Με την πλάτη στον τοίχο βρίσκεται ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολόντιμιρ Ζελένσκι καθώς η εκχώρηση του Ντονμπάς στη Ρωσία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των αξιώσεων του Βλαντίμιρ Πούτιν.
H μοίρα της πλούσιας σε άνθρακα, αλλά κατεστραμμένης από τον πόλεμο βιομηχανικής περιοχής της ανατολικής Ουκρανίας μπορεί να κρίνει το μέλλον του πολέμου κατά τη σημερινή συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους ηγέτες στον Λευκό Οίκο.
Η Ουκρανία δεν έχει εγκαταλείψει το Ντονμπάς από την έναρξη των μαχών εκεί το 2014, όταν οι ρωσόφιλοι αυτονομιστές άρχισαν να συγκρούονται με τις δυνάμεις του Κιέβου και ανακήρυξαν ανεξάρτητες «λαϊκές δημοκρατίες» το Ντόνετσκ και το Λουχάνσκ ως αυτοαποκαλούμενες.
Εκ των βασικών πολεμικών στόχων του Πούτιν μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 η σύγκρουση στο Ντονμπάς κλιμακώθηκε κοστίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες ζωές εκατέρωθεν, ισοπεδώνοντας οικισμούς και μετατρέποντας τεράστιες εκτάσεις σε ερείπια που θυμίζουν τα λασπωμένα πεδία μαχών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το πικρό χάπι που καλείται να καταπιεί ο πρόεδρος της Ουκρανίας
Αλλά μολονότι η Ουκρανία διατηρεί σήμερα υπό τον έλεγχό της περίπου το 22% του Ντονμπάς – μια έκταση περίπου 6.600 τετραγωνικών χιλιομέτρων – ο Πούτιν απαιτεί από το Κίεβο να παραδώσει αυτή την έκταση των περίπου 6.600 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που περιλαμβάνει τις πιο οχυρές αμυντικές θέσεις των ουκρανικών δυνάμεων, στρατηγικής σημασίας υψώματα και οχυρωμένες πόλεις για να βάλει τέλος στον εφιάλτη του πολέμου.
Ο Ζελένσκι, φυσικά, κάθε άλλο παρά πρόθυμος είναι να ικανοποιήσει την αξίωση του Πούτιν, αφού ακόμη κι αν το ήθελε θα ήταν πολιτικά και στρατιωτικά αδύνατο να παραχωρήσει το κομμάτι του Ντονμπάς που ελέγχει η Ουκρανία χωρίς να περιέλθει η χώρα του σε ακόμη πιο δεινή θέση από εκείνη στην οποία βρίσκεται σήμερα.
Το εμπόδιο του ουκρανικού Συντάγματος
Ακόμη κι αν επιτραπεί στη Μόσχα ο μακροπρόθεσμος de facto έλεγχος κατεχόμενων ουκρανικών εδαφών, το Σύνταγμα της Ουκρανίας εγείρει μια σημαντική πρόκληση για μια πιθανή εκχώρηση μη κατακτημένων εδαφών ή την επίσημη de jure αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου σε εδάφη που έχουν αλώσει μέχρι στιγμής οι ρωσικές δυνάμεις.
Το ουκρανικό Σύνταγμα απαγορεύει ρητά στον πρόεδρο της χώρας να εγκρίνει μονομερώς οποιεσδήποτε εδαφικές αλλαγές, ορίζοντας ότι το έδαφος της Ουκρανίας είναι αναπόσπαστο και απαραβίαστο, ότι η πιο σημαντική λειτουργία του κράτους είναι η προστασία της κυριαρχίας της Ουκρανίας και ότι μόνον με δημοψήφισμα που θα προκηρύξει η Βουλή μπορούν να αποφασιστούν τυχόν αλλαγές στο έδαφος.
Η κρίσιμη συνάντηση του Ζελένσκι με τον Τραμπ
Ο Ζελένσκι έχει τονίσει επανειλημμένα ότι δεν θα συναινέσει σε εκχώρηση ουκρανικών εδαφών στους Ρώσους εισβολείς. Ευρωπαίοι ηγέτες, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο ΓΓ του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, θα τον συνοδεύουν στην Ουάσιγκτον και θα μετάσχουν στην πολυμερή συνάντηση στον Λευκό Οίκο με τον Τραμπ, ο οποίος τους ενημέρωσε προηγουμένως ότι ο Πούτιν έθεσε ως όρο την παραχώρηση του Ντονμπάς για να σταματήσει την πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία.
«Του έχει ειπωθεί με σαφήνεια από τον Τραμπ ότι θα πρέπει να αποδεχθεί πως τα εδάφη που έχουν χαθεί, έχουν σε μεγάλο βαθμό χαθεί για το απώτερο μέλλον», δήλωσε στο CNN ο Ρόμπερτ Ίνγκλις, διευθυντής του Τμήματος Κεντροευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια. Και υπογράμμισε πώς για την ουκρανική ηγεσία «κάθε αυταπάτη για την ανάκτηση της Κριμαίας και μεγάλου μέρους του Ντονμπάς έχει πλέον τελειώσει».
Μέχρι στιγμής παραμένει ασαφές εάν οι όροι του Πούτιν σηματοδοτούν σημείο εκκίνησης για διαπραγματεύσεις ή μια τελική μη διαπραγματεύσιμη προσφορά. Όπως και να έχει, φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο να ικανοποιηθεί η αξίωση της Μόσχας να της παραχωρηθούν εδάφη με ουκρανικό κατά πλειοψηφία πληθυσμό, που δεν έχει κατακτήσει και στα οποία εξακολουθούν να ζουν εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί πολίτες.
