέτις εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο.
Η προβολή της ταινίας F@ck this Job της Βέρα Κριτσέφσκαγια, που εντάσσεται στο αφιέρωμα του 24ου ΦΝΘ στο Post-Reality, αλλά και στο τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 19 Μαρτίου, στο κατάμεστο Ολύμπιον, παρουσία τόσο της σκηνοθέτιδας όσο και της Νατάσα Σιντέγεβα, ιδιοκτήτριας του καναλιού Dozhd TV στη Ρωσία, που κατάφεραν να φτάσουν στη Θεσσαλονίκη μετά πρόσκληση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Στο ΦΚΘ δύο γυναίκες που βρίσκονται στα πρωτοσέλιδα διεθνώς
Την προβολή προλόγισε η Ελίζ Ζαλαντό, Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ, η οποία καλωσόρισε τη Βέρα Κριτσέφσκαγια και τη Νατάσα Σιντέγεβα: «Είμαστε πολύ περήφανοι που μπορούμε να υποδεχτούμε αυτήν την προβολή στο Φεστιβάλ. Μιλά για θέματα που συνεχώς προκύπτουν, όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Πάνω από 20 χρόνια πριν, έκανα την παραγωγή μιας ταινίας ενός ουκρανού σκηνοθέτη και υπήρξα μάρτυρας μιας επίθεσης σε έναν ανεξάρτητο τηλεοπτικό σταθμό με τον οποίον συνεργαζόμουν. Ο ιδιοκτήτης του αναγκάστηκε να μεταναστεύσει. Τότε, ο πόλεμος μαινόταν στην Τσετσενία. Σήμερα, χτύπησε την Ουκρανία. Οι επιθέσεις σε ανεξάρτητους δημοσιογράφους δεν έχουν σταματήσει ποτέ. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό για εμάς να δείξουμε αυτήν την ταινία, γιατί αποτελεί μάθημα γενναιότητας και μάθημα ελευθερίας».
«Ήταν έκπληξη για μένα το ότι η Νατάσα κατάφερε να έρθει εδώ σήμερα», δήλωσε η Βέρα Κριτσέφσκαγια. «Βρίσκεται σε πρωτοσέλιδα εφημερίδων σε ολόκληρο τον κόσμο και σήμερα κάνει την πρώτη της δημόσια εμφάνιση μετά το κλείσιμο του Dozhd TV». Στη συνέχεια, ακολούθησε η προβολή του F@ck this Job. Μετά την προβολή, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης κάλεσε τη Βέρα Κριτσέφσκαγια και τη Νατάσα Σιντέγεβα στη σκηνή για να απαντήσουν σε ερωτήσεις του κοινού.
Η Νατάσα Σιντέγεβα, σε ερώτηση σχετικά με τις κυρώσεις της Δύσης απέναντι στη Ρωσία, σχολίασε: «Θα εκφράσω τη δική μου προσωπική άποψη, καθώς δεν είμαι εδώ ως πολιτικός αλλά ως άνθρωπος: οι κυρώσεις αυτές δεν έχουν κανένα νόημα, καθώς θέτουν τη Ρωσία σε οικονομικό αποκλεισμό για τον οποίο ευθύνεται η Δύση. Ο αποκλεισμός αυτός δεν επηρεάζει τον Πούτιν, ούτε τους ανθρώπους που τον πλαισιώνουν: επηρεάζουν μονάχα τους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι είναι θύματα προπαγάνδας για πάρα πολλά χρόνια κι έχουν παγιωμένη νοοτροπία, την οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Ο απλός κόσμος δεν μπορεί να διαδηλώσει στον δρόμο. Έπειτα από πολλές συνεντεύξεις που έχουμε δώσει σε Δυτικά μέσα, αντιλαμβανόμαστε πως στη Δύση δεν υπάρχει καθαρή εικόνα σχετικά με το πώς ο Πούτιν λαμβάνει τις αποφάσεις του. Οι μεγιστάνες της Ρωσίας δεν πρόκειται να πιέσουν τον Πούτιν: ζει αποκλεισμένος, κανείς δεν γνωρίζει ποιοι είναι κοντά του. Στο ζήτημα αυτό υπάρχει και φιλοσοφική διάσταση: όλοι μας φέρουμε ευθύνη, από τη σκοπιά της συλλογικής ευθύνης. Ίσως η κατανόηση της συλλογικής μας ευθύνης να έρθει ύστερα από πολλά χρόνια».
