Η ενοικίαση ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου στο κέντρο μεγάλων μητροπόλεων έχει γίνει μια προσπάθεια που απαιτεί αρκετά... παχύ πορτοφόλι.
Οι πόλεις με τα πιο ακριβά ενοίκια σε όλο τον κόσμο για το 2025 δεν είναι μόνο σύμβολα του πλούτου και της παγκόσμιας κινητικότητας, αλλά και δείκτες βαθύτατων οικονομικών, κοινωνικών και χωροταξικών προβλημάτων.
Τα δεδομένα της Deutsche Bank και άλλων ερευνών καταδεικνύουν ότι η ενοικίαση ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου στο κέντρο μεγάλων μητροπόλεων έχει γίνει μια προσπάθεια που απαιτεί αρκετά... παχύ πορτοφόλι, ενώ η αύξηση των ενοικίων σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις πυροδοτεί διαμαρτυρίες και πολιτική πίεση.
Για παράδειγμα, η Νο1 πόλη με τα πιο ακριβά ενοίκια αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τον έγκριτο ιστότοπο Visual Capitalist, είναι η Νέα Υόρκη με περίπου $4.143 το μήνα για ένα διαμέρισμα ενός υπνοδωματίου στο κέντρο, μια αύξηση της τάξης του 22% μέσα σε πέντε χρόνια. Άλλες πόλεις με εξαιρετικά υψηλά ενοίκια περιλαμβάνουν τη Βοστόνη ($3.394), το Σαν Φρανσίσκο ($3.332), τη Σιγκαπούρη (με αύξηση 55% στα ενοίκια) και το Λονδίνο, όπου οι τιμές έχουν ανέβει κατά 39% τα τελευταία πέντε χρόνια.
Οι παράγοντες που οδηγούν τις τιμές τόσο ψηλά είναι πολλοί
Οι παράγοντες που οδηγούν τις τιμές τόσο ψηλά είναι πολλοί και συνδεδεμένοι. Πρώτον, το ζήτημα της προσφοράς. Σε ευρωπαϊκές πόλεις όπως το Βερολίνο, το Δουβλίνο ή το Άμστερνταμ η οικοδόμηση νέων κατοικιών δεν αρκεί να καλύψει τη ζήτηση. Τα κόστη κατασκευής, οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις, η έλλειψη διαθέσιμων οικοπέδων και αυστηροί κανονισμοί ζωνών (zoning) περιορίζουν δραστικά το πόσες κατοικίες μπορούν να δημιουργηθούν.
Δεύτερον, η ζήτηση έχει εκτοξευθεί, είτε λόγω της ανάκαμψης της οικονομίας είτε λόγω της επιστροφής στην πόλη μετά τις πανδημικές περιόδους είτε λόγω της εισροής remote εργαζομένων που αναζητούν πιο πολυτελείς ή κεντρικές τοποθεσίες. Στις ΗΠΑ, π.χ., πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και η Βοστόνη βλέπουν αυτή την πίεση της ζήτησης ακόμη και παρά κάποια μετακίνηση προς προάστια.
Η παγκόσμια χρηματοοικονομική δυναμική παίζει επίσης μεγάλο ρόλο: οι ισχυρές συναλλαγματικές ισοτιμίες του δολαρίου, η παγκόσμια χρηματοοικονομική αστάθεια και η ροπή επενδυτών σε ακίνητα ως ασφαλή επένδυση καθιστούν τα μεγάλα αστικά κέντρα πιο ελκυστικά αλλά ταυτόχρονα και πιο ακριβά. Επιπλέον, ο τουρισμός και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις (π.χ. μέσω Airbnb και παρόμοιων πλατφορμών) απορροφούν μεγάλο αριθμό διαμερισμάτων από τη μακροχρόνια αγορά, ειδικά σε ευρωπαϊκές και τουριστικές πόλεις, μειώνοντας την προσφορά για μόνιμους ενοικιαστές και ανεβάζοντας τα ενοίκια προς όφελος των βραχυχρόνιων εκμισθωτών.
