Συνεχίζουν τις αποκαλύψεις τους οι Financial Times, καθώς στο δεύτερο μέρος της έρευνάς τους για την πιο κρίσιμη χρονιά της Ευρώπης, δημοσιεύουν το «Σχέδιο Ζ», το απόρρητο σχέδιο της ΕΕ για την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.
Στην έρευνά του ο δημοσιογράφος Πήτερ Σπίγκελ, αποκαλύπτει την ομάδα αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ΔΝΤ που προετοιμαζόταν για την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και την έξοδο της χώρας από το κοινό νόμισμα.
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο των FT το σχέδιο ήταν τόσο απόρρητο που δεν γράφτηκε ποτέ σε επίσημο έγγραφο ούτε εστάλη κάποιο email για αυτό. Την απόλυτη ευθύνη φέρεται να είχαν τέσσερις παράγοντες, ο Γιέργκ Ασμουσεν της ΕΚΤ, ο Μάρκο Μπούτι της Κομισιόν, ο Τόμας Βίζερ του Euroworking Group και ο Πολ Τόμσεν του ΔΝΤ.
Οπως αναφέρει το δημοσίευμα, είχε δημιουργηθεί μία ομάδα περίπου 25 ατόμων που λειτουργούσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες, στην ΕΚΤ και στα γραφεία του ΔΝΤ στην Ουάσινγκτον. Οι συμμετέχοντες απάντησαν στο δημοσιογράφο ότι στόχος τους δεν ήταν η προετοιμασία του Grexit, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Στο ξεκίνημα του 2012, όμως, θεωρούνταν από τους ίδιους «ανεύθυνο να μην υπάρξει προετοιμασία για αυτό το ενδεχόμενο».
Το γεγονός που οδήγησε στην «εντατικοποίηση» των εργασιών για το «Σχέδιο Ζ» ήταν η πιθανότητα επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιουνίου του 2012. «Ηταν η στιγμή που είπαμε ότι πρέπει να ολοκληρώσουμε την εργασία μας», αποκάλυψε μέλος της ομάδα στους «FT».
Με τους περισσότερους οικονομικούς ηγέτες να βρίσκονται στο Λος Κάμπος, στο Μεξικό, για τη σύνοδο των G20, το ίδιο Σαββατοκύριακο με τις ελληνικές εκλογές, μία μικρή ομάδα Ευρωπαίων αξιωματούχων παρέμεναν στα γραφεία τους, σε περίπτωση που έπρεπε να ενεργοποιηθεί το «Σχέδιο Ζ».
Επικεφαλής ήταν ο Όλι Ρεν, ο οποίος ακύρωσε το ταξίδι του στο Μεξικό και έμεινε στις Βρυξέλλες. Ενήμεροι ήταν και οι Μάριο Ντράγκι και Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ. Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν αυτό που σταμάτησε την εφαρμογή του σχεδίου.
Η δραματική Παρασκευή όπου έφυγαν 3 δισ. ευρώ από τις ελληνικές τράπεζες
Το δημοσίευμα ξεκινά με την εικόνα του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργου Προβόπουλου να λαμβάνει σοκαριστικά νέα την Παρασκευή 15 Ιουνίου 2012, δύο 24ωρα πριν από τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση της εποχής εκείνης.
Ο κ. Προβόπουλος και η «ομάδα εκτάκτου ανάγκης» που είχε συστήσει στην ΤτΕ, για να επιβλέπει την κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, λαμβάνουν την πληροφορία ότι σε μία ημέρα οι καταθέτες σήκωσαν 3 δισ. ευρώ από τις τράπεζες.
Με αυτούς τους ρυθμούς, οι τράπεζες θα είχαν ξεμείνει από χαρτονομίσματα σε 1-2 ημέρες και μία «πλήρης κλίμακας» τραπεζική κρίση θα μπορούσε να ξεσπάσει.
Οι άμεσες ενέργειες ήταν να μεταφέρει η κεντρική τράπεζα έξτρα ευρώ από άλλα μέρη της ΕΕ για να εξασφαλίσει ότι θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε μεγάλες εκροές κεφαλαίων, ενώ, λίγο πριν τις εκλογές η Ελλάδα άντλησε το υπέρογκο ποσό των 28,5 δισ. ευρώ.
Το απόρρητο σχέδιο και τα δραστικά μέτρα για την επανέναρξη της οικονομίας
Το σχέδιο περιλάμβανε λεπτομερείς κινήσεις για το πως θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα νέο οικονομικό σύστημα από το μηδέν.
Αξιωματούχοι του ΔΝΤ συνέταξαν ένα σχέδιο δράσης είκοσι σελίδων το οποίο περιλάμβανε δραστικά μέτρα όπως το κλείσιμο όλων των ATM, αλλά και την επαναφορά συνοριακών ελέγχων για την πρόληψη της μαζικής φυγής κεφαλαίων.
Από την πλευρά της ΕΚΤ, οι αρμόδιοι μελέτησαν το παράδειγμα της Αργεντινής και την έκδοση σημειωμάτων οφειλής (IOUs) το 2001 με το δεδομένο ότι τα κέρματα και χαρτονομίσματα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα δεν θα ήταν πλέον νόμιμα.