«Η παραχώρηση του Ντονμπάς στη Ρωσία είναι νομικά, πολιτικά και στρατηγικά εκτός συζήτησης και, επιπλέον, θα προκαλούσε σοβαρό διχασμό στην κοινωνία μας», λέει ο Ολεξάντρ Μερέζκο, πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Ουκρανίας και μέλος του κόμματος του Ζελένσκι.
Η πρόταση του Πούτιν να παγώσει τις γραμμές του μετώπου σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας με αντάλλαγμα ολόκληρο το Ντονμπάς απέκλεισε την πιθανότητα κατάπαυσης του πυρός μέχρι να επιτευχθεί μια συνολική συμφωνία. Η εκεχειρία ήταν μια από τις βασικές αξιώσεις του Ζελένσκι, σε μια περίοδο που η Ουκρανία δέχεται καθημερινά επιθέσεις από ρωσικά drones και πυραύλους, και τα ουκρανικά στρατεύματα υποχωρούν αργά σε βασικές περιοχές των εμπόλεμων ζωνών.
Η πρόταση του Πούτιν
Όπως ανέφεραν στο Reuters πηγές που έχουν γνώση της πρότασης του Πούτιν, το Κίεβο θα πρέπει να αποσύρει πλήρως τις δυνάμεις του από το Ντονιέτσκ και το Λουχάνσκ με αντάλλαγμα τη δέσμευση της Μόσχας να σταματήσει τις επιθέσεις στις νότιες περιοχές Χερσώνα και Ζαπορίζια της Ουκρανίας.
Επιπλέον, η Ρωσία θα παραχωρήσει θυλάκους της κατεχόμενης Ουκρανίας κοντά στο Χάρκοβο και το Σούμι, συνολικής έκτασης περίπου 440 τετραγωνικών χιλιομέτρων, προκειμένου η Ουκρανία να εκχωρήσει τα 6.60 τ. Χλμ., που διατηρεί υπό τον έλεγχό της στο Ντονμπάς. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν επίσης ότι ο Ρώσος πρόεδρος επιδιώκει επίσης επίσημη αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας επί της Κριμαίας, την οποία η Μόσχα κατέλαβε από την Ουκρανία και προσάρτησε παράνομα το 2014.
Η στρατηγική σημασία του Ντονμπάς για την Ουκρανία
Από στρατιωτικής άποψης για την Ουκρανία η εκχώρηση των εδαφών που ελέγχει ακόμη στο Ντονμπάς θα σήμαινε την παραχώρηση στρατηγικής σημασίας υψωμάτων και των οχυρωμένων πόλεων Σλοβιάνσκ και Κραματόρσκ, που θα χρησιμοποιούσε η Ρωσία ως εφαλτήριο για να νέες επιθέσεις σε άλλα ουκρανικά εδάφη σε περίπτωση επανέναρξης των συγκρούσεων.
Από οικονομικής άποψης, μολονότι η Ουκρανία έχει ήδη απωλέσει τον έλεγχο βασικών ορυχείων της στο Ντονμπάς, μια περαιτέρω απώλεια εδαφών θα αποδειχθεί ακόμη πιο καταστροφική.
Μέχρι να διακόψει την παραγωγή του προ επταμήνου λόγω των συγκρούσεων, το ορυχείο οπτάνθρακα έξω από το Ποκρόφσκ του Ντονμπάς ήταν η μόνη πηγή μεταλλουργικού κωκ της Ουκρανίας, απαραίτητου για τη χαλυβουργία.
Στην αρχή της ρωσικής εισβολής η ουκρανική παραγωγή χάλυβα μειώθηκε κατά 70% σε 6,3 εκατομμύρια τόνους και σύμφωνα με αναλυτές του κλάδου μια οριστική απώλεια του ορυχείου Ποκρόφσκ θα σημάνει τη μείωση της παραγωγής χάλυβα της Ουκρανίας σε δύο με τρία εκατομμύρια τόνους.
Και μπροστά στον κίνδυνο να χάσει η χώρα τους τόσα πολλά καθώς ο Ζελένσκι ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει την πίεση του Τραμπ στην Ουάσιγκτον, λίγοι είναι οι Ουκρανοί που καθησυχάστηκαν από τα λεγόμενα μετά τη συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με τον Πούτιν στην Αλάσκα περί παροχής εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία στα πρότυπα του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ αλλά εκτός πλαισίου της Συμμαχίας.
«Να περιμένουμε πραγματικά ότι δυτικές πυρηνικές δυνάμεις θα αντιδράσουν επιθετικά εναντίον της Ρωσίας σε περίπτωση νέων επιθέσεών της κατά της Ουκρανίας, αν δεν είμαστε μέλος του ΝΑΤΟ; Δεν το πιστεύουμε. Ελπίζουμε απλώς ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα καταφέρουν να κρατήσουν τον Τραμπ προσηλωμένο στα βασικά ζητήματα όταν δει τον Ζελένσκι στην Ουάσινγκτον. Χωρίς την ευρωπαϊκή πίεση, ο Τραμπ φαίνεται να κλίνει προς τη Ρωσία, όπως λέει ο στίχος στο τραγούδι του Φρανκ Σινάτρα, “ο άστατος φίλος μου ο καλοκαιρινός άνεμος”», καταλήγει ο πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της Ουκρανίας.