«Η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει υπερβολικές ανισορροπίες», αλλά τα τρωτά σημεία φαίνεται να υποχωρούν, μεταξύ άλλων λόγω της προόδου της πολιτικής, επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις συστάσεις της για τη δημοσιονομική πολιτική της Ελλάδας, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή συστήνει τον τερματισμό των μέτρων ενεργειακής στήριξης που ισχύουν έως το τέλος του 2023, χρησιμοποιώντας τις σχετικές εξοικονομήσεις για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Σε περίπτωση που οι ανανεωμένες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας απαιτούν μέτρα στήριξης, η Επιτροπή συστήνει τα μέτρα αυτά να στοχεύουν στην προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, να είναι οικονομικά προσιτά και να διατηρούν τα κίνητρα για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Για το 2024, η Επιτροπή ζητά τη διασφάλιση μιας «συνετής δημοσιονομικής πολιτικής» με τον περιορισμό της ονομαστικής αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο, όχι περισσότερο από 2,6%. Σύμφωνα με την Επιτροπή χρειάζεται, επίσης, να διατηρηθούν οι δημόσιες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο και να διασφαλιστεί η αποτελεσματική απορρόφηση των επιχορηγήσεων της Διευκόλυνσης Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) και άλλων κονδυλίων της ΕΕ, ιδίως για την προώθηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Για την περίοδο μετά το 2024, η Επιτροπή συστήνει στην Ελλάδα να συνεχίσει να ακολουθεί μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική σταδιακής και βιώσιμης εξυγίανσης, σε συνδυασμό με επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν σε μια υψηλότερη βιώσιμη ανάπτυξη και στην επίτευξη μιας συνετής μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής θέσης.
ΕΕ: Φορολογικό σύστημα πιο φιλικό για τις επενδύσεις
Με βάση τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν ως μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Επιτροπή συστήνει ένα φορολογικό σύστημα πιο φιλικό για τις επενδύσεις, με την εισαγωγή ενός συστήματος προκαταβολής φόρου, τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης της τρέχουσας φορολογικής δομής για τους αυτοαπασχολούμενους και την ενίσχυση της φορολογίας συμμόρφωσης με την επέκταση της χρήσης των ηλεκτρονικών πληρωμών. Συστήνεται, επίσης, η διατήρηση και αύξηση της αυτονομίας της φορολογικής αρχής επεκτείνοντας την εντολή της για την ανάπτυξη και διαχείριση των πληροφοριακών συστημάτων και του ανθρώπινου δυναμικού της.
Επιπλέον, κρίνεται σημαντική η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι μπορεί να προσελκύσει τις κατάλληλες δεξιότητες και διατηρώντας τη συνέπεια με το ενιαίο μισθολογικό πλέγμα. Συστήνεται, ακόμη, η συνέχιση της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και η περαιτέρω βελτίωση της λειτουργίας της δευτερογενούς αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων. Όσον αφορά την εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Επιτροπή ζητά να διατηρηθεί η «δυναμική» και «σταθερή» εφαρμογή του, και να ολοκληρωθεί γρήγορα το κεφάλαιο REPowerEU που αφορά την ενέργεια, με σκοπό την ταχεία έναρξη της εφαρμογής του. Ζητείται, επίσης, η συνέχιση της ταχείας εφαρμογής των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής, σε στενή συμπληρωματικότητα και συνέργεια με το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Ενέργεια: Μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα
Σχετικά με την ενέργεια, η Επιτροπή συστήνει τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα και την περαιτέρω επιτάχυνση της διαφοροποίησης των οδών παροχής ενέργειας. «Περαιτέρω επέκταση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με την ολοκλήρωση και την επιβολή των νέων νομικών πλαισίων για τη διαδικασία αδειοδότησης και για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, την αύξηση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και της χωρητικότητας αποθήκευσης, την προώθηση της αποκεντρωμένης παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη θέσπιση νομοθετικών πλαισίων για την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου και βιομεθανίου.
Εξάλλου, προκειμένου να εξασφαλιστεί επαρκής και ισότιμη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, η Επιτροπή ζητά να ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του πλαισίου πρωτοβάθμιας περίθαλψης και να υιοθετηθούν ισχυρότερα κίνητρα για την εγγραφή επαρκούς αριθμού οικογενειακών γιατρών, προκειμένου να επιτευχθεί πλήρης πληθυσμιακή κάλυψη. Τέλος, επισημαίνεται η ανάγκη ολοκλήρωσης της μεταρρύθμισης του κτηματολογίου με την ολοκλήρωση της κτηματογράφησης και την ίδρυση και λειτουργία του Ελληνικού Οργανισμού Κτηματογράφησης.
Επιπλέον, στο πρόγραμμα σταθερότητας του 2023, η κυβέρνηση αναμένει ότι ο λόγος του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης θα μειωθεί στο 1,8% του ΑΕΠ το 2023. Η μείωση το 2023 αντανακλά κυρίως τη σταδιακή κατάργηση των δημοσιονομικών μέτρων που σχετίζονται με την πανδημία και τη μείωση του κόστους των μέτρων που σχετίζονται με την ενέργεια καθώς και των αυξανόμενων εσόδων λόγω της οικονομικής ανάπτυξης.
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα, ο λόγος του χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από 171,3% στο τέλος του 2022 σε 162,6% στο τέλος του 2023. Η εαρινή πρόβλεψη της Επιτροπής του 2023 δείχνει δημόσιο έλλειμμα 1,3% του ΑΕΠ για 2023. Αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, κυρίως λόγω της ευνοϊκότερης εξέλιξης των φορολογικών βάσεων. Επίσης, οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής προβλέπουν χαμηλότερο λόγο χρέους της γενικής κυβέρνησης προς ΑΕΠ, 160,2% στο τέλος του 2023. Η διαφορά οφείλεται κυρίως στην υψηλότερη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ και, σε μικρότερο βαθμό, στη χαμηλότερη πρόβλεψη για το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης από την Επιτροπή.
Το δημόσιο ισοζύγιο το 2023 αναμένεται να συνεχίσει να επηρεάζεται από τα δημοσιονομικά μέτρα που θεσπίστηκαν για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Αποτελούνται από μέτρα που παρατείνονται από το 2022 (ιδίως: οι επιδοτήσεις ηλεκτρικής ενέργειας σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις). Το κόστος αυτών των μέτρων εξακολουθεί να αντισταθμίζεται εν μέρει από τους φόρους επί των απροσδόκητων κερδών των προμηθευτών ενέργειας, δηλαδή το ανώτατο όριο τιμών για τους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας και τη συνεισφορά αλληλεγγύης από τα διυλιστήρια.
Επέκταση των δημόσιων επενδύσεων για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση
Προτάθηκε επίσης στην Ελλάδα να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για την ενεργειακή ασφάλεια, λαμβάνοντας υπόψη την πρωτοβουλία REPowerEU, μεταξύ άλλων με τη χρήση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλων κονδυλίων της Ένωσης. Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, όπως η εγκατάσταση 8.000 δημόσια προσβάσιμων σημείων φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα σε βασικές αστικές και προαστιακές τοποθεσίες, η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και η βελτίωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιά.
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σταθερότητας, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί στο 0,8% του ΑΕΠ το 2024. Η μείωση το 2024 αντανακλά κυρίως τη σταδιακή κατάργηση των υπόλοιπων ενεργειακών και άλλων μέτρων και την αύξηση των εσόδων. Το Πρόγραμμα αναμένει ότι ο λόγος χρέους της γενικής κυβέρνησης προς το ΑΕΠ θα μειωθεί στο 150,8% στο τέλος του 2024. Η εαρινή πρόβλεψη της Επιτροπής δείχνει δημόσιο έλλειμμα 0,6% του ΑΕΠ το 2024. Αυτό είναι χαμηλότερο από το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα, κυρίως λόγω των παραδοχών για την εκτέλεση του κοινωνικού προϋπολογισμού, κυρίως των χαμηλότερων δαπανών για κοινωνικές παροχές και συντάξεις. Επίσης, οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής δείχνουν υψηλότερο λόγο χρέους της γενικής κυβέρνησης προς ΑΕΠ, 154,5% στο τέλος του 2024.
Το Πρόγραμμα Σταθερότητας προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων ενεργειακής στήριξης το 2024. Η Επιτροπή αναλαμβάνει επίσης την πλήρη σταδιακή κατάργηση των μέτρων ενεργειακής στήριξης το 2024. Αυτό εξαρτάται από την παραδοχή ότι δεν θα αυξηθούν οι τιμές της ανανεωμένης ενέργειας.
Το διαρθρωτικό ισοζύγιο τουλάχιστον 0,3% του ΑΕΠ για το 2024 θα ήταν κατάλληλο. Για να εξασφαλιστεί μια τέτοια βελτίωση, η αύξηση των καθαρών εθνικών χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών το 2024 δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 2,6%, συστήνει η Επιτροπή. Αυτό θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση της εξωτερικής θέσης. Ταυτόχρονα, τα υπόλοιπα μέτρα ενεργειακής στήριξης (επί του παρόντος εκτιμώνται από την Επιτροπή στο 0,2% του ΑΕΠ το 2023) θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά, ανάλογα με τις εξελίξεις στην αγορά ενέργειας και ξεκινώντας από τα λιγότερο στοχευμένα, και η σχετική εξοικονόμηση θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να μειωθεί το δημόσιο έλλειμμα.
Υπό την υπόθεση ότι οι πολιτικές θα παραμείνουν αμετάβλητες, η εαρινή πρόβλεψη της Επιτροπής δείχνει ότι οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο θα αυξηθούν κατά 0,7% το 2024, δηλαδή χαμηλότερα από το ρυθμό αύξησης που συνιστάται.
Η Επιτροπή εκτιμά ότι με βάση τις βέλτιστες πρακτικές και τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν ως μέρος του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, οι τροποποιήσεις στο πλαίσιο φορολογικής πολιτικής της Ελλάδας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του επενδυτικού κενού.
Πιο συγκεκριμένα, η εισαγωγή ενός συστήματος προκαταβολής φόρου θα μπορούσε να ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου για τους επενδυτές και να αυξήσει τις συνεχείς προσπάθειες για την απλούστευση του φορολογικού συστήματος. Η αναθεώρηση του φορολογικού συστήματος θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης για τους αυτοαπασχολούμενους και στη στήριξη των επενδύσεων.
Η φορολογική συμμόρφωση θα μπορούσε να βελτιωθεί με την επέκταση της εφαρμογής των ηλεκτρονικών πληρωμών και την αυξημένη χρήση των πληροφοριών που προέρχονται από τις ηλεκτρονικές πληρωμές, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη πρόσφατες ενδείξεις αυξανόμενης διαφοράς μεταξύ δηλωθέντων χαμηλών εισοδημάτων και του φαινομενικά ταχέως αυξανόμενου κύκλου εργασιών των αυτοαπασχολούμενων. Ειδικότερα, με την καλύτερη χρήση των πληροφοριών που προέρχονται από ηλεκτρονικές πληρωμές για στοχευμένα επαγγέλματα. Στον στόχο αυτό αναμένεται να συμβάλει μεταξύ άλλων ο συνεχιζόμενος ψηφιακός μετασχηματισμός της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων.