Ένα σπίτι με αυλή, σε σχήμα Γ, κρεμασμένο σε ένα βράχο, με λίγα δέντρα και γλάστρες. 70 τετραγωνικά στην Τζια που έγιναν από το 1967 ως τον περασμένο Γενάρη ατελιέ του Αλέκου Φασιανού και μαζί η μυσταγωγική κουζίνα των συνταγών του. Πλέον ανοίγει στο κοινό.
«Όταν ανακάλυψα τη Τζια ένιωσα σαν τον Ροβινσώνα Κρούσο. Και από τότε έγινε το δικό μου νησί». Οι δρόμοι στο νησί, τα βράχια με τις πεζούλες, η θάλασσα, ακόμα και τα ψάρια έγιναν δικά του -κυρίως αυτά. Εγιναν του Αλέκου Φασιανού. Τόπος όχι διακοπών αλλά πρωτίστως ανατροφοδότησης και δημιουργίας για τον σημαντικό ζωγράφο με το ακαριαία αναγνωρίσιμο έργο που έφυγε από την ζωή τον Ιανουάριο του 2022.
Επτά μήνες μετά, το ατελιέ της Τζιας, άθικτο, όπως το άφησε, ακόμα και τα παπούτσια σε μια γωνιά και τα βατραχοπέδιλα πλάι στο κρεβάτι, άνοιξε για το κοινό. Θα μείνει για πάντα επισκέψιμο, για όσους θέλουν να κοινωνήσουν όχι μόνο το έργο αλλά και την ενέργεια του χώρου που έθρεψε τον δημιουργό Φασιανό από το 1967 και μετά. Τότε που πάτησε πρώτη φορά το πόδι του νησί και ρίζωσε. Του άρεσαν οι άνθρωποι του τόπου, του άρεσε αυτή η ανέμελη αγριάδα του νησιού που δεν είχε παραβιαστεί από τα τουριστικά μανιφέστα.
Του άρεσε που είχε τη δική του γεωργία και κτηνοτροφία που έστεκε αυτάρκες και με κάποιο τρόπο ιδιοσυγκρασιακό, αποκομμένο από τις κλασικές ιστορίες των Κυκλάδων. Και έγινε μέρος του με τον δικό του τρόπο: ζωγράφισε καμάρες του νησιού, επιγραφές τοπικών καταστημάτων, χάρισε κεραμικά και έργα του, άφησε πίσω του χαρτοπετσέτες και τραπεζομάντηλα ζωγραφισμένα. Εγιναν όλα αυτά οι ρίζες στο νησί που δεν είχε σχέση με την καταγωγή του.
Τα ψάρια της Κέας στην κουζίνα και τη ζωγραφική
Το Alekos Fassianos Estate που έχει αναλάβει τη διαχείριση και τη μελλοντική παρουσίαση των έργων και της ζωής του δημιουργού, σε συνεργασία με το Athens Design Forum και την Κατερίνα Παπανικολοπούλου, αποφάσισαν να το ανοίξουν στο κοινό (κατόπιν ραντεβού). Ηδη τον Ιούλιο έφτασαν οι πρώτοι εκατοντάδες επισκέπτες, πολλοί Γάλλοι ανάμεσά τους, καθόλου τυχαία. Σπούδασε και έζησε για χρόνια στο Παρίσι ο Φασιανός, αγαπήθηκε, ακόμα και ο Μιτεράν είχε έργα του στην κρεβατοκάμαρά του.
Εφτασε στο νησί, λοιπόν, ο Φασιανός ψάχνοντας όπως έλεγε ο ίδιος «ένα μικρό σπιτάκι σε σχήμα Γ, μία μικρή αυλή να πιείς τον καφέ σου και ένα λάστιχο να ποτίσεις τις γλάστρες». Αν και απόκτησε και ένα σπίτι στην Ιουλίδα, την χώρα της Κέας, από τις 7.30 το πρωί έφτανε στο ατελιέ. Ζωγράφιζε διαρκώς, με αυτό τον γνωστό του τρόπο τον τόσο πληθωρικό και ταυτόχρονα επείγοντα, σαν να πρέπει επιτακτικά και άμεσα να εκτονώσει στο χαρτί αυτό που έχει στο μυαλό του. Ζωγράφιζε στο πάτωμα, σε μεγάλες επιφάνειες, για να στεγνώνει ομοιόμορφα το χρώμα και πιο γρήγορα. Κάτι που είχε αρχίσει ήδη από τα χρόνια των σπουδών του στην ΑΣΚΤ.
Στο διάλειμμά του έπαιρνε τα βατραχοπέδιλα, το ψαροντούφεκό του και βούταγε για να ψαρέψει στην αγαπημένη του παραλία Ξύλα– αλλά και για να μελετήσει τα αμέτρητα διαφορετικά είδη ψαριών της Κέας, που έγιναν αργότερα πρωταγωνιστές στις ακουαρέλες και στους καμβάδες του. Μαγείρευε μόνος, σε αυτό το σπιτάκι-ατελιέ των βράχων, γευμάτιζε, ξάπλωνε να ξεκουραστεί στο στενό κρεβάτι με τα υφαντά κλινοσκεπάσματα και συνέχιζε να ζωγραφίζει ως αργά το βράδυ. Πάντα στο πάτωμα.
