Η πολιτική και διπλωματική πίεση προς την Ουκρανία κορυφώθηκε, καθώς μόλις τις τελευταίες ώρες οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες, με επίκεντρο το ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ μίλησε στους δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο μαζί με τον νεοεκλεγμένο δήμαρχο της Νέας Υόρκης, Ζοράν Μαμντάνι, με τον οποίο είχε συνάντηση. Όταν ρωτήθηκε αν είχε μιλήσει με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι για το ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων για την Ουκρανία, ο Τραμπ απάντησε: «Έχουμε ένα σχέδιο. Είναι φρικτό αυτό που συμβαίνει. Είναι ένας πόλεμος που δεν έπρεπε να είχε συμβεί ποτέ».
«Πιστεύουμε ότι έχουμε έναν τρόπο να επιτύχουμε την ειρήνη. Θα πρέπει να το εγκρίνει», πρόσθεσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ.
«Αν δεν αρέσει το σχέδιο στον Ζελένσκι, θα πρέπει να συνεχίσει να πολεμά»
Όταν ένας δημοσιογράφος τού είπε ότι το ειρηνευτικό σχέδιο είχε δεχτεί κριτική, ο Τραμπ απάντησε: «Εννοείς ότι δεν αρέσει στον Ζελένσκι; Θα πρέπει να του αρέσει, κι αν δεν του αρέσει, τότε θα πρέπει να συνεχίσουν να πολεμούν, υποθέτω».
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι νωρίτερα, σε μια από τις πιο φορτισμένες ομιλίες του από την αρχή της εισβολής, προειδοποίησε ότι το Κίεβο αντιμετωπίζει επιλογές ιστορικής βαρύτητας, υπογραμμίζοντας πως «η απώλεια αξιοπρέπειας» ή η απώλεια «ενός βασικού εταίρου» είναι το δίλημμα που τίθεται αυτήν τη στιγμή στο Κίεβο, με ένα σχέδιο 28 σημείων που καλεί σε οδυνηρούς συμβιβασμούς, στην παρούσα του μορφή.
Ώρα αποφάσεων -Το τελεσίγραφο Τραμπ
Το προτεινόμενο σχέδιο, αποτελούμενο από 28 σημεία, προβλέπει σημαντικές παραχωρήσεις από την ουκρανική πλευρά, μεταξύ των οποίων εδαφικές παραδόσεις, δραστική μείωση των ενόπλων δυνάμεων και διεξαγωγή εκλογών εντός 100 ημερών, όπως σημειώνουν τα διεθνή ΜΜΕ που έχουν δει έγγραφο, όπως το BBC.
Σε ραδιοφωνική συνέντευξη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σήμερα επιβεβαίωσε ότι έχει θέσει ως οριστική προθεσμία την επόμενη Πέμπτη -ημέρα των Ευχαριστιών- για να συμφωνήσει η Ουκρανία. Παρότι άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο παράτασης «εάν τα πράγματα πάνε καλά», ο τόνος του ήταν σαφής: Η Ουάσιγκτον επιθυμεί ταχεία πρόοδο.
Η αντίδραση του Πούτιν -«Βάση για ειρηνευτική συμφωνία»
Την ίδια ώρα, στη Μόσχα, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία έχει λάβει το αμερικανικό σχέδιο και θεωρεί πως «μπορεί να αποτελέσει βάση» για μια τελική ειρηνευτική συμφωνία. Ωστόσο, τόνισε ότι το κείμενο δεν έχει ακόμη συζητηθεί σε βάθος και στις λεπτομέρειές του, ενώ επανέλαβε τις γνωστές θέσεις του Κρεμλίνου ότι η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της υποτιμούν την «πραγματική κατάσταση» στο στρατιωτικό μέτωπο.
Ο Πούτιν υποστήριξε ότι το σχέδιο αποτελεί συνέχεια προηγούμενων αμερικανικών προτάσεων που συζητήθηκαν κατά τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα τον Αύγουστο, υπονοώντας ότι η Μόσχα έχει ήδη συμφωνήσει σε ορισμένα σημεία. Ωστόσο, ο Ρώσος ηγέτης έκανε σαφές πως, αν και η Ρωσία «είναι έτοιμη για διαπραγματεύσεις», παραμένει ικανοποιημένη με την τρέχουσα δυναμική στο πεδίο των επιχειρήσεων.
