Η αναθέρμανση των σχέσεων μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας μέσω μιας σημαντικής αμυντικής συμφωνίας προκαλεί έντονη ανησυχία στην ελληνική διπλωματία.
Αυτό πιθανά καταμαρτυρεί και η χθεσινή τηλεφωνική επικοινωνία του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Σίσι, λίγες ώρες αφότου είδαν το φως της δημοσιότητας οι πληροφορίες για περαιτέρω εμβάθυνση της τουρκοαιγυπτιακής συνεργασίας.
Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας συζητήθηκαν οι περιφερειακές εξελίξεις, με έμφαση στην κατάσταση στη Γάζα.
Ο Πρωθυπουργός χαιρέτισε τις προσπάθειες και την τελευταία πρόταση της Αιγύπτου για την επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα. Οι δύο ηγέτες αντάλλαξαν ακόμη απόψεις για τη συνεργασία και τον συντονισμό των δύο χωρών σε διμερή και περιφερειακά ζητήματα.
Η ελληνική πλευρά, που είχε επενδύσει στρατηγικά στις σχέσεις της με την Αίγυπτο ως βασικό σύμμαχο και πυλώνα σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως με στόχο την αναχαίτιση της τουρκικής επιθετικότητας, πλέον παρακολουθεί με αυξανόμενο προβληματισμό τις εξελίξεις.
Η περαιτέρω σύσφιξη των τουρκο-αιγυπτιακών σχέσεων δημιουργεί ένα νέο, ανατρεπτικό πλαίσιο, όπου η Αθήνα εμφανίζεται ιδιαίτερα ανήσυχη για την γενικότερη τουρκική διείσδυση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου .
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η ελληνική κυβέρνηση προβληματίζεται έντονα από τη διεύρυνση της τουρκικής διπλωματίας και επιρροής σε κρίσιμες χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Η Τουρκία αξιοποιεί τον ταχύτατα αναπτυσσόμενο αμυντικό της τομέα ως καταλύτη διπλωματικής διείσδυσης, γεγονός που δημιουργεί ένα σημαντικό δομικό μειονέκτημα για την ελληνική πλευρά στον ευρύτερο ανταγωνισμό της Ανατολικής Μεσογείου.
Το ιστορικό
Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου έχουν περάσει από πολυάριθμες δοκιμασίες. Η ρήξη έγινε βαθιά μετά την πτώση του καθεστώτος των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο το 2014 και την ανάδειξη στην εξουσία του στρατάρχη Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν διατηρούσε στενούς δεσμούς με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, κάτι που οδήγησε στη βαθιά διπλωματική αποστασιοποίηση μεταξύ των δύο χωρών. Επιπλέον, η αντίθεση τους στη Λιβύη, όπου υποστήριξαν αντίπαλα στρατόπεδα, οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερη ένταση.
Παρά την ένταση αυτή, τους τελευταίους μήνες, και ιδιαίτερα μετά την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, οι δύο πλευρές έχουν εγκαινιάσει μια διαδικασία επαναπροσέγγισης. Τώρα, αυτή η τάση αποκτά πιο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, καθώς αναμένεται η υπογραφή μιας στρατηγικής αμυντικής συμφωνίας, που θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή στις διμερείς σχέσεις.
Η επικείμενη αμυντική συμφωνία
Η νέα αμυντική συμφωνία αναμένεται να περιλαμβάνει την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας στις περιοχές της εκπαίδευσης, της ανταλλαγής πληροφοριών, καθώς και της μεταφοράς προηγμένης τεχνολογίας. Κεντρικό στοιχείο της συμφωνίας αποτελεί η συμμετοχή της Αιγύπτου στο πρόγραμμα KAAN — το φιλόδοξο εγχείρημα της Τουρκίας για την ανάπτυξη εγχώριου μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς.
