Ο Ρώσος θεατρικός και κινηματογραφικός σκηνοθέτης, που ζει πλέον αυτοεξόριστος, έδωσε χθες μία ομιλία στην οποία κατακεραυνώνει τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία μιλώντας για τον τρόπο που βιώνουν την περίοδο αυτοί όσοι Ρώσοι διαφωνούν με το καθεστώς.
Στην ομιλία, που αναδημοσίευσε η γαλλική Le Monde, ο Σερεμπρένικοφ μιλά για τον τρόπο με τον οποίο βιώνει την εισβολή που η χώρα του έχει εξαπολύσει στη γείτονα Ουκρανία, την τέχνη, και συμβουλεύει τους συμπατριώτες τους να μην επιστρατευτούν και να μη γράψουν τα ονόματά τους στις «λίστες του μίσους».
Θέμα της τέχνης πρέπει να είναι ο άνθρωπος
«Οι καλλιτέχνες δεν είναι υποχρεωμένοι να παίρνουν πολιτική θέση, αλλά είναι καθήκον τους να βλέπουν και να αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Για να θεραπευτεί ένας καρκίνος, πρέπει πρώτα να έρθει στο φως. Γι' αυτό και η μη συμμετοχή στη ζωή της κοινωνίας, η εκούσια αποκήρυξη ενός καλλιτεχνικού οράματος ή η δειλή ορμή προς τον πύργο της "αφηρημένης τέχνης", μου φαίνεται αυτοκαταστροφική», είπε ο σκηνοθέτης, ο οποίος το 2020 είχε καταδικαστεί σε διετή κατ' οίκον περιορισμό στη Μόσχα με την κατηγορία της υπεξαίρεσης χρημάτων, η οποία από πολλούς θεωρήθηκε χαλκευμένη.
«Σήμερα, όταν το δικαίωμα να κηρύσσει πόλεμο, το δικαίωμα να σκοτώνει, το δικαίωμα να στερεί από τους ανθρώπους το δικαίωμα να μη συμμετέχουν σε δολοφονίες το σφετερίζεται το κράτος, ένα από τα κύρια θέματα της τέχνης πρέπει να είναι ο άνθρωπος, η ίδια η ιδέα του ανθρώπου, η μελέτη του ανθρώπου, η δομή του, η ευθραυστότητά του, η ευπάθειά του», προσθέτει.
Η ευτυχία τους φοβίζει όσο και η δυστυχία
Ο σκηνοθέτης έχει κυνηγηθεί από το καθεστώς λόγο της ανοιχτής στήριξής του προς τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα καθώς και λόγω των επικρίσεών του απέναντι στον Πούτιν.
«Πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι προτιμούν τον φασισμό από την ελευθερία. Γιατί είναι τόσο εύκολο να χειραγωγηθούν; "Η ικανότητα υποταγής στην τυραννία δεν είναι συνήθως σημάδι ακραίας παθητικότητας, αλλά μιας εξίσου ακραίας ανάγκης για κυριαρχία": αυτή η σκέψη της Hannah Arendt περιγράφει καλά τα κίνητρα της πλειοψηφίας σε καταπιεστικά καθεστώτα. Πιστεύω επίσης ότι η ελευθερία δεν είναι ποτέ άνετη: απαιτεί δουλειά και προσπάθεια», παρατηρεί με πικρία αναφερόμενος στην κατάσταση στην πατρίδα του.
«Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ [ως οτιδήποτε αντιτίθεται στην ελευθερία σήμερα - στη Ρωσία, στο Ιράν, σε οποιαδήποτε χώρα - σφραγίζεται με τη σφραγίδα ενός είδους νομιμοποιημένης δυστυχίας, με σάλια στα χείλη, οργή στους λόγους και θυμό στα μάτια. Αυτή η λεγόμενη "πλειοψηφία" δεν γνωρίζει την ευτυχία. Η ευτυχία τους φοβίζει όσο και η ελευθερία», καταλήγει.