Η αποφασιστική στάση του Κιέβου
Στην αυστηρή δήλωσή του προς το ουκρανικό έθνος, ο Ζελένσκι τόνισε ότι, παρά τις έντονες πιέσεις, η Ουκρανία δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τις θεμελιώδεις αρχές της. Αναγνώρισε ότι θα συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο υπογράμμισε πως αναμένει «ακόμη μεγαλύτερη πολιτική πίεση» μέσα στις επόμενες ημέρες.
«Αυτή είναι μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας μας», είπε, προειδοποιώντας ότι η Ουκρανία βρίσκεται μπροστά σε μια απόφαση η οποία μπορεί να καθορίσει το μέλλον της για δεκαετίες.
Η ΕΕ σε κατάσταση επιφυλακής -Συνεδριάζουν οι ηγέτες
Η διαρροή του σχεδίου προκάλεσε ανησυχίες και στις Βρυξέλλες. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, υπήρξαν ξεκάθαροι: «Τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία».
Στο περιθώριο της συνόδου G20 στο Γιοχάνεσμπουργκ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν επειγόντως την κατάσταση, επιβεβαιώνοντας ότι δεν έχουν ακόμα λάβει επίσημα το αμερικανικό κείμενο.
Στόχος τους είναι να διασφαλίσουν ότι οποιαδήποτε συμφωνία δεν θα παρακάμπτει τις θέσεις της Ουκρανίας και δεν θα υπονομεύει την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Πώς θα αλλάξει ο χάρτης της Ουκρανίας αν επιβληθεί το σχέδιο ειρήνης Τραμπ
Το παρακάτω διάγραμμα της Daily Mail δείχνει πώς, εάν γίνει αποδεκτό, το σχέδιο των 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία θα αναδιανείμει την επικράτεια της χώρας, παραδίδοντας στη Μόσχα ολόκληρη την πλούσια σε ορυκτά και οικονομικά κρίσιμη περιοχή του Ντονμπάς.
«Το ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων, το οποίο υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, δίνει στη Ρωσία de facto τον έλεγχο του Λουχάνσκ, του Ντονέτσκ και της Κριμαίας, παγώνει την πρώτη γραμμή στη Χερσώνα και στη Ζαπορίζια και δημιουργεί μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη μεταξύ της τρέχουσας πρώτης γραμμής και των συνόρων του Ντονέτσκ», αναφέρει χαρακτηριστικά το Reuters.
Άλλα κρίσιμα σημεία του σχεδίου σύμφωνα με το BBC
Στο κείμενο, πέρα από τις εδαφικές παραχωρήσεις περιλαμβάνει πολλά σημεία είναι ασαφή ή μη δεσμευτικά, ενώ άλλα παρουσιάζουν σοβαρές πολιτικές και στρατηγικές συνέπειες για την Ουκρανία. Μεταξύ των βασικότερων σημείων που ξεχωρίζει το BBC είναι τα εξής:
Αναγνώριση κυριαρχίας και «μη επιθετικότητα»
Το σχέδιο υπόσχεται πλήρη αναγνώριση της ουκρανικής κυριαρχίας και συμφωνία μη επιθετικότητας μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Ευρώπης. Ωστόσο, δεν αναφέρει ποιος θα παρέχει τις εγγυήσεις ασφαλείας.
Μείωση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων
Το σχέδιο περιορίζει τον αριθμό του ουκρανικού στρατού σε 600.000 άτομα. Στην έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις αριθμούσαν 250.000 προσωπικό. Τώρα είναι 880.000, ενεργοί. Μεταξύ των σκληρών απαιτήσεων που επιβάλλονται στο Κίεβο είναι η απαγόρευση κρίσιμων κατηγοριών οπλικών συστημάτων, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας.
Το μέλλον της Ουκρανίας: ΕΕ ναι, ΝΑΤΟ όχι
Το έγγραφο προβλέπει ότι:
- Η Ουκρανία θα δεσμευθεί συνταγματικά να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
- Το ΝΑΤΟ θα τροποποιήσει το καταστατικό του ώστε να αποκλείσει την Ουκρανία.
- Η Ουκρανία θα λάβει προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά εν αναμονή πιθανής ένταξης στην ΕΕ.
