Οι τελευταίες εβδομάδες σηματοδότησαν μια εντυπωσιακή στροφή στην εξωτερική πολιτική του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, σύμφωνα με το Reuters.
Από την ενεργή του παρουσία σε συναντήσεις κορυφή, διαπραγματεύσεις και απειλές κυρώσεων κατά της Ρωσίας και του Ιράν, ο Τραμπ φαίνεται τώρα να υιοθετεί μια πιο αποστασιοποιημένη στάση, παραχωρώντας στους συμμάχους του τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση κρίσεων. Η επιλογή αυτή έχει ανοίξει έναν νέο κύκλο αβεβαιότητας για τη συνοχή της Δύσης απέναντι στις αυξανόμενες προκλήσεις της Μόσχας και στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, με κεντρικό ερώτημα αν μπορεί η Ευρώπη να αναλάβει άμεσα, ολόπλευρα και αποτελεσματικά την διαχείριση της αρχιτεκτονικής ασφαλείας στην γηραιά ήπειρο.
Οι δηλώσεις Τραμπ και ο «αέρας στα πανιά» του Πούτιν
Στα τέλη Αυγούστου, αξιωματούχοι του Πενταγώνου ενημέρωσαν Ευρωπαίους διπλωμάτες ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να μειώσουν μέρος της βοήθειας ασφαλείας προς τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Εσθονία – κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή απέναντι στη Ρωσία. Ο Ντέιβιντ Μπέικερ, ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Άμυνας, υπογράμμισε ότι η Ευρώπη θα πρέπει να εξαρτάται λιγότερο από την αμερικανική στρατιωτική ισχύ, καθώς η Ουάσιγκτον υπό τον Τραμπ στρέφει την προσοχή της στην «άμυνα της πατρίδας».
Η ανακοίνωση προκάλεσε άμεσα ανησυχίες. Διπλωμάτες προειδοποίησαν ότι η μείωση της αμερικανικής δέσμευσης μπορεί να εκληφθεί από τον Βλαντιμίρ Πούτιν ως πρόσκληση για πιο επιθετικές ενέργειες. Και πράγματι, λίγες μέρες αργότερα, ρωσικά MiG-31 παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας, έχοντας προηγηθεί παραβιάσεις του εναέριου χώρου της Πολωνίας και της Ρουμανίας. Η αντίδραση της Ουάσιγκτον ήταν χλιαρή, με τον Τραμπ να σχολιάζει αρκετές ώρες μετά ότι το περιστατικό στην Εσθονία ότι «θα μπορούσε να είναι μεγάλο πρόβλημα».
Στροφή στην αποστασιοποίηση και τον απομονωτισμό;
Το καλοκαίρι, ο Τραμπ έδειχνε να επιλέγει την ενεργητική εμπλοκή σε διεθνή ζητήματα. Βομβάρδισε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις για να στηρίξει το Ισραήλ, απείλησε με σκληρές κυρώσεις τη Μόσχα και ανακοίνωσε αποστολή συστημάτων Patriot στην Ουκρανία. Σε συνόδους του ΝΑΤΟ, μιλούσε για ενότητα της Δύσης και πίεζε τους Ευρωπαίους να σκληρύνουν τη στάση τους απέναντι στη Ρωσία ενώ πήρε μεγάλες διπλωματικές πρωτοβουλίες όπως η συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα και ύστερα με τους Ευρωπαίους ηγέτες και τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον.
Ωστόσο, οι τελευταίες εβδομάδες σηματοδότησαν μια επιστροφή στον «παλιό Τραμπ», πιο επιφυλακτικό και απρόθυμο να ξοδέψει πολιτικό κεφάλαιο σε περίπλοκες συγκρούσεις. Στη Γάζα, απέφυγε να ασκήσει πίεση στο Ισραήλ ακόμη και όταν επιθέσεις του προκάλεσαν αντιδράσεις συμμάχων.
Στην Ουκρανία, περιόρισε τη ρητορική του, μεταφέροντας το βάρος στους Ευρωπαίους και θέτοντας ως όρο την επιβολή σκληρών εμπορικών δασμών σε Κίνα και Ινδία λόγω των αγορών ρωσικού πετρελαίου.
Αναλυτές όπως ο βετεράνος διπλωμάτης Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ τονίζουν ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται να αναλάβει δράση μόνο όταν βλέπει άμεσο πολιτικό όφελος. Αλλοτε απομονωτικός, άλλοτε έντονα παρεμβατικός, αφήνει συμμάχους και αντιπάλους σε αβεβαιότητα και στο μυαλό του μπορεί και από μόνο του να αποτελεί ένα διπλωματικό εργαλείο για τον ίδιο.
Η στροφή του σε εσωτερικά ζητήματα όπως η «εγκληματικότητα», το μεταναστευτικό, ο «αριστερός εξτρεμισμός» και η πολιτική θεωήσεων-έκδοσης βίζας ενισχύουν την εικόνα ενός ηγέτη που βάζει σε δεύτερη μοίρα την παραδοσιακή παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ. Ωστόσο στην ανάλυση του διεθνούς πρακτορείου ειδήσεων η απεμπλοκή από τα διεθνή ζητήματα προφανώς δεν είναι ολική. Μέσω του προγράμματος PURL, για παράδειγμα, αμερικανικά όπλα εξακολουθούν να φτάνουν στην Ουκρανία, δείχνοντας ότι η Ουάσιγκτον δεν αποσύρεται πλήρως.
Αμηχανία στην Ευρώπη
Η στάση αυτή αφήνει τους Ευρωπαίους σε αμηχανία. Διπλωμάτες στην Ουάσιγκτον εκφράζουν κόπωση από τις συνεχείς μεταστροφές του Τραμπ, φοβούμενοι ότι ακόμη και μια πιθανή σκλήρυνση της στάσης του απέναντι στη Ρωσία μελλοντικά θα θεωρηθεί αναξιόπιστη και άνευ ανησυχία ενδεχομένως για την Μόσχα.
Η εκτίμηση πολλών είναι ότι η «ήπια» αμερικανική αντίδραση στις ρωσικές προκλήσεις κινδυνεύει να οδηγήσει τον Πούτιν σε πιο τολμηρές ενέργειες, ιδίως αν διαπιστώσει ότι η Ευρώπη παραμένει διαιρεμένη και οι ΗΠΑ δεν είναι διετεθειμένες να δώσουν μια μάχη που να θεωρούν, ή πιο σωστά ο Τραμπ να θεωρεί ότι δεν τον αφορά.