Μία σαρωτική στροφή της βρετανικής κοινής γνώμης καταγράφει η νέα δημοσκόπηση που πραγματοποίησε η JL Partners για το Parthenon Project και δημοσίευσε η εφημερίδα The Times: το 56% των Βρετανών δηλώνει ότι θα ψήφιζε υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, έναντι μόλις 22% που θα τα κρατούσαν στο Λονδίνο.
Tρεις στους τέσσερις ερωτηθέντες εκτιμούν ότι το αίτημα της Ελλάδας πρέπει να ικανοποιηθεί στο πλαίσιο της επικείμενης ανακαίνισης του Βρετανικού Μουσείου, ενώ σχεδόν ένας στους τρεις θεωρεί πως όλα τα αμφισβητούμενα ή λεηλατημένα αντικείμενα οφείλουν να επιστραφούν στις χώρες προέλευσής τους.
Με αφορμή τα αποτελέσματα, ο διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, δηλώνει στο iefimerida: «Χαίρομαι που η πλειοψηφία των Βρετανών τάσσεται με το μέρος της Αποκαταστατικής Δικαιοσύνης (Restorative Justice) του Παρθενώνα, του μέγιστου μνημείου της αρχιτεκτονικής λεπτομέρειας, της κλασικής αισθητικής και της Δημοκρατίας, για να μπορεί ολόκληρη η ανθρωπότητα να το χαίρεται με βιωματικό τρόπο στη γενέτειρά του».
Αποκαταστατική Δικαιοσύνη: ο κώδικας για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα
Η φράση «Αποκαταστατική Δικαιοσύνη», που ο καθηγητής χρησιμοποιεί σταθερά, σχεδόν επίμονα το τελευταίο διάστημα, μετατρέπει ένα ζήτημα πολιτιστικής διεκδίκησης σε διεθνές αίτημα ηθικής και ιστορικής αποκατάστασης. Πρόκειται για όρο με ρίζες στη σύγχρονη θεωρία δικαίου, που αφορά όχι μόνο την τιμωρία αλλά την αποκατάσταση της ισορροπίας, την αναγνώριση της βλάβης και την επανόρθωση.
Συναντάται σε κοινωνίες που βγήκαν από εμφύλιες συρράξεις ή αποικιοκρατία (όπως η Νότια Αφρική της Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης), αλλά και σε διεθνείς οργανισμούς όπως η UNESCO και τα Ηνωμένα Έθνη, που υιοθετούν τον όρο για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών.
Το διεθνές προηγούμενο
Η πρόσφατη υπόθεση των Benin Bronzes, που επεστράφησαν στη Νιγηρία από ευρωπαϊκά μουσεία, ή η πολυετής διεκδίκηση του Machu Picchu από το Πανεπιστήμιο Yale στο Περού, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα του πώς η αποκαταστατική δικαιοσύνη εφαρμόζεται στην πράξη. Ακόμη και στη Νέα Ζηλανδία, η επιστροφή ιερών αντικειμένων στους Μαορί εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο ηθικής επανόρθωσης.
Με αυτήν τη γλώσσα, ο Σταμπολίδης επαναπροσδιορίζει το αίτημα της Ελλάδας: τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι μόνο ένα ζήτημα νομικής ιδιοκτησίας, αλλά ένα ζήτημα δικαιοσύνης, Δημοκρατίας, αισθητικής και συλλογικής μνήμης.
Η νέα δημοσκόπηση δείχνει ότι το μήνυμα αυτό βρίσκει όλο και μεγαλύτερη απήχηση στο βρετανικό κοινό, φέρνοντας πιο κοντά το ενδεχόμενο η «Αποκαταστατική Δικαιοσύνη» να λάβει σάρκα και οστά στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης.
Οι υλικές αφηγήσεις του Ράκοβιτς στο Μουσείο Ακρόπολης
Και ακριβώς αυτή η διάσταση αποτυπώνεται και στην τρέχουσα έκθεση του Michael Rakowitz στο Μουσείο Ακρόπολης, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον Οργανισμό ΝΕΟΝ και με επιμέλεια του Νίκου Σταμπολίδη και της Ελίνας Κουντουρή.
Ο Rakowitz, διεθνώς αναγνωρισμένος για τα έργα του που ανασυνθέτουν χαμένα ή λεηλατημένα μνημεία από εφήμερα υλικά, δημιουργεί έναν ολόκληρο κόσμο όπου η «απουσία» γίνεται παρούσα.
Στην έκθεση, οι πληγές της Ιστορίας, από την καταστροφή της Μεσοποταμίας μέχρι τα ανοιχτά τραύματα του Παρθενώνα, μετατρέπονται σε υλικές αφηγήσεις. Οι εφημερίδες, οι κονσέρβες και τα καθημερινά υλικά που χρησιμοποιεί λειτουργούν ως μάρτυρες μνήμης, δίνοντας σχήμα στην έννοια της αποκατάστασης.
Μέσα από αυτή τη συγκλονιστική συνομιλία Τέχνης και Ιστορίας, το αίτημα επιστροφής δεν παρουσιάζεται μόνον ως πολιτικό ή νομικό ζήτημα· γίνεται βιωματική εμπειρία για τον επισκέπτη, ένα κάλεσμα να ξανασκεφτεί τι σημαίνει «δικαιοσύνη» για την πολιτιστική κληρονομιά. Στην Ακρόπολη, ο όρος «Αποκαταστατική Δικαιοσύνη» αποκτά σάρκα και οστά και μέσα από την τέχνη του Rakowitz.