Ο Φασιανός και ο Απολινέρ
Η αλληλουχία αυτή δεν είναι μια απλή εντολή επιβίωσης, καθημερινότητας. Είναι πολύ βαθύτερα και περισσότερα αυτά που συνδέουν το ατελιέ με την κουζίνα του δημιουργού. Σχεδόν με τον τρόπο του Γκιγιόμ Απολινέρ. Ο Φασιανός δεν σάστιζε μπροστά στα υλικά τα έκανε μέρος της τέχνης ή της μαγειρικής του. «Φτιάχνω χρώματα με κόλλα και σκόνη. Το ατελιέ μου είναι σαν κουζίνα. Μαγειρεύω και φτιάχνω μοναδικές συνταγές».
Φτάνοντας στο ατελιέ, σε υποδέχεται ένας σιδερένιος δράκος καμωμένος με τον τρόπο του Φασιανού. «Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας πρέπει να υπάρχει ένας φύλακας δράκος και να καιροφυλακτεί. Να μας προστατεύει από όλους αυτούς που ρυπαίνουν ποικιλοτρόπως τους χώρους και την ψυχή μας. Από αυτούς που φυτεύουν αδιάκοπα αποτσίγαρα στις παραλίες και τις γλάστρες. Γενικώς, πρέπει να λάβουμε δρακόντεια μέτρα», έγραφε ο ίδιος. Δεν απειλεί ο δράκος αυτός, αναγγέλλει την είσοδο στα 70 τετραγωνικά και την μικρή αυλή όπου δεν έζησε και δημιούργησε απλά ο Φασιανός, αλλά χάραξε, κυριολεκτικά πάνω σε κάθε γωνιά, σε κάθε αντικείμενο τα έργα του.
Ένα σπιτάκι λευκό, ασβεστωμένο, σε σχήμα Γ, λίγα δέντρα, ένα ταρατσάκι. Μια μικρή πόρτα σε χρώμα μουσταρδί μπροστά από δυο σκαλιά σε οδηγεί στο ατελιέ. Μοιάζει να ίπταται, μοιάζει σαν ζωγραφιά στον τοίχο. Μέσα, ο ξύλινος παραδοσιακός καναπές, είναι ζωγραφισμένος με μαύρα μινιμαλιστικά σχέδια του Φασιανού και αριστερά ψηλά ένα ράφι φιλοξενεί τακτοποιημένα σε πήλινη κανάτα τα πινέλα του.
Ενα μικρό σχεδόν τετράγωνο γραφείο στην άκρη παραμένει γεμάτο με μικρά του έργα και σημειώσεις, μια ψάθινη καρέκλα ελληνικού καφενείου και πλάι δύο κλασικά πήλινα μικρά κιούπια, το ένα φέρει πάνω του ένα από τα κλασικά πρόσωπα που έφτιαχνε ο Φασιανός. Ψηλά κρέμεται ένα έργο του, ένα ψάρι και με την επιγραφή «Ψάρια καλά Κέας».
Το Αιγαίο που μας έμαθε ο Ελύτης
Τα πάντα είναι απολύτως λιτά. Τα πάντα είναι ελληνικά. Ναι μεν η ζωγραφική του Φασιανού υπήρξε βαθιά ανθρωποκεντρική, όμως είναι η φύση αυτή που πρωταγωνιστεί στις διάσπαρτες δημιουργίες εδώ. Σε ένα ξύλινο ράφι στον τοίχο, πιάτα με πειθαρχημένα σμήνη μπλε μελισσών, κοχύλια, μια μικρή κεφαλή που μοιάζει να δραπέτευσε από πίνακά του. Κάτω το απλό, μικρό, ξύλινο κρεβάτι του με τα υπόλευκα υφαντά σεντόνια.
Ταπεινά, αρμονικά, μέρη της φύσης, προϊόντα μόχθου. Και στο βάθος πάντα το Αιγαίο. «Σήμερα, την ελληνικότητα τη βλέπω ακόμα και στα αυθαίρετα. Στα σπίτια που χτίζονταν μέσα σε ένα βράδυ όπως όπως, με ό,τι ταπεινά υλικά υπήρχαν διαθέσιμα εκείνη τη στιγμή. Αντίθετα, δεν τη βλέπω καθόλου σε τερατώδη κτίρια σε άλλα κυκλαδίτικα νησιά, που μπορεί να κρατούν το λευκό χρώμα ή την πέτρα, αλλά που οι διαστάσεις, οι αναλογίες και οι όγκοι τους δεν έχουν καμιά σχέση με την αληθινή αρχιτεκτονική εκείνης της γης και την προσβάλλουν. Το Αιγαίο, που τώρα όλοι μιλούν γι΄ αυτό, δεν το ξέραμε, ο Ελύτης μάς το ΄μαθε, αλλά δεν το καταλάβαμε».
Το τετράγωνο, σχεδόν κρυμμένο ταρατσάκι στο πλάι, κρέμεται πάνω από το νησί, από το Αιγαίο. Οι πεζούλες στις πλαγιές του βουνού μοιάζουν να κατεβαίνουν στην θάλασσα, ριγωτές σαν τα κύματά της. «Αυτό είναι η Ελλάδα. Μια γωνιά. Δυο βραχάκια πλάι στη θάλασσα».