Οι ευρω-ατλαντικές σχέσεις πέρασαν από τα 40 κύματα κατά τη διάρκεια της θητείας του Donald Trump στο Λευκό Οίκο. Απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, εμπορικός πόλεμος, συστηματική απαξίωση της ΕΕ και των ηγετών της, υπονόμευση των διεθνών Οργανισμών ήταν ορισμένα από τα «εργαλεία» που χρησιμοποίησε ο πρώην Αμερικανός Πρόεδρος, σε εφαρμογή του περίφημου δόγματος «America First».
Στο εσωτερικό το δόγμα αποδείχθηκε αποτελεσματικό, γιατί συσπείρωσε ένα ανομοιογενές αλλά ευρύ τμήμα ψηφοφόρων που έχει πληγεί από την παγκοσμιοποίηση. Όμως, καθώς επρόκειτο για ένα μίγμα εθνικισμού, μονομέρειας, ξενοφοβίας και προστατευτισμού, το «America First» κατέληξε σε «America Alone», με βαρύ τίμημα για το γόητρο και την επιρροή της Αμερικής διεθνώς.
Ήδη, από την περίοδο της προεκλογικής εκστρατείας του o Joe Biden είχε δεσμευτεί ότι θα εργαστεί για την αποκατάσταση των σχέσεων των ΗΠΑ με τους συμμάχους τους και κυρίως με την Ευρώπη, στη βάση ενός κοινού αξιακού συστήματος: ελευθερία, δημοκρατία, κράτος Δικαίου, διεθνές Δίκαιο, ανθρώπινα δικαιώματα. Στο πρώτο 5μηνο της θητείας του στο Λευκό Οίκο έχει δώσει αρκετά δείγματα γραφής προς αυτή την κατεύθυνση και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως επί παραδείγματι στο θέμα της τουρκικής παραβατικότητας στη νοτιο-ανατολική Μεσόγειο, η επίδραση ήταν αδιαμφισβήτητη και ορατή.
Σε δυο εβδομάδες, ο Joe Biden θα πραγματοποιήσει το πρώτο -με την ιδιότητα του Προέδρου-ταξίδι στην Ευρώπη, για να συμμετάσχει, στις 14/06, στη Σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ και την επομένη, 15/06, στη Σύνοδο κορυφής ΕΕ-ΗΠΑ.
Οι προσδοκίες γύρω από αυτό το ταξίδι είναι μεγάλες και υπερβαίνουν την πολυαναμενόμενη «επιστροφή στην κανονικότητα». Γιατί η εξέλιξη της παγκοσμιοποίσης, η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος μαζί με τον τεχνολογικό ανταγωνισμό, οι γεωπολιτικές και γεω-οικονομικές ανακατάξεις, η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής αλλά και τα διδάγματα της πανδημικής κρίσης του covid-19, έχουν δείξει ότι εκείνο που διακυβεύεται δεν είναι απλώς η ηγεμονία του ενός ή του άλλου, αλλά το αξιακό σύστημα της Δύσης και ο δυτικός τρόπος ζωής. Δεδομένης της ραγδαίας ανάπτυξης της Κίνας και των άλλων ασιατικών οικονομιών, σε συνάρτηση με τη δημογραφική γήρανση της Δύσης και κυρίως της Ευρώπης, η μια και μοναδική γραμμή άμυνας είναι η κοινή προσπάθεια ΕΕ και ΗΠΑ, για την εγκαθίδρυση ενός διεθνούς συστήματος βασισμένου σε κοινά αποδεκτούς κανόνες.
Από τη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος, Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες έχουν κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της μείωσης των εντάσεων και της επαναπροσέγγισης. Μεταξύ αυτών, μεγάλης σημασίας ήταν η συμφωνία για αμοιβαία κατάργηση των δασμών σε Airbus και Boeing αλλά και η κοινή ανακοίνωση για έναρξη διαλόγου, ώστε να βρεθεί λύση στο θέμα της πλεονάζουσας ικανότητας αλουμινίου και χάλυβα (που οδήγησε επί Trump, στην επιβολή δασμών στις ευρωπαϊκές εισαγωγές μετάλλων και ακολούθως σε ευρωπαϊκά αντίμετρα). Και βεβαίως, δεν είναι καθόλου τυχαίο -αν και επισήμως κάθε διασύνδεση απορρίπτεται-ότι η ΕΕ ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα το «πάγωμα» της διαδικασίας επικύρωσης της Επενδυτικής Συμφωνίας ΕΕ-Κίνας που είχε υπογραφεί «επί της αρχής» τον περασμένο Δεκέμβριο, λίγο προτού αναλάβει καθήκοντα ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος.
Οι κινήσεις αυτές, όπως είναι φυσικό, προκαλούν και αντιδράσεις, διότι εντός της Ένωσης υπάρχουν αποκλίνοντα συμφέροντα και εντός των ΗΠΑ ισχυρά λόμπι υπέρ του προστατευτισμού. Το ζητούμενο εξάλλου δεν είναι να συνασπιστεί η Ευρώπη με την Αμερική, σε βάρος των συμφερόντων του υπόλοιπου κόσμου. Το ζητούμενο είναι ένα δίκαιο και διαφανές ρυθμιστικό πλαίσιο, με αξιόπιστους και ισχυρούς θεσμούς εποπτείας. Το διακύβευμα της Συνόδου κορυφής της 15ης Ιουνίου, είναι να στείλουν από κοινού, Ευρώπη και Αμερική, ένα ισχυρό μήνυμα ότι κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Εάν το πράξουν και μείνουν συνεπείς σ’ αυτή τη λογική, αργά ή γρήγορα θα ακολουθήσουν κι άλλοι.
- Η Αννυ Ποδηματά είναι δημοσιογράφος, πρώην Αντιπρόεδρος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου