Η Ευρώπη έχει τεθεί σε καθεστώς αυξημένης επαγρύπνησης καθώς η Ουάσιγκτον προωθεί το σχέδιο 28 σημείων Τραμπ, για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Το σχέδιο, το οποίο περιλαμβάνει σημαντικές παραχωρήσεις από το Κίεβο προς τη Μόσχα, απειλεί να αναδιαμορφώσει την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης στην ανατολική της πτέρυγα.
Η πρώτη άμεση αντίδραση των Ευρωπαίων ηγετών θα είναι η έκτακτη συνάντηση που έχει οριστεί για, σήμερα, Σάββατο, στο περιθώριο της συνόδου των G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, επιβεβαίωσαν ότι οι συζητήσεις για την ουκρανική κρίση θα είναι προτεραιότητα, στη σκιά των αμερικανικών πιέσεων και της ρωσικής στάσης, που εμφανίζεται πιο διαλλακτική από ό,τι στο παρελθόν.
Ο Ντόναλντ Τραμπ μιλώντας σε δημοσιογράφους χθες από το Οβάλ Γραφείο ξεκαθάρισε για ακόμη μια φορά ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα πρέπει να αποδεχτεί το σχέδιο αλλιώς οι Ουκρανοί θα πρέπει να συνεχίσουν να πολεμούν.
«Πιστεύουμε ότι έχουμε έναν τρόπο να επιτύχουμε την ειρήνη. Θα πρέπει να το εγκρίνει», υπογράμμισε ο πρόεδρος των ΗΠΑ.
Όταν ένας δημοσιογράφος του είπε ότι το ειρηνευτικό σχέδιο είχε δεχτεί κριτική, ο Τραμπ απάντησε: «Εννοείς ότι δεν αρέσει στον Ζελένσκι;
Θα πρέπει να του αρέσει, και αν δεν του αρέσει, τότε θα πρέπει να συνεχίσουν να πολεμούν, υποθέτω».
Ο Ουκρανός πρόεδρος νωρίτερα, χθες, σε μια από τις πιο φορτισμένες ομιλίες του από την αρχή της εισβολής, προειδοποίησε ότι το Κίεβο αντιμετωπίζει επιλογές ιστορικής βαρύτητας, υπογραμμίζοντας πως «η απώλεια αξιοπρέπειας» ή η απώλεια «ενός βασικού εταίρου» είναι το δίλημμα που τίθεται αυτήν τη στιγμή στο Κίεβο, με ένα σχέδιο 28 σημείων που καλεί σε οδυνηρούς συμβιβασμούς, στην παρούσα του μορφή.
«Τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία» -Η θέση των Βρυξελλών
Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία τόσο με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι όσο και μεταξύ τους, η φον ντερ Λάιεν και ο Κόστα τόνισαν ότι καμία απόφαση για την τύχη της Ουκρανίας δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς τη συμμετοχή της ίδιας. Η στάση αυτή αποτυπώνει τις ανησυχίες των ευρωπαϊκών πρωτευουσών ότι οι ΗΠΑ ίσως επιδιώκουν μια λύση που θα εξυπηρετεί τα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα, ακόμη κι αν αυτό συνεπάγεται έναν βαθμό απομάκρυνσης από τη μέχρι τώρα κοινή δυτική γραμμή, μια γραμμή που έχει κλονιστεί εξάλλου ανεπανόρθωτα μετά την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες προετοιμάζονται για μια κρίσιμη συζήτηση στο περιθώριο της G20, ενώ στη συνέχεια αναμένεται να συνεχίσουν τις διαβουλεύσεις στην Ανγκόλα, στη σύνοδο Ευρωπαϊκής Ένωσης – Αφρικανικής Ένωσης. Η διπλωματική κινητικότητα είναι έντονη, με το Κίεβο και τους στενότερους ευρωπαίους συμμάχους του να επιδιώκουν να αποτρέψουν μια συμφωνία που θα τους παρακάμπτει.
Το σχέδιο Τραμπ και οι πιέσεις προς το Κίεβο
Το ειρηνευτικό σχέδιο, όπως έχει διαρρεύσει, προτείνει ότι ουκρανικά εδάφη της βιομηχανικής λεκάνης του Ντονμπάς που εξακολουθούν να τελούν υπό ουκρανικό έλεγχο θα περάσουν σε de facto στη Ρωσία, μαζί με την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικής. Παγώνει την πρώτη γραμμή στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια και δημιουργεί μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη μεταξύ της τρέχουσας πρώτης γραμμής και των συνόρων του Ντόνετσκ», αναφέρει χαρακτηριστικά το Reuters.
Ταυτόχρονα, οι νεότερες εκδοχές του κειμένου ζητούν από την Ουκρανία να μειώσει δραστικά το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της, στους περίπου 600.000 στρατιώτες.
Μεταξύ άλλων, στο κείμενο αναφέρεται και η μελλοντική πορεία της χώρας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ θα δεσμευτεί να μην δεχθεί την Ουκρανία και να μην σταθμεύσει στρατεύματα στη χώρα, ενώ ΝΑΤΟϊκά μαχητικά θα σταθμεύουν στην Πολωνία. Η Ουκρανία θα αποκτήσει βραχυπρόθεσμη προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά και δεν αποκλείεται η μελλοντική της ένταξη στην ΕΕ. Το Κίεβο θα πρέπει να παραμείνει μη πυρηνικό κράτος. Το σχέδιο περιορίζει την κυριαρχία της Ουκρανίας στο να επιλέγει συμμαχίες, θέτοντας σημαντικούς περιορισμούς στο στρατηγικό της μέλλον, σημειώνει το BBC.
Με τις μάχες στα ανατολικά μέτωπα να εντείνονται και την ουκρανική κυβέρνηση να αντιμετωπίζει σοβαρή πολιτική αναταραχή μετά από σκάνδαλο διαφθοράς στον ενεργειακό τομέα, ο πρόεδρος Ζελένσκι βρίσκεται αντιμέτωπος με μια ιστορική πρόκληση. Σύμφωνα με την ανάλυση του Politico, η Ουκρανία βρίσκεται «στο χείλος του γκρεμού», αναγκασμένη να επιλέξει ανάμεσα στην «αξιοπρέπειά της» και στη διατήρηση του σημαντικότερου στρατηγικού της συμμάχου, των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως είπε πολύ χαρακτηριστικά ο πρόεδρος Ζελένσκι σε διάγγελμά του προς τον ουκρανικό λαό, την Παρασκευή.
«Mια από τις πιο δύσκολες στιγμές στην ιστορία μας»
«Αυτή είναι μια από τις πιο δύσκολες στιγμές στην ιστορία μας», ανέφερε στην ομιλία του μέσω βίντεο, σύμφωνα με μεταφράσεις που δημοσίευσαν πολλά διεθνή Μέσα. «Η πίεση που ασκείται στην Ουκρανία είναι τώρα από τις μεγαλύτερες. Η Ουκρανία μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με μια πολύ δύσκολη επιλογή: Την απώλεια της αξιοπρέπειας ή τον κίνδυνο να χάσει έναν βασικό εταίρο».
Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι κατανοεί την πίεση των ΗΠΑ, αλλά τόνισε ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να δεχθεί μια συμφωνία που θα θυσιάζει την ελευθερία και την τιμή των πολιτών της. «Από όλα τα σημεία του σχεδίου, τουλάχιστον δύο δεν πρέπει να παραλειφθούν: Η αξιοπρέπεια και η ελευθερία των Ουκρανών», είπε χαρακτηριστικά.
Η αμερικανική προθεσμία: Πέμπτη 27 Νοεμβρίου
Ωστόσο η Ουάσιγκτον βιάζεται. Ο πρόεδρος Τραμπ επιβεβαίωσε χθες, Παρασκευή, ότι έχει θέσει ως τελική προθεσμία την ερχόμενη Πέμπτη για να δεχθεί η Ουκρανία το σχέδιο, αν και άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας μικρής παράτασης εφόσον υπάρξει «πρόοδος» στις συζητήσεις. Η επιλογή της Ημέρας των Ευχαριστιών δεν είναι τυχαία, σύμφωνα με αμερικανικά μέσα. Η Ουάσιγκτον θέλει να παρουσιάσει ένα διπλωματικό επίτευγμα σε μια στιγμή με μεγάλη συμβολική βαρύτητα για το αμερικανικό κοινό.
Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο η αμερικανική κυβέρνηση προσεγγίζει την κατάσταση προκαλεί τριγμούς. Ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωσε στο Politico ότι οι ΗΠΑ μιλούν πια «με γλώσσα πίεσης» προς το Κίεβο, υποστηρίζοντας ότι το μήνυμα της Ουάσιγκτον είναι: «Υπογράψτε -αλλιώς δεν θα υπάρξει βοήθεια ούτε ανταλλαγή πληροφοριών». Mπορεί να έχει πολιτικές επιπτώσεις σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο για τον Λευκό Οίκο, μια τέτοια στάση.
Ανοιχτός για μια συμφωνία δηλώνει ο Πούτιν
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν επιβεβαίωσε ότι η Ρωσία χθες έλαβε το νέο κείμενο και σημείωσε ότι μπορεί να αποτελέσει βάση για τελική συμφωνία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το Κρεμλίνο αποδέχεται το σχέδιο χωρίς ενστάσεις. Όπως δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος, το κείμενο δεν έχει ακόμη συζητηθεί λεπτομερώς με τη Μόσχα, αν και σύμφωνα με όσα έχουν διαρρεύσει από το περιεχόμενό του, πολλές από τις απαιτήσεις της Μόσχας ικανοποιούνται.
Η ρωσική ηγεσία εμφανίζεται ικανοποιημένη από την «τρέχουσα δυναμική της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», όπως αποκαλεί τον πόλεμο, αλλά παράλληλα δηλώνει έτοιμη να εξετάσει σοβαρά μια ειρηνευτική συμφωνία που θα κατοχυρώνει τα στρατηγικά της κέρδη. Ο Πούτιν υποστήριξε ότι το σχέδιο αποτελεί συνέχεια προηγούμενων αμερικανικών προτάσεων που συζητήθηκαν κατά τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα τον Αύγουστο, υπονοώντας ότι η Μόσχα έχει ήδη συμφωνήσει σε ορισμένα σημεία.
Ο Ζελένσκι, η Ευρώπη και η γεωπολιτική πραγματικότητα
Η Ρωσία επιδιώκει την αναγνώριση της κυριαρχίας της σε κρίσιμες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας και την αποτροπή της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ μαζί με ουσιαστική αποστρατιωτικοποίηση της χώρας. Ο Πρόεδρος Ζελένσκι έχει τονίσει ότι θα βασιστεί στην υποστήριξη της Ευρώπης για να μπορέσει να επεξεργαστεί το σχέδιο Τραμπ με τρόπο τέτοιο που δεν θα παραβιάζει παράφορα την κυριαρχία και τα δικαιώματα της Ουκρανίας.
Ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου χαρακτήρισε την εγγύηση ασφάλειας που προσφέρουν οι ΗΠΑ ως «μεγάλη νίκη» για τον Ζελένσκι, υποστηρίζοντας ότι η Ουκρανία μπορεί να χάσει τα ζητούμενα εδάφη αν ο πόλεμος συνεχιστεί. Ο Ουκρανός πρόεδρος καλείται τώρα να διαμορφώσει το σχέδιο με τρόπο που να μην μοιάζει με «συνθηκολόγηση», αποφεύγοντας την πλήρη αποδοχή των βασικών απαιτήσεων της Μόσχας και γνωρίζει ότι στήριγμά του σε αυτό θα είναι οι Ευρωπαίοι ηγέτες που βλέπουν στο μέλλον της Ουκρανίας το μέλλον της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της γηραιάς ηπείρου.