Σχεδόν 40 χρόνια μετά το πυρηνικό δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας, επιστήμονες ανακάλυψαν έναν μύκητα, που όχι απλώς επιβιώνει, αλλά και ευδοκιμεί στην ακτινοβολία που άφησε πίσω του το ατύχημα.
Πρόκειται για τον μαύρο μύκητα Cladosporium sphaerospermum, ο οποίος αναπτύσσεται σε τοίχους εγκαταλελειμμένων αντιδραστήρων του Τσερνόμπιλ και φαίνεται να χρησιμοποιεί την ραδιενέργεια ως πηγή ενέργειας.
Μελέτες αποκάλυψαν ότι ορισμένα στελέχη του μύκητα όχι απλώς επιβιώνουν, αλλά αναπτύσσονται ταχύτερα παρουσία της ραδιενέργειας και μάλιστα «κινούνται» προς αυτήν. Από τα 47 στελέχη που εξετάστηκαν, μόνον εννέα παρουσίασαν αυτή τη συμπεριφορά, που περιγράφεται ως «ραδιοσύνθεση» – η μετατροπή δηλαδή ακτινοβολίας σε χημική ενέργεια, παρόμοια με τη φωτοσύνθεση στα φυτά.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η ικανότητα αυτή προέρχεται από τη σκούρα χρωστική ουσία του μύκητα, τη μελανίνη, αν και η θεωρία αυτή παραμένει προς επιβεβαίωση.
Από το Τσερνόμπιλ σε πιθανές χρήσεις του μύκητα στο διάστημα
Η NASA εξετάζει τη χρήση του μύκητα για τη δημιουργία «μυκητιακών τούβλων», δηλαδή ελαφριών υλικών οικοδομής που θα μπορούσαν να προστατεύουν βάσεις σε Σελήνη και Άρη από την κοσμική ακτινοβολία, πολύ αποτελεσματικότερα από τον βαρύ μόλυβδο.
Στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), ο μύκητας C. sphaerospermum αναπτύχθηκε 21 φορές ταχύτερα, όταν εκτέθηκε σε διαστημική ακτινοβολία και απέτρεψε σημαντική ποσότητα της ακτινοβολίας από το να περάσει σε άλλες επιφάνειες.
Αυτό τον καθιστά σοβαρό υποψήφιο για την προστασία μελλοντικών αστροναυτών.
Προοπτικές για καθαρισμό ραδιενεργών περιοχών
Στο ανθρώπινο δέρμα, η μελανίνη δρα ως ασπίδα έναντι της υπεριώδους ακτινοβολίας. Στον μύκητα του Τσερνόμπιλ, οι ακτίνες Γ χτυπούν τη μελανίνη, προκαλώντας μετατόπιση ηλεκτρονίων και παραγωγή χημικής ενέργειας σε ατομικό επίπεδο, την οποία ο μύκητας χρησιμοποιεί για ανάπτυξη και επισκευή των ιστών του.
Αυτό εξηγεί γιατί κάποια στελέχη τεντώνουν τα νήματα τους προς την ακτινοβολία, σαν να την «τρώνε» για πρόσθετη ενέργεια όταν η τροφή είναι περιορισμένη.
Η ικανότητα του μύκητα να παγιδεύει και να εξουδετερώνει ραδιενεργά σωματίδια, όπως αναφέρει μελέτη στην επιθεώρηση PLOS One, μπορεί να τον καθιστά κρίσιμο εργαλείο για την αποκατάσταση μολυσμένων περιοχών στη Γη και για την προστασία αστροναυτών σε μελλοντικές αποστολές της NASA.
Το Τσερνόμπιλ και η άγρια ζωή που ακμάζει
Η καταστροφή του Τσερνόμπιλ στις 26 Απριλίου 1986 οδήγησε στην εκκένωση της περιοχής και στη δημιουργία της Ζώνης Αποκλεισμού (Chernobyl Exclusion Zone – CEZ). Σήμερα, η περιοχή παραμένει κυρίως έρημη, αλλά έχει μετατραπεί σε καταφύγιο για άγρια ζώα, από λύκους μέχρι άγρια άλογα.
Μελέτες δείχνουν ότι τα ζώα αυτά μπορεί να κρύβουν σημαντικά στοιχεία για μελλοντικές ιατρικές ανακαλύψεις. Για παράδειγμα, οι λύκοι του Τσερνόμπιλ έχουν μεταλλάξει τα γονίδιά τους ώστε να εμφανίζουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στον καρκίνο.
Σε μελέτες που έγιναν από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον οι ερευνητές τοποθέτησαν GPS και δόσιμετρα στους λύκους για να μετρήσουν την έκθεσή τους και ανακάλυψαν νέες μεταλλάξεις σε γονίδια που συνδέονται με τον καρκίνο.
Μελανοϊνικές προσαρμογές και στους βάτραχους
Ακόμη και οι δένδρο-βάτραχοι της περιοχής έχουν εξελιχθεί, με σκοτεινότερο χρώμα και μελανίνη που μεταδίδει προστασία στους απογόνους τους, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης σε ραδιενεργές συνθήκες.
Η φύση, όπως φαίνεται στο Τσερνόμπιλ, όχι μόνο επιβιώνει, αλλά προσαρμόζεται και αξιοποιεί ακόμα και το πιο επικίνδυνο στοιχείο: τη ραδιενέργεια.