Το Πρόγραμμα KAAN
Το KAAN είναι ένα μαχητικό αεροσκάφος stealth, σχεδιασμένο να ανταγωνιστεί στην κατηγορία των αεροσκαφών τελευταίας τεχνολογίας. Η Τουρκία εργάζεται πάνω σε αυτό το πρόγραμμα εδώ και περίπου μια δεκαετία, με την πρώτη δημόσια παρουσίαση να έγινε το 2023 και την πρώτη δοκιμαστική πτήση στις αρχές του 2024. Η τουρκική κυβέρνηση σχεδιάζει την έναρξη μαζικής παραγωγής του αεροσκάφους το 2028.
Η συμμετοχή της Αιγύπτου, αλλά και άλλων περιφερειακών και διεθνών εταίρων όπως η Ισπανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αναβαθμίζει το KAAN από ένα καθαρά εθνικό πρόγραμμα σε ένα σημαντικό περιφερειακό αμυντικό πρότζεκτ πολλαπλών ενδιαφερόμενων μερών.
Σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα, η έμπρακτη συνεργασία του Καΐρου με την Τουρκία στο πεδίο της αμυντικής τεχνολογίας και της ανάπτυξης προηγμένων οπλικών συστημάτων φιλοδοξεί να προκαλέσει ρήγματα στην παραδοσιακή ισορροπία δυνάμεων.
Η προσπάθεια της Αιγύπτου να επωφεληθεί από την τεχνογνωσία της Τουρκίας στα stealth αεροσκάφη και στα προηγμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAVs) έχει ως στόχο να αποτελέσει στρατηγικό αντίβαρο προς την αεροπορική υπεροχή του Ισραήλ, που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ.
Σε αυτό το πλαίσιο για την Ελλάδα, αυτή η εξέλιξη συνιστά μια νέα, σημαντική πρόκληση, ειδικά τη στιγμή που η τουρκική διπλωματία καταφέρνει να ενισχύσει την επιρροή της σε στρατηγικά σημαντικές χώρες, ανατρέποντας το παραδοσιακό status quo.
Σε αυτό το πλαίσιο και η επικείμενη αμυντική συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας και η συνεργασία τους στο πρόγραμμα KAAN μπορεί να σηματοδοτήσει μια ιστορική στροφή στις διμερείς σχέσεις και την ευρύτερη γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής.
Η Αθήνα παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή και ανησυχία αυτή τη νέα πραγματικότητα που επιχειρείται να διαμορφωθεί και θέτει νέες προκλήσεις στον ήδη πολύπλοκο περιφερειακό ανταγωνισμό. Η επόμενη περίοδος θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο θα διαμορφωθούν οι ισορροπίες δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Η αντίδραση της αντιπολίτευσης
Σε δήλωση του Δημήτρη Μάντζου, υπεύθυνου του Κεντρικού Τομέα Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, επισημαίνεται ότι οι σημερινές αναφορές του τουρκικού και αραβικού Τύπου για επικείμενη αμυντική συμφωνία μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας και για τη συμμετοχή του Καΐρου στο τουρκικό πρόγραμμα κατασκευής μαχητικών αεροσκαφών δημιουργούν ανησυχία.
Η σύσφιξη αυτών των σχέσεων θέτει σε αμφιβολία τη μέχρι τώρα συμμαχία Ελλάδας-Αιγύπτου, η οποία αποτελούσε βασικό αντίβαρο στην τουρκική επέκταση στη Βόρεια Αφρική και λειτουργούσε ως μηχανισμός εξισορρόπησης στην ευρύτερη περιοχή. Παράλληλα, αυξάνει τον κίνδυνο διπλωματικού αποκλεισμού της Ελλάδας, ιδίως σε σχέση με τις εξελίξεις στη Λιβύη.
Ο κ. Μάντζος καλεί την ελληνική κυβέρνηση να προβεί σε άμεση και πλήρη ενημέρωση των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, παρέχοντας σαφή εικόνα για τα πραγματικά δεδομένα και τις ενέργειες που πρόκειται να αναλάβει προκειμένου να προληφθεί η περαιτέρω επιδείνωση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας.
Ζητά επίσης διευκρινίσεις για το αν ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε τα κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με αυτή τη νέα αμυντική συνεργασία στην πρόσφατη τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ -Σίσι, καθώς και ποιες ήταν οι απαντήσεις που έλαβε σχετικά με τη στάση της αιγυπτιακής πλευράς.