Ο πόλεμος της Ρωσία καταστρέφει και την ίδια τη χώρα
Μιλώντας για την κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και για τον τρόπο με τον οποίο βιώνουν την εισβολή και το καθεστώς φιλελεύθεροι άνθρωποι σα τον ίδιο.
«Οι δικτάτορες και τα καθεστώτα τους πολεμούν ανελέητα την ελεύθερη τέχνη, την ελεύθερη σκέψη, θεωρώντας την απειλή για την ύπαρξή τους. Πολεμώντας την τέχνη και την ελευθερία της ανθρώπινης έκφρασης, καταστρέφουν τον κόσμο. Τον σβήνουν, τον καίνε», λέει.
«Οι σπασμένοι άνθρωποι δημιουργούν έναν σπασμένο κόσμο. Ο πόλεμος που εξαπολύει η ρωσική κυβέρνηση δεν σκοτώνει μόνο την Ουκρανία, αλλά σκοτώνει και καταστρέφει την ίδια τη Ρωσία εκ των έσω. Η ελευθερία του λόγου καταργείται. Τα ιδρύματα της κοινωνίας των πολιτών, τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταργούνται. Το δικαίωμα να διαφωνείς, να είσαι μειοψηφία καταργείται. Το δικαίωμα υπεράσπισης στο δικαστήριο έχει ουσιαστικά καταργηθεί. Καταργούνται όλες οι μορφές ειρηνικής αντιπολίτευσης», λέει ο Σερεμπρένικοφ, ο οποίος εδώ και ένα χρόνο, αμέσως μόλις η κυβέρνηση ήρε τον ταξιδιωτικό του περιορισμό, ζει αυτοεξόριστος στη Γερμανία.
«Μην συμμετέχετε στα εγκλήματα, μην βρεθείτε στις λίστες της εθνικής υπεροχής»
Μιλά όμως και για όσους δεν μπόρεσαν να εγκαταλείψουν τη «μαμά Ρωσία» και βρέθηκαν παγιδευμένοι σε ένα κυκλώνα επιστρατεύσεων, προπαγάνδας και κρατικής καταστολής
«Δεν μιλάω καν για την ελευθερία της δημιουργίας, την ελευθερία της μετακίνησης, την ελευθερία των προσωπικών επιλογών, την ελευθερία να μην πάμε σε πόλεμο, τελικά. Όλα αυτά καταργούνται», λέει.
«Μετά το ξέσπασμα του πολέμου, η μόνη θέση που ήταν δυνατή για κάθε Ρώσο ικανό να σκέφτεται κριτικά ήταν να μη βρίσκεται εκεί, να μην συμμετέχει. Να μην είναι στην καρδιά του μίσους. Να μην συμμετέχει στα εγκλήματα που διαπράττουν οι ρωσικές αρχές. Να μην είναι στις λίστες εκείνων που μοιράζονται το πνεύμα της εκδίκησης και την ιδέα της εθνικής υπεροχή».
«Εν κατακλείδι, οι συμπατριώτες μου - και όχι για πρώτη φορά τα τελευταία εκατό χρόνια - εγκαταλείπουν τη χώρα τους, προτιμώντας την περιπλάνηση από την αφοσίωση, την ελευθερία του λόγου από τη συμμόρφωση, τη δυνατότητα να είσαι ο εαυτός σου από τη σιωπή.
Οι καλλιτέχνες - ηθοποιοί, συγγραφείς, μουσικοί, σκηνοθέτες - φεύγουν. Οι δημοσιογράφοι φεύγουν. Οι γιατροί φεύγουν. Όσοι προσπάθησαν μάταια να κάνουν τίμιες δουλειές για το καλό του λαού φεύγουν. Όσοι μπορούν να το σκάσουν, το σκάνε. Σε καλύτερες εποχές, θα αποκαλούνταν "το καμάρι της χώρας". Η σημερινή εξουσία τους αποκαλεί "πράκτορες των ξένων" και "προδότες"», καταλήγει.