Η Αθήνα βλέπει θετικά την πορεία των διαπραγματεύσεων για οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα στο Κάιρο και τη Βεγγάζη και δηλώνει συντεταγμένη με την Αίγυπτο.
Ωστόσο η παρατεταμένη πολιτική στασιμότητα στη Λιβύη και οι αμετακίνητες θέσεις γύρω από το τουρκολιβυκό μνημόνιο περιορίζουν τις δυνατότητες άμεσης προόδου στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
Η Αθήνα παρακολουθεί με προσοχή και συγκρατημένη αισιοδοξία την πορεία των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο Κάιρο και την Ανατολική Λιβύη, στον απόηχο της χθεσινής συνάντησης του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ. Η ενεργοποίηση του διαύλου ανάμεσα στις δύο πλευρές αντιμετωπίζεται από την ελληνική διπλωματία ως μια εξέλιξη που ενισχύει τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο και δημιουργεί χώρο για συζητήσεις ανάμεσα σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στην Ανατολική Μεσόγειο που παραμένουν στάσιμες επί χρόνια.
Υπενθυμίζεται πως σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα έχει προτείνει τη δημιουργία της πρωτοβουλίας «5×5», ενός σχήματος πολυμερούς διαλόγου ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο, Αίγυπτο, Λιβύη και Ιταλία, με στόχο την ανταλλαγή τεχνικών δεδομένων και την προώθηση συντονισμένων λύσεων για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πρωτοβουλία παραμένει σε εμβρυακό στάδιο, καθώς οι συνθήκες, κυρίως λόγω της πολιτικής κατάστασης στη Λιβύη και της επιμονής των εμπλεκόμενων πλευρών σε πάγιες θέσεις, δεν θεωρούνται ακόμη ώριμες για μια πολυμερή διαδικασία.
«Η Αθήνα είναι πλήρως συντεταγμένη με την Αίγυπτο»
Όπως δήλωσε ανώτατη διπλωματική πηγή στο iefimerida, «η Αθήνα είναι πλήρως συντεταγμένη με την Αίγυπτο» και θεωρεί θετικό το γεγονός ότι ο δίαυλος Καΐρου με Βεγγάζη λειτουργεί σταθεροποιητικά. Ωστόσο, η ίδια πηγή ξεκαθαρίζει ότι «η οποιαδήποτε συζήτηση για μια τριμερή διευθέτηση της οριοθέτησης ΑΟΖ παραμένει πρόωρη». Η Λιβύη εξακολουθεί να λειτουργεί ως failed state, με θεσμικό διχασμό, μια μεταβατική κυβέρνηση με ειδική αποστολή την προκήρυξη εκλογών και μια πολιτική διαδικασία που παραμένει βαλτωμένη για καιρό.
Παρά ταύτα, διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι η συζήτηση για την οριοθέτηση μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής για την αναζήτηση πολιτικής λύσης, δημιουργώντας ένα σταθερό πλαίσιο συμφερόντων που ωθεί τις εμπλεκόμενες πλευρές σε θεσμική ομαλοποίηση.
Διπλωματικές σχέσεις Ελλάδας-Αιγύπτου: Προσεκτική πρόοδος στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών
Σε ό,τι αφορά τις συζητήσεις με το Κάιρο για την οριοθέτηση του τμήματος των θαλάσσιων ζωνών που απομένουν, καθώς υπάρχει μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο, η Αθήνα εμφανίζεται προσεκτική. Μετά τον αναβρασμό του καλοκαιριού που προκάλεσε η αιγυπτιακή ρηματική διακοίνωση ως αντίδραση στον ελληνικό θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, η ελληνική διπλωματία επιμένει ότι η επικοινωνία με το Κάιρο όχι μόνο δεν έχει διαρραγεί αλλά έχει αναβαθμιστεί. Παρόλα αυτά, η ουσιαστική συζήτηση για τη συμπλήρωση της οριοθέτησης παραμένει σε πρώιμο στάδιο.
Χαρακτηριστική ήταν και η πρόσφατη τοποθέτηση της εκπροσώπου του ΥΠΕΞ, Λάνας Ζώχιου, η οποία, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, υπενθύμισε ότι «η σχέση μας με την Αίγυπτο έχει αναβαθμιστεί σε στρατηγική εταιρική σχέση από τον Μάιο του 2025». Τόνισε ότι η Ελλάδα διατηρεί ιστορικούς δεσμούς με την ηγέτιδα δύναμη του Αραβικού Κόσμου, σημείωσε όμως ότι «τα ζητήματα που αφορούν στη διμερή οριοθέτηση δεν είναι προς ώρας ώριμα για συζήτηση».
ΑΟΖ: Ελλάδα και Αίγυπτος ανοίγουν νέους δρόμους -Εμπόδιο η Λιβύη
Από την άλλη πλευρά, η εντύπωση που δημιουργήθηκε μετά τη συνάντηση Σίσι με Χαφτάρ ότι θα μπορούσαν να προχωρήσουν οι συζητήσεις χωρίς το τουρκολιβυκό μνημόνιο στο τραπέζι θεωρείται μάλλον υπερφιλόδοξη. Αν και η πορεία των διαπραγματεύσεων Καΐρου με Βεγγάζης λειτουργεί θετικά, στην Αθήνα σημειώνουν ότι η απροθυμία του λιβυκού πολιτικού συστήματος συλλήβδην να απομακρυνθεί από τις θέσεις που εδράζονται στο τουρκολιβυκό μνημόνιο εξακολουθεί να περιορίζει τα περιθώρια.
Το μνημόνιο, παρά τη διεθνή αμφισβήτηση και τη μη κύρωσή του από το λιβυκό κοινοβούλιο, παραμένει η πολιτική γραμμή άμυνας και των δύο κέντρων εξουσίας, παρότι δεν έχει επικυρωθεί ακόμη από το λιβυκό κοινοβούλιο που πρόσκεινται στο καθεστώς της Βεγγάζης. Χαρακτηριστική της προβολής του στο πολιτικό σύστημα της Αφρικανικής χώρας είναι και η συζήτηση που προκάλεσε η προτροπή του Προέδρου του ελληνικού κοινοβουλίου , Νικήτα Κακλαμάνη στον ομόλογο του , πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, Ακίλα Σάλεχ να μην κυρωθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο που θεωρήθηκε παρέμβαση στα εσωτερικά ζητήματα της Λιβύης προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις στο εσωτερικό της
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι δυνατότητες ουσιαστικών συγκλίσεων παραμένουν στενές, ακόμη κι όταν η πορεία των διαπραγματεύσεων Καΐρου με Βεγγάζης συμβάλλει στη γενικότερη εξομάλυνση.
Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα έχει ήδη προχωρήσει σε μερική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο, ενώ οι συζητήσεις με τη Λιβύη έχουν επανεκκινήσει το προηγούμενο διάστημα, ύστερα από μια παύση περίπου δεκαπέντε ετών. Στο ελληνικό ΥΠΕΞ εκτιμούν ότι οι εξελίξεις στην Αίγυπτο και την Ανατολική Λιβύη δημιουργούν ένα παράθυρο ευκαιρίας, χωρίς όμως να υπάρχουν ακόμη οι συνθήκες για πιο σύνθετες πρωτοβουλίες.