Η Ελλάδα, όπως και όλες οι άλλες χώρες της ευρωζώνης, είναι συνδεδεμένη με ένα δίκτυο που ονομάζεται Target 2, ένα γιγαντιαίο ιδιόκτητο υπολογιστικό σύστημα που διαχειρίζεται η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες. Μόλις η Ελλάδα έβγαινε από το Target 2, δεν θα υπήρχε τρόπος να εκκαθαριστούν οι συναλλαγές. Το όλο σύστημα θα πρέπει να ανακατασκευαστεί.
Το μεγαλύτερο μέρος όσων εργάστηκαν για το «Σχέδιο Ζ», προσπαθούσε να αποδείξει σε εκείνους που στήριζαν το Grexit πόσο τιτάνια θα ήταν η προσπάθεια και δεν θα μπορούσε θεωρητικά να εφαρμοστεί.
H έξοδος της Ελλάδας θα μπορούσε να συμβεί από δύο πράγματα. Πρώτον λόγω των τραπεζών που δεν θα μπορούσαν πλέον να λάβουν χρηματοδότηση με εγγύηση τα ελληνικά ομόλογα, τα οποία δεν θα γίνονταν αποδεκτά αν η Ελλάδα πτώχευε. Ο λόγος της πτώχευσης θα οφειλόταν στη διακοπή χρηματοδότησης μέσω του προγράμματος στήριξης. Η δεύτερη αιτία θα οφειλόταν σε μαζική απόσυρση καταθέσεων από τις τράπεζες.
Η μάχη των εκλογών και η ανησυχία του Λουκά Παπαδήμου
Στο δημοσίευμα γίνεται εκτενής αναφορά και για τις δραματικές ημέρες των ελληνικών εκλογών, όταν ο μεταβατικός πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, δήλωνε την ανησυχία του για τις δημοσκοπήσεις, καθώς, φοβόταν ότι τα αποτελέσματα των εκλογών θα μπορούσαν να φέρουν ένα δυνατό σοκ στην αγορά.
Η ανησυχία είχε να κάνει με το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις έδειχναν πως μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ή της Νέας Δημοκρατίας θα απέρριπτε τη συμφωνία διάσωσης, κάτι που θα έβαζε σε εφαρμογή το «Πλάνο Ζ».
Οι επτά Ευρωπαίοι ηγέτες που εκείνη την περίοδο βρίσκονταν στο Κάμπος για τη Σύνοδο της G20 συμφώνησαν, κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης ότι θα στήριζαν την Ελλάδα μόνο εάν τηρούσε κατά γράμμα το σχέδιο διάσωσης. Δεν θα υπήρχε επαναδιαπραγμάτευση.
Η αγωνία της Μέρκελ, ο σκληρός Σόιμπλε και η στροφή Σαμαρά
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τους Financial Times, η καγκελάριος της Γερμανίας ταλαντευόταν ανάμεσα στο Grexit και την απόρριψη του σχεδίου, ενώ, ο υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ήταν πιο ένθερμος υποστηρικτής της εξόδου της Ελλάδας από το κοινό νόμισμα.
Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι «εάν το μολυσμένο πόδι ακρωτηριαζόταν, τότε το υπόλοιπο σώμα θα μπορούσε να εξυγιανθεί».
Η Ανγκελα Μέρκελ απέρριψε τελικά το Grexit επειδή οι οικονομικοί της σύμβουλοι δεν μπορούσαν να διατυπώσουν με σαφήνεια πρόβλεψη για το τι θα συνέβαινε σε μια τέτοια περίπτωση και η καγκελάριος δεν ήθελε να λειτουργήσει με βάση την αβεβαιότητα.
Ωστόσο, όπως τονίζει ο Πήτερ Σπήγκελ, εκείνο που έδωσε ακόμη μεγαλύτερη βεβαιότητα στην Ανγκελα Μέρκελ ήταν η στροφή του Αντώνη Σαμαρά ο οποίος άλλαξε την στάση του και την διαβεβαίωσε ότι θα υλοποιήσει τα συμφωνηθέντα.
Καίριας σημασίας προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η παρέμβαση του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο ο οποίος επισκέφθηκε τον μετέπειτα πρωθυπουργό της Ελλάδας και τον έπεισε ότι δεν πρέπει να ζητήσει αλλαγή του προγράμματος και να το εφαρμόσει πιστά για έναν χρόνο.
Ο Σαμαράς πείστηκε τότε και, σύμφωνα με το δημοσίευμα, άλλαξε χειρόγραφα τη δήλωση την οποία ετοίμαζε λέγοντας ότι θα ξεκινούσε την υλοποίηση των συμφωνηθέντων αμέσως.
Χαρακτηριστικό της δραματικής κατάστασης είναι το γεγονός πως σε η Ανγκελα Μάρκελ, σε επίσημο γεύμα δύο εβδομάδες πριν τις ελληνικές εκλογές είχε ρωτήσει τον Μπαρόζο εάν υπάρχει σχέδιο για το Grexit. Ο πρόεδρος της Κομισιόν την ενημέρωσε τότε πως υπάρχει το «Σχέδιο Ζ» και προσφέρθηκε να της το δείξει, ωστόσο, εκείνη αρνήθηκε.
Αυτό που τόνισε είναι πως σε περίπτωση που το έπαιρνε στα χέρια της θα έπρεπε να το δώσει στην γερμανική βουλή.