Σε ερώτηση σχετική με την κατάσχεση ιδιωτικών σταθμών στη Ρωσία, αλλά και τη χρηματοδότηση του Dozhd TV, η Νατάσα Σιντέγεβα απάντησε: «Μέχρι πρόσφατα δεν είχαν καταφέρει να μας κλείσουν. Είχαμε, φυσικά, πολλές διακοπές στη λειτουργία μας. Παρόλα αυτά, βρίσκαμε πάντα τρόπο να συνεχίσουμε. Το 2014, άρχισε ο αποκλεισμός μας από όλες τις πλατφόρμες. Μας έκοψαν τα πόδια, τα χέρια και, στο τέλος, το κεφάλι. Βρίσκαμε τρόπους να μεταδίδουμε τις ειδήσεις, αλλάζαμε μοντέλα μετάδοσης. Αναφορικά με τους τρόπους χρηματοδότησης, τα πρώτα χρόνια στηριζόμασταν σε προσωπικές αποταμιεύσεις, κυρίως χρήματα του πρώην συζύγου μου. Πουλήσαμε μέχρι και το σπίτι μας. Από το 2014 πιστέψαμε ότι θα αρχίσουμε να έχουμε κέρδος. Μετά τον προσάρτηση της Κριμαίας, όμως, η ρωσική κυβέρνηση έθεσε ως στόχο να μας κλείσει. Μας έδιωξαν από τα γραφεία μας. Ωστόσο, δεν υποχωρήσαμε. Βρήκαμε τον τρόπο, αλλάξαμε χώρο. Ζήσαμε δύσκολα χρόνια: μειώσαμε τον αριθμό των δημοσιογράφων, ενώ βρισκόμασταν σε συνεχές χρέος, οι συνδρομές στο κανάλι δεν ήταν αρκετές. Βρήκαμε μια λύση με χρήματα που παίρναμε από συνδρομητές και το κανάλι μας στο YouTube. Με τον τρόπο αυτό, τα τελευταία χρόνια κατορθώσαμε να βγάλουμε κέρδος και να επεκταθούμε. Το κανάλι μας απολάμβανε πάντα την ελευθερία του λόγου: ποτέ δεν βάλαμε όρια στους δημοσιογράφους. Απαιτούσαμε μόνο να τηρούν τη νομοθεσία της Ρωσίας. Στο γραφείο έχουμε ένα τεράστιο βιβλίο, στο οποίο αναφέρονται οι νόμοι που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ώστε να προστατέψουμε τους δημοσιογράφους. Πολλοί δημοσιογράφοι υπήρξαν πολύ τολμηροί και έλεγαν πράγματα, τα οποία δεν ακουγόντουσαν σε κανένα άλλο κανάλι».
Στη συνέχεια, σε ερώτηση για την πολιτική του Βλάντιμιρ Πούτιν και τους τρόπους που θα μπορούσε να βοηθήσει η Δύση, τον λόγο πήρε η Βέρα Κριτσέφσκαγια. «Ο Βλάντιμιρ Πούτιν χρησιμοποιεί ρητορική Στάλιν. Στον λόγο του προς τον ρωσικό λαό, πριν τρεις μέρες, ανέφερε πως υπάρχουν προδότες του κράτους στη Ρωσία, που έχουν το βλέμμα στραμμένο προς την Ευρώπη και μοιράζονται ευρωπαϊκές αξίες. Μιλούσε για τους φίλους μας και τις αξίες μας. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν το 20% της Ρωσίας. Η Δύση, στην προσπάθεια αυτή, μπορεί να βοηθήσει μόνο ηθικά και πνευματικά: εδώ και τρεις εβδομάδες κλαίμε με την κατάσταση και ίσως κλάψω και τώρα. Δεν βλέπω κάποιο σενάριο σύμφωνα με το οποίο ο πόλεμος θα σταματήσει. Βλέπω τον τρόμο στα μάτια του κόσμου και η αίσθησή μου λέει πως κανείς δεν μπορεί να σταματήσει τον Πούτιν, αλλιώς δεν μπορώ να εξηγήσω τις κατεστραμμένες ουκρανικές πόλεις. Στις πρεμιέρες της ταινίας μας στη Νέα Υόρκη και μετά στην Ευρώπη, μας προσέγγισαν άνθρωποι και μας έλεγαν: “δεν έχουμε δει ποτέ Ρώσους σαν κι εσάς”. Ελπίζω να είναι πλέον εμφανές ότι δεν υποστηρίζουν όλοι οι Ρώσοι τον πόλεμο».
Σε ερώτηση σχετική με την αντίδραση στον πόλεμο εντός της Ρωσίας, μετά το βίντεο της δημοσιογράφου που διαμαρτύρεται σε ζωντανή μετάδοση, η Νατάσα Σιντέγεβα σχολίασε: «Δεν γνωρίζουμε προσωπικά τη δημοσιογράφο στην οποία αναφέρεστε, ωστόσο γνωρίζουμε πως της επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 30.000 ρουβλιών. Θα υπάρξει, όμως, και συνέχεια, καθώς έχει ψηφιστεί ο νόμος για τα fake news στη Ρωσία: αν κατηγορηθεί με βάση αυτόν τον νόμο, μπορεί να καταδικαστεί με 15 χρόνια φυλάκισης. Ίσως φύγει από τη Ρωσία, ίσως την τιμωρήσουν παραδειγματικά ώστε να μην ξανακάνει κανείς κάτι παρόμοιο. Πλέον, πολλοί δημοσιογράφοι παραιτούνται από κρατικά κανάλια, γεγονός που δείχνει πως δεν υποστηρίζουν αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία. Ωστόσο, οι άνθρωποι αυτοί ήξεραν εδώ πολλά χρόνια τι έκαναν και το πώς επηρέαζαν τους ανθρώπους στη Ρωσία, που δεν διαθέτουν κριτική σκέψη. Αν δεν υπήρχε η προπαγάνδα, ίσως να μην είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Πάρα πολλοί άνθρωποι υποστηρίζουν αυτόν τον πόλεμο, το κάνουν όμως διότι έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου. Ο Πούτιν πιστεύει πραγματικά πως σώζει τη χώρα με τις αποφάσεις του. Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το έχουν μάλλον οι δημοσιογράφοι».
Σχετικά με το θέμα των ιδιωτικών καναλιών στη Ρωσία, αλλά και τη διακοπή μετάδοσης των μεγάλων αμερικανικών και ευρωπαϊκών τηλεοπτικών δικτύων, η Βέρα Κριτσέφσκαγια σχολίασε: «Στη Ρωσία υπάρχουν αρκετά ιδιωτικά κανάλια, αλλά ανήκουν σε εταιρείες όπως η Gazprom, άρα στην ουσία δεν είναι ιδιωτικά. Κανάλια που ασχολούνται με πολιτικά θέματα στη Ρωσία δεν υπάρχουν από το 2006: το Dozhd TV ήταν το μοναδικό κανάλι σε αυτόν τον κλάδο. Δεν είχαμε ανταγωνισμό, ο τομέας αυτός δεν αφορούσε κανένα άλλο κανάλι. Σχετικά με τα μεγάλα επικοινωνιακά δίκτυα του εξωτερικού, την πρώτη εβδομάδα του πολέμου μπλόκαραν το BBC και τo Deutsche Welle, ενώ το CNN έχει διακοπεί εδώ και αρκετά χρόνια».
Σχετικά με απειλές που έχει δεχθεί στην καριέρα της, η Νατάσα Σιντέγεβα δήλωσε: «Ποτέ δεν έλαβα προσωπική απειλή για τη ζωή μου. Υπήρξε μια περίοδος όπου φοβόμουν και εισέπραττα απειλές εμμέσως, όπως φάνηκε και στην ταινία. Ωστόσο, πολλοί δημοσιογράφοι έλαβαν απειλές και είδαν τα προσωπικά τους στοιχεία να δημοσιεύονται, ενώ πολλές φορές λάβαμε απειλητικά μηνύματα στα γραφεία». Αναφορικά με το κοινό του Dozhd TV, η Νατάσα Σιντέγεβα σχολίασε: «Δεν μου αρέσουν κριτήρια όπως το φύλο, η ηλικία και η παιδεία. Θέλαμε να προσελκύσουμε κοινό που μοιράζεται τις αξίες μας. Θέλαμε ανθρώπους σαν κι εμάς: ανοιχτούς, ειλικρινείς, υπέρμαχους της δικαιοσύνης. Για πολύ καιρό είχαμε άτομα μεγάλης ηλικίας στο κοινό μας, από τους αντιφρονούντες της Σοβιετικής Ένωσης. Υπήρχαν επίσης πολλοί νέοι και φοιτητές, που έβλεπαν ελπίδα στο κανάλι μας. Όταν ανοίξαμε το κανάλι στο YouTube, προσελκύσαμε διαφορετικό κοινό».
«Η ανάλυση της κοινωνίας μολύνεται από την προπαγάνδα, ποτέ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το πόσα άτομα υποστηρίζουν τον Πούτιν», ανέφερε η Βέρα Κριτσέφσκαγια. «Δημοσιεύτηκε μια έρευνα σχετική με το πόσοι Ρώσοι υποστηρίζουν τον πόλεμο, και οι υπέρ του πολέμου αγγίζουν το 59%, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ενημερώνεται αποκλειστικά μέσω της τηλεόρασης. Το 22% των Ρώσων φέρεται να ψήφισε κατά της τροποποίησης του συντάγματος, ενώ το 22% των πολιτών της χώρας είναι κάθετα αντίθετοι απέναντι στον πόλεμο. Από το 59% που στηρίζουν τον πόλεμο, το μεγαλύτερο μέρος είναι άνθρωποι άνω των 60 ετών. Αν καθίσουμε να συζητήσουμε μαζί τους, θα διαπιστώσουμε ότι έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου και θα μπορέσουμε να τους πείσουμε για το αντίθετο. Όταν παρουσιάζεται στις ειδήσεις μια εικόνα από το μέτωπο, ενώ στην Ευρώπη μεταδίδεται κανονικά, στη Ρωσία δεν φτάνει ποτέ. Στη Ρωσία δεν φαίνονται οι εικόνες καταστροφής από την Ουκρανία. Τις πρώτες δύο εβδομάδες του πολέμου, δεν έδειχναν τίποτα στην τηλεόραση. Οι ίδιοι οι Ρώσοι δεν θέλουν να πιστέψουν ότι η Ρωσία βομβαρδίζει την Ουκρανία».
«Δώδεκα χρόνια μετά την ίδρυση του καναλιού, διατηρείτε ακόμη την ελπίδα και το μωβ χρώμα που τόσο αγαπάτε;», ήταν η επόμενη ερώτηση του κοινού. «Τα διατηρώ 100%», απάντησε εμφατικά η Νατάσα Σιντέγεβα. «Δεν έχω χάσει την αισιοδοξία μου. Σκεφτόμαστε συνεχώς πώς μπορούμε να ανανεωθούμε δίχως να προδώσουμε τις αξίες μας. Πρέπει να κοιτάζουμε το μέλλον και όχι το παρελθόν».
Στο σημείο αυτό, μια δημοσιογράφος από το κοινό, που κατάγεται από τη Ρωσία και δουλεύει στην Ελλάδα, σχολίασε το πόσο συγκινητική ήταν η τελευταία μετάδοση του Dozhd TV μέσω YouTube πριν κλείσει το κανάλι: «Την παρακολουθούσα και έκλαιγα. Γράψατε ιστορία στη δημοσιογραφία. Το να εκφράζεσαι ελεύθερα είναι τρομερό πράγμα. Δυστυχώς, η λογοκρισία είναι μέσα στο DNA των Σοβιετικών, το βλέπω και στον εαυτό μου. Πολλές φορές, με πιάνω να λογοκρίνω τον εαυτό μου και να προσέχω. Νιώθω ότι ζούμε σε μια εποχή όπου δεν μπορούν να αλλάξουν πολλά», σχολίασε σχετικά. «Σίγουρα δεν πρέπει να σιωπούμε, διότι η σιωπή συνεχίζει τον πόλεμο», απάντησε η Βέρα Κριτσέφσκαγια. Στη συνέχεια, σε ερώτηση σχετική με το αν οι Μολδαβοί πρέπει να φοβούνται για κάποια επικείμενη επίθεση, απάντησε: «Μη μας κάνετε τέτοιες ερωτήσεις, δεν γνωρίζουμε. Δεν έχουμε προφητεύσει ποτέ τίποτε. Κανένας δεν μπορούσε να προβλέψει αυτόν τον πόλεμο. Δεν μπορεί κανείς να απαντήσει σε μια τέτοια ερώτηση».
Στη συνέχεια, η Νατάσα Σιντέγεβα εξέφρασε την απαισιοδοξία της σχετικά με τα ανεξάρτητα μέσα στη Ρωσία: «Η κατάσταση, αυτή τη στιγμή, είναι πολύ δύσκολη στη Ρωσία. Ελάχιστα ανεξάρτητα μέσα έχουν παραμείνει, τα οποία δεν έχουν χαρακτηριστεί ακόμη ξένοι πράκτορες. Λογικά θα κλείσουν κι αυτά. Κάποιοι συνεχίζουν να δουλεύουν μέσω vpn, ωστόσο διατηρώ τις επιφυλάξεις μου για οποιαδήποτε αλλαγή στο μέλλον». Στο σημείο αυτό, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης ευχαρίστησε τη Βέρα Κριτσέφσκαγια και τη Νατάσα Σιντέγεβα για την παρουσία τους στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. «Πρέπει να έχουμε ελπίδα», ανέφερε η Νατάσα Σιντέγεβα. «Όλα θα τελειώσουν, η Ρωσία θα γίνει πάλι μια ευτυχισμένη χώρα και θα επιστρέψουμε για να την ξαναχτίσουμε από την αρχή», ολοκλήρωσε.
Λίγα λόγια για την ταινία: Στη Ρωσία του Πούτιν, το μικρό κανάλι Dozhd TV είναι μια φωνή διαμαρτυρίας και ανεξαρτησίας σε ένα ασφυκτικό δημοσιογραφικό τοπίο.