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η αύξηση των ενοικίων ξεπερνά κατά πολύ την αύξηση των μισθών.
Για παράδειγμα, στην Ισπανία τα ενοίκια έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε μια δεκαετία, ενώ η αύξηση των εισοδημάτων είναι πολύ πιο συγκρατημένη. Αυτό οδηγεί σε καταστάσεις όπου νεαρά άτομα ή χαμηλά και μεσαία εισοδήματα αναγκάζονται να ξοδεύουν δυσανάλογο ποσοστό του μισθού τους για στέγη, συχνά πάνω από το 30-40-50%.
Ένα άλλο στοιχείο είναι η γεωγραφική συγκέντρωση: πόλεις που είναι διεθνή χρηματοπιστωτικά ή τεχνολογικά κέντρα (Νέα Υόρκη, Σιγκαπούρη, Σαν Φρανσίσκο) προσελκύουν επαγγελματίες με υψηλά εισοδήματα, επιχειρήσεις και venture capital, που ωθούν τις τιμές των ακινήτων προς τα πάνω. Όσο πιο «glocal» είναι μια πόλη -με διεθνείς συνδέσεις, πολιτιστική ζωή, υψηλή ποιότητα υπηρεσιών- τόσο μεγαλύτερη η έλξη της, αλλά και τόσο δυσκολότερη η πρόσβαση στο κόστος ζωής για τον μέσο κάτοικο.
Συνδυασμός αυτών των παραγόντων δημιουργεί συνθήκες όπου οι ζημιές είναι συχνές: υπάρχουν διαμαρτυρίες σε ευρωπαϊκές πόλεις όπως η Μαδρίτη και η Βαρκελώνη, όπου πολίτες διαμαρτύρονται για την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, τις εξώσεις, και τη μετατροπή κατοικιών σε τουριστικά διαμερίσματα. Οι τοπικές αρχές προσπαθούν να παρέμβουν με ρυθμίσεις όπως περιορισμοί στις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, με νομοθετικά μέτρα για ενοικιοστάσια (rent caps) και δημιουργία κοινωνικής κατοικίας, αλλά το πρόβλημα είναι πολύ ισχυρό και συχνά οι πολιτικές αυτές δεν εφαρμόζονται γρήγορα.
Παραδείγματα πληγείσας ζωής υπάρχουν παντού: στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, οικογένειες αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη συνοικία τους επειδή οι ιδιοκτήτες πλειοδοτούν σε τουριστικές μισθώσεις· στις ΗΠΑ, για πολλούς, νέα ζευγάρια, καλλιτέχνες, φοιτητές, το κόστος ενοικίου στο κέντρο σημαίνει λιγότεροι πόροι για άλλες βασικές ανάγκες - τρόφιμα, μεταφορές, υγεία. Η ποιότητα ζωής υποβαθμίζεται, οι αποστάσεις μεγαλώνουν· πολλοί είναι αναγκασμένοι να μετακινούνται σε προάστια ή ακόμα και εκτός πόλης, αν η εργασία είναι πιο μακριά.
Οι μελλοντικές τάσεις δείχνουν ότι χωρίς σημαντικές πολιτικές αλλαγές -αύξηση προσφοράς κατοικιών, περιορισμούς στις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, έμφαση στην κοινωνική κατοικία- η κατάσταση θα χειροτερεύει. Οι αστικές συγκοινωνίες θα πιέζονται, η κυκλοφορία θα αυξάνεται, η κοινωνική ανισότητα θα οξύνεται.
Τελικός απολογισμός: για έναν ενοικιαστή σε πόλη όπως η Νέα Υόρκη ή η Σιγκαπούρη, η συνειδητοποίηση είναι απλή αλλά σκληρή - δεν πληρώνεις μόνο για τέσσερις τοίχους. Πληρώνεις για το να είσαι μέρος ενός συστήματος, ενός οικοσυστήματος που συντηρεί την κινητικότητα, την ευκαιρία, την πρόσβαση σε υπηρεσίες και πολιτισμό - αλλά με κόστος. Και αυτό το κόστος, προς το παρόν, πληρώνεται ακριβά.