Για αρκετά χρόνια οι 19 βαθμοί Κελσίου θεωρούνταν το άτυπο πρότυπο για αποδοτική οικιακή θέρμανση.
Η πρακτική αυτή, που καθιερώθηκε κατά την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970, προωθήθηκε ως ένας «υπεύθυνος» συμβιβασμός: αρκετή θερμότητα για άνεση, αλλά και αρκετή οικονομία για εξοικονόμηση ενέργειας. Ωστόσο, μια αθόρυβη αλλαγή βρίσκεται πλέον σε εξέλιξη.
Ειδικοί στην ενέργεια και τη δημόσια υγεία υποστηρίζουν ότι οι 19°C δεν αποτελούν πια την ιδανική επιλογή και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να προκαλούν περισσότερα προβλήματα παρά οφέλη.
Νέα έρευνα από δημόσιους φορείς υγείας και οργανισμούς ενεργειακής αποδοτικότητας δείχνει ότι μια υψηλότερη θερμοκρασία εσωτερικού χώρου, πιο κοντά στους 20 ή 21°C, είναι συχνά πιο αποτελεσματική τόσο για την υγεία όσο και για την εξοικονόμηση ενέργειας. Πίσω από αυτή τη μετατόπιση βρίσκεται μια πιο σύγχρονη κατανόηση της αλληλεπίδρασης θερμοκρασίας, μόνωσης και υγρασίας στα σημερινά σπίτια.
Η αλλαγή δεν αφορά απλώς την άνεση. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι η επιμονή σε παρωχημένα πρότυπα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αναπνευστικών λοιμώξεων, καρδιαγγειακού στρες και ακόμη και ζημιών στο κτίριο από μούχλα και υγροποίηση, ιδίως σε ψυχρότερα κλίματα.
Με την εξάπλωση των έξυπνων θερμοστατών και των συστημάτων ζωνικής θέρμανσης, τα νοικοκυριά διαθέτουν σήμερα περισσότερη ακρίβεια και ευελιξία από ποτέ.
Ένα πρότυπο που ανήκει σε άλλη εποχή
Το όριο των 19°C έχει τις ρίζες του στη γεωπολιτική συγκυρία των 70s, όχι στην επιστήμη της δόμησης. Ήταν μια πολιτικά βολική επιλογή σε περίοδο ενεργειακών ελλείψεων. Καθώς όμως οι κατοικίες γίνονται πιο καλά μονωμένες και η τεχνολογία πιο «έξυπνη», η βάση υπέρ των 19°C έχει αποδυναμωθεί αισθητά.
Ο οργανισμός Energy Saving Trust του Ηνωμένου Βασιλείου σημειώνει ότι «το θερμοστάσιο πρέπει να ρυθμίζεται στη χαμηλότερη θερμοκρασία που είναι άνετη για τον χρήστη. Για τους περισσότερους, αυτό κυμαίνεται μεταξύ 18°C και 21°C». Επισημαίνει, επίσης, ότι η μείωση της θερμοκρασίας από τους 22°C στους 21°C μπορεί να εξοικονομήσει έως και 90 λίρες ετησίως στη Μεγάλη Βρετανία, υπενθυμίζοντας ότι ένας βαθμός κάνει διαφορά, αλλά όχι απαραίτητα προς την κατεύθυνση που πιστεύουμε.
Οι οδηγίες δημόσιας υγείας έχουν επίσης επικαιροποιηθεί. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά η θερμοκρασία εσωτερικού χώρου να μην πέφτει κάτω από τους 18°C, τονίζοντας ότι χαμηλότερα επίπεδα μπορούν να είναι επικίνδυνα για ηλικιωμένους, βρέφη και άτομα με χρόνια νοσήματα.
Πιο αναλυτικές οδηγίες από την κυβέρνηση της Ουαλίας, σύμφωνα με το Homebuilding.co.uk, προτείνουν 21°C στα σαλόνια και 18°C στα υπόλοιπα δωμάτια για τουλάχιστον εννέα ώρες τις καθημερινές και 16 ώρες τα Σαββατοκύριακα. Ο λόγος; Οι σταθερές, ελαφρώς υψηλότερες θερμοκρασίες μειώνουν τον κίνδυνο υγρασίας, μούχλας και των συνεπειών τους στην υγεία.
Θέρμανση: Η αποδοτικότητα δεν μετριέται πλέον μόνο χαμηλότερη θερμοκρασία
Η παλιά αντίληψη ότι «όσο χαμηλότερη η θερμοκρασία τόσο το καλύτερο» για εξοικονόμηση ενέργειας αμφισβητείται από πραγματικά δεδομένα.
Στην πράξη, όταν η θερμοκρασία στο σπίτι πέφτει υπερβολικά χαμηλά, το σύστημα θέρμανσης χρειάζεται περισσότερη ενέργεια για να επανέλθει σε επίπεδα άνεσης, δημιουργώντας σύντομες αλλά έντονες «κορυφώσεις» κατανάλωσης.
Το Energy Saving Trust τονίζει την αξία των θερμοστατικών βαλβίδων στα καλοριφέρ (TRVs), οι οποίες επιτρέπουν τη στοχευμένη θέρμανση δωματίων χωρίς να δημιουργούνται ψυχρά σημεία. Η εγκατάστασή τους μπορεί να προσφέρει επιπλέον εξοικονόμηση 35-40 λιρών ετησίως, ανάλογα με την περιοχή.
Σύμφωνα με ειδικούς που μιλούν στο Homebuilding, η αποφυγή μεγάλων διακυμάνσεων -και όχι η υπερβολική μείωση της θερμοκρασίας- είναι πλέον κρίσιμη για την πρόληψη συμπύκνωσης υδρατμών, ιδιαίτερα σε παλαιότερα ή ανεπαρκώς αεριζόμενα σπίτια. Η ανεξέλεγκτη υγρασία μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη μούχλας, συχνά κρυμμένη μέχρι να υπάρξουν σοβαρές βλάβες.
Αντί της πτώσης κάτω από τους 18°C για «οικονομία», η σταθερή διατήρηση 20-21°C μπορεί μακροπρόθεσμα να καταναλώνει λιγότερη ενέργεια - ειδικά σε μοντέρνα, καλά μονωμένα σπίτια.
Το κρύο κοστίζει και όχι μόνο οικονομικά
Υπάρχει και ισχυρό επιχείρημα δημόσιας υγείας. Η παρατεταμένη έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακού στρες και αναπνευστικών λοιμώξεων - εύρημα που επιβεβαιώνεται από τον ΠΟΥ και εθνικούς οργανισμούς υγείας.
Το Homebuilding.co.uk υπογραμμίζει ότι «το σπίτι πρέπει να διατηρείται τουλάχιστον στους 18°C για αποφυγή υγρασίας, μούχλας και συμπύκνωσης».
Οι ειδικοί προτείνουν επιπλέον μέτρα, όπως σύντομο αερισμό για ανανέωση του αέρα, στεγανοποίηση χαραμάδων και χρήση έξυπνων συστημάτων θέρμανσης. Συσκευές όπως ο έξυπνος θερμοστάτης Tado° και οι TRVs προσφέρουν οικονομική λύση για σταθερές θερμοκρασίες, ιδιαίτερα σε κατοικίες χωρίς κεντρικό σύστημα HVAC.
Μια διακριτική αλλά ουσιαστική μετατόπιση
Δεν πρόκειται για ενεργειακή «επανάσταση», αλλά ίσως για μια από τις πιο σημαντικές -αν και αθόρυβες- μεταβολές που συντελούνται στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά. Τα πρότυπα θέρμανσης απομακρύνονται από τον ενιαίο κανόνα και στρέφονται σε πιο ευέλικτες, τεκμηριωμένες οδηγίες, που λαμβάνουν υπόψη την κατασκευή του κτιρίου, τις ανάγκες του νοικοκυριού και τις δυνατότητες της τεχνολογίας.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διαφορά ανάμεσα στους 19°C και τους 21°C δεν είναι απλώς συμβολική. Τους ψυχρούς μήνες, αυτή η μικρή απόκλιση μπορεί να καθορίσει αν μια οικογένεια θα αποφύγει τις ασθένειες ή αν θα αρχίσει η υγρασία να υπονομεύει τα δομικά στοιχεία του σπιτιού.