Άλλες προτάσεις του σχεδίου είναι ότι το ΝΑΤΟ συμφωνεί να μη σταθμεύσει στρατεύματα στην Ουκρανία και ότι ευρωπαϊκά μαχητικά αεροσκάφη θα σταθμεύσουν στην Πολωνία. Το Κίεβο θα πρέπει επίσης να δεσμευτεί να είναι «μη πυρηνικό κράτος».
Κυρώσεις και Ρωσία
Προτείνεται σταδιακή -κάτι που δεν αρέσει στη Μόσχα, που ζητάει άμεση- άρση των κυρώσεων, επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία και πιθανή επιστροφή της στη διευρυμένη G8 - προοπτική που φαντάζει μακρινή λόγω του εντάλματος σύλληψης του Πούτιν, εξηγεί το βρετανικό Μέσο.
Το σχέδιο περιλαμβάνει πρόταση για «πλήρη αμνηστία» όλων των πλευρών, κάτι που θεωρείται απαράδεκτο τόσο από το Κίεβο όσο και από πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Χρήση των ρωσικών δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων
Το σχέδιο προτείνει να επενδυθούν 100 δισεκατομμύρια δολάρια από τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας «σε προσπάθειες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την ανοικοδόμηση και την επένδυση στην Ουκρανία», με τις ΗΠΑ να λαμβάνουν το 50% των κερδών και την Ευρώπη να προσθέτει 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις για την ανοικοδόμηση.
Τα ποσά που αναφέρονται μπορεί να μην είναι επαρκή: Νωρίτερα φέτος, το συνολικό κόστος της ανασυγκρότησης στην Ουκρανία εκτιμήθηκε σε 524 δισεκατομμύρια δολάρια (506 δισεκατομμύρια ευρώ). Περίπου 200 δισ. ευρώ από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στην κατοχή της Euroclear στο Βέλγιο, και η Ευρωπαϊκή Ένωση επεξεργάζεται επί του παρόντος ένα σχέδιο για τη χρήση των χρημάτων αυτών για τη χρηματοδότηση του Κιέβου σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο.
Ένα σημείο, ακόμα, είναι ότι «και οι δύο χώρες θα συμφωνήσουν να καταργήσουν όλα τα διακριτικά μέτρα και να εγγυηθούν τα δικαιώματα των ουκρανικών και ρωσικών μέσων ενημέρωσης και εκπαίδευσης».
Κρίσιμες οι επόμενες ημέρες
Παρά τις εμφανείς παραχωρήσεις που γίνονται προς τη Ρωσία, αναλυτές επισημαίνουν ότι το κείμενο παρουσιάζει και στοιχεία που μπορεί να είναι δύσκολα για το Κρεμλίνο, όπως το πάγωμα των γραμμών στο νότιο μέτωπο και η σταδιακή άρση των κυρώσεων «κατά περίπτωση». Ωστόσο, η αναγνώριση της κυριαρχίας της Ρωσίας σε κρίσιμες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, καθώς και η αποτροπή της ουκρανικής ένταξης στο ΝΑΤΟ, αποτελούν σημαντικές ρωσικές επιδιώξεις. Ο Ζελένσκι κατέστησε σαφές ότι θα στηριχθεί σε μεγάλο βαθμό στην ευρωπαϊκή υποστήριξη, καθώς δέχεται έντονη πίεση από τις ΗΠΑ. «Θυμόμαστε ότι η Ευρώπη ήταν μαζί μας. Πιστεύουμε ότι η Ευρώπη θα είναι μαζί μας», δήλωσε ο Ζελένσκι στο σημερινό του διάγγελμα.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου ισχυρίστηκε ότι η εγγύηση ασφάλειας που προσφέρουν οι ΗΠΑ στο σχέδιο είναι μια «μεγάλη νίκη» για τον Ζελένσκι και υποστήριξε ότι η Ουκρανία είναι πιθανό να χάσει το έδαφος που της ζητείται να παραχωρήσει αν ο πόλεμος συνεχιστεί. Ο Ουκρανός πρόεδρος καλείται τώρα να επεξεργαστεί το σχέδιο για να διαπραγματευτεί σε μια βάση που δεν θα θυμίζει «συνθηκολόγηση» του Κιέβου και αποδοχή όλων των βασικών απαιτήσεων της Μόσχας.
Ακολουθεί μια κρίσιμη εβδομάδα που μπορεί να κρίνει το μέλλον της Ουκρανίας και την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης.