Ο Τάσος (ΤΑΖ) Θεοδωρόπουλος ξεθάβει την ταινία που ο ίδιος ο δημιουργός της εξαφάνισε από ντροπή και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το «Η ζωή είναι ωραία» του Μπενίνι.
Μπορείς να κάνεις κωμωδία μέσα σε ένα ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης με φόντο αποστεωμένους εβραίους και καμινάδες που βγάζουν καπνό από πτώματα; Βασικά όπως αποδεικνύει το βραβευμένο με 3 Όσκαρ αλλά ακραία αμφιλεγόμενο «Η ζωή είναι ωραία» του Ρομπέρτο Μπενίνι, μπορείς αν προσέξεις λίγο τις ισορροπίες και το μπολιάσεις με μπόλικο μελοδραματισμό. Για την ακρίβεια ακόμα και ρομαντικό μιούζικαλ μπορείς να κάνεις αν θυμηθεί κανείς (μα ξεχνιέται;) τη θρυλική ροκ όπερα του Νίκου Καρβέλα «Μάλα» με την εβραιοπούλα Άννα Βίσση να χάνει την παρθενιά της στο ιατρείο του Μένγκελε.
Τα πάντα είναι θέμα γούστου, όμως και τις δύο περιπτώσεις, όσον αφορά στο κακό γούστο πρόλαβε να τις ξεπεράσει πολλά χρόνια πριν ο Τζέρι Λιούις, με τη θρυλική για όλους τους λάθος λόγους κωμωδία του «The day the clown cried» («Η μέρα που έκλαψε ο κλόουν») του 1972. Μια ταινία στην οποία ο μεγάλος κωμικός εκτός από το ρόλο του πρωταγωνιστή είχε και αυτόν του σκηνοθέτη. Και την οποία αμέσως μόλις ολοκλήρωσε, φρόντισε από ντροπή να την εξαφανίσει από προσώπου γης για πάντα.
Το αν σου αρέσει ο Τζέρι Λιούις είναι φυσικά κι αυτό ένα θέμα γούστου. Μολονότι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του θεάματος και της κωμικής τέχνης, με απολαυστικές και ιδιοφυείς στιγμές, δεν παύει για πολλούς να είναι το αμερικάνικο αντίστοιχο του Μάρκου Σεφερλή όσον αφορά την αισθητική πολλών από τα γκαγκ του και την εμμονή του σε μια συγκεκριμένη γκάμα από μούτες.
Κριτική στην οποία ο ίδιος ο Λιούις εκτέθηκε πολλές φορές στη διάρκεια της καριέρας του πριν αποφασίσει να πάρει το μεγάλο ρίσκο και να αποδείξει την αξία του με τη «Μέρα που έκλαψε ο κλόουν». Ένα σενάριο των Τζόαν Ο Μπράιαν και Τσαρλς Ντέντον που αρχικά είχε γραφτεί ως δράμα. Τουλάχιστον πριν ο ίδιος ο Λιούις αναλάβει το ξαναγράψιμο του και τη μετατροπή του σε κωμωδία.
Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι ο Χέλμουτ Ντουρκ, ένας άνεργος κλόουν του τσίρκο στη ναζιστική Γερμανία που συλλαμβάνεται και στέλνεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης μετά από ένα περιστατικό στο οποίο διακωμωδεί δημόσια τον Χίτλερ. Στο στρατόπεδο ο Χέλμουτ αρχίζει να δίνει παραστάσεις για τα εβραιόπουλα που κρατιούνται αιχμάλωτα και χαρούμενος ανακαλύπτει πως επιτέλους βρήκε ένα κοινό που εκτιμά το ταλέντο του. Μολονότι αρχικά ο διοικητής του στρατοπέδου προσπαθεί να τον σταματήσει, αποφασίζει να αξιοποιήσει το ταλέντο του με έναν μακάβριο τρόπο. Διατάζοντας τον να διασκεδάζει τα παιδιά που πρόκειται να επιβιβαστούν στα τρένα για τους θαλάμους αερίων. Κατά τη διάρκεια μιας από τις παραστάσεις του ο Χέλμουτ επιβιβάζεται κι αυτός πάνω στο τρένο και η ταινία καταλήγει με τον ίδιο και τα παιδάκια να οδηγούνται στο θάλαμο αερίων του Άουσβιτς, όπου ενώ αυτός συνεχίζει να τα διασκεδάζει σαν κλόουν πεθαίνουν όλοι μαζί την ώρα που γελάνε.
Ναι, αν σφίχτηκε το στομάχι σου στη σύλληψη ενός τέτοιου σεναρίου και ακόμα περισσότερο στο γύρισμά του, ως καθαρόαιμη κωμωδία, μην ανησυχείς, είναι απολύτως φυσιολογικό. Και γίνεται ακόμα χειρότερο εφ όσον ισχύουν οι μαρτυρίες του ότι ο Λιούις προσέγγισε τελικά την ταινία σαν μια καθαρόαιμη κωμωδία στο ύφος των περισσοτέρων ταινιών του παρ' όλο που οι αρχικές προθέσεις του δεν ήταν αυτές. Σε αντίθεση με τον Ρόμπερτ Μπενίνι που τουλάχιστον φρόντισε να εμπλουτίσει τα κλοουνίστικα του σκέρτσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, με μπόλικο συναισθηματισμό και δράμα.
Είναι πραγματικά δύσκολο να κατανοήσει κάποιος τι ακριβώς σκεφτόταν ο Λιούις γυρίζοντας τη συγκεκριμένη ταινία. Είναι ταυτόχρονα και ένα πρώτης τάξεως παράδειγμα του πως η καλλιτεχνική έμπνευση μιας ιδιοφυΐας μπορεί πάρα πολύ εύκολα να παράγει κάτι εντελώς απονενοημένο και κακόγουστο. Παρ' όλα αυτά, άνθρωποι από το περιβάλλον του ίδιου και από τα παρασκήνια της παραγωγής λένε πως ο καλλιτέχνης ποντάριζε με αυτό του το εγχείρημα στην Οσκαρική αναγνώριση. Κάτι που σαν σκέψη, κρίνοντας από την επιτυχία του «Η ζωή είναι ωραία» ήταν σωστή. Σε μια ταινία όμως που οι ελάχιστοι που την έχουν δει, λένε πως όλα τα υπόλοιπα ήταν λάθος.
To φιλμ δεν προβλήθηκε ποτέ, τόσο επειδή ο ίδιος ο Λιούις ακόμα και σήμερα όταν ερωτάται για αυτήν απαντάει πως βρίσκει το όλο θέμα συζήτησης ιδιαίτερα ενοχλητικό, έχοντας αποκλείσει την παραμικρή πιθανότητα να επιτρέψει ποτέ την κυκλοφορία της. Όσο και για λόγους νομικής διεκδίκησης πνευματικών δικαιωμάτων. Από την ταινία φημολογείται ότι υπάρχουν σήμερα μόνο δύο κόπιες, η μία στην κατοχή του παραγωγού Νέιθαν Ουασμπέργκερ και η άλλη στην κατοχή του ίδιο του Λιούις.
Η ύπαρξη της θα είχε ξεχαστεί αν πριν από μερικά χρόνια, ένας stand up κωμικός, ο Πάτον Όσβαλτ, δεν είχε βασίσει όλο του το θεατρικό νούμερο στο Λος Άντζελες σε ανάγνωση του πρωτότυπου σεναρίου. Όσοι παραβρέθηκαν σε αυτές τις «αναγνώσεις» μιλάνε για ένα κοινό που έμενε με το στόμα ανοιχτό, όχι από γέλιο ή ψυχική ανάταση όπως υποθετικά ήταν ο σκοπός του συνδυασμού δράματος και κωμωδίας στο έργο, αλλά προσπαθώντας να πιστέψει ότι υπάρχει κάτι τέτοιο.
Το μοναδικό αρχειακό υλικό - ντοκουμέντο από τα γυρίσματα της ταινίας, και πιθανότατα το μόνο υλικό που θα δούμε ποτέ από αυτή την ταινία, αναρτήθηκε μυστηριωδώς πριν δύο μόλις μέρες στο You Tube και προέρχεται από μια ολλανδοβελγική τηλεοπτική εκπομπή του 1972. Και πρόκειται για τη μοναδική μαρτυρία μιας ταινίας που αποτελεί «χαμένο δισκοπότηρο» για τους φανατικούς σινεφίλ που πιστεύουν ότι ίσως κάπου μέσα στο χάος της, υπάρχει θαμμένο ένα αριστούργημα.
*** ακολουθήστε τον ΤΑΖ στο www.facebook.com/tazthebuzz ή στο www.twitter.com/klarinabourana Κάντε LIKE στην επίσημη σελίδα του fb www.facebook.com/SigaikaProductions για να μαθαίνετε όσα χρειάζεστε, προκειμένου να καίτε τον εγκέφαλο (των άλλων) ή επικοινωνήστε με το terra_gelida@hotmail.com για μέιλ και υποθέσεις προσωπικής εκδίκησης.