Ενώ οι σκληρές μάχες συνεχίζονται στην Ουκρανία και ο πόλεμος, ένα χρόνο από την ρωσική εισβολή βρίσκεται σε κομβικό σημείο, στο Κίεβο διοργανώνεται διάλογος για το έργο του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη.
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο Κίεβο
Θα είναι μια διαδικτυακή εκδήλωση, την Τρίτη 14 Φεβρουαρίου, με τη συμμετοχή ελληνιστών καθηγητών και σπουδαστών, την οποία διοργανώνει ο Ανδρίι Σαβένκο - αναπληρωτής καθηγητής της Έδρας Γενικής Γλωσσολογίας, Κλασσικών και Νεοελληνικών σπουδών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο «Ταράς Σεβτσένκο» του Κιέβου και μεταφραστής της ελληνικής και ουκρανικής λογοτεχνίας/ποίησης.
«Σκεφτήκαμε φέτος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας (9 Φεβρουαρίου), αν και βρισκόμαστε σε πόλεμο, να αφιερώσουμε την καθιερωμένη ετήσια εκδήλωση στον Κωνσταντίνο Καβάφη, με αφορμή τις καινούργιες μεταφράσεις από τη νέα γενιά των μεταφραστών μας», λέει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Ανδρίι Σαβένκο. Όπως μας ενημερώνει, τα βιβλία με τις μεταφράσεις του Κωνσταντίνου Καβάφη στην Ουκρανία αγαπήθηκαν πολύ στο αναγνωστικό κοινό και από την άποψη των αριθμών φτάνουν τον πιο μεταφρασμένο στα ουκρανικά Νεοέλληνα συγγραφέα, μαζί με τον Νίκο Καζαντζάκη.
«Στην εκδήλωση θα συζητήσουμε για το πώς βλέπουν οι σύγχρονοι Ουκρανοί μεταφραστές τη συνάφεια του Κ. Καβάφη, την επικαιρότητα των θεμάτων που θίγει. Πώς μπορούν να πλουτίσουν πνευματικά οι αναγνώστες, διαβάζοντας τα ποιήματά του. Στον διάλογο συμμετέχω εγώ, από το Κίεβο, και ο ελληνιστής μεταφραστής του Καβάφη Ναζάρ Βατσίτσιν (Nazar Vashchyshyn)», τονίζει ο Αν. Σαβένκο.
Αναφέρεται, επίσης, σε έναν νέο μεταφραστή του Καβάφη, που εξέπληξε τους Ουκρανούς αναγνώστες. «Εμφανίστηκε ένας νέος μεταφραστής στην πόλη Λβιβ, ο κύριος Βατσίτσιν, ένας νεαρός ταλαντούχος ελληνιστής, ο οποίος στις μεταφράσεις του χρησιμοποιεί όλο τον πλούτο της ουκρανικής γλώσσας, ακόμα από τον μεσαίωνα, τα παλιά ουκρανικά και κάποια ιδιώματα της γλώσσας μας. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να πλησιάσει πιο κοντά τον ποιητικό λόγο και τη σκέψη του μεγάλου ποιητή του 20ου αιώνα, Καβάφη».
Στην ερώτηση, γιατί ο Καβάφης, που δεν χαρακτηρίζεται αντιπολεμικός ποιητής, συζητιέται σήμερα, στον πραγματικό, τραγικό πόλεμο στην Ουκρανία, ο Αντρίι Σαβένκο επισήμανε την απόλυτη επικαιρότητα του Καβάφη ακόμα στους καιρούς πολέμου. «Ο Καβάφης μιλάει για τον πόλεμο αν και δεν έχει "πολεμική ποίηση", αλλά στο ποίημά του "Περιμένοντας τους Βαρβάρους" μας δείχνει, ότι ο πόλεμος είναι στη φύση του ανθρώπου. Ενώ στο ποίημα "Δαρείος" εκφράζει την ανησυχία του για την τεράστια κρατική μηχανή, όπως η Ρώμη, και σε ένα άλλο "Το 31 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια" μιλάει για τη γιγαντιαία ψευτιά του παλατιού, που με ένα τρόπο αντανακλά το σημερινό κόσμο της μετά-αλήθειας και της ιδεολογικής χειραγώγησης. Και αν μιλάμε για την Ουκρανία, ακόμα πριν από την εισβολή, όταν ακούγαμε τα τηλεοπτικά προπαγανδιστικά κανάλια της Ρωσίας, δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε, γιατί μιλάνε έτσι επιθετικά, προσβλητικά προς εμάς, τι θέλουν από τους Ουκρανούς, αν και ήταν στην ουσία κατανοητό. Είναι τα περασμένα μεγαλεία τους, που λειτουργούν ως φανταστικοί πόνοι, και θέλουν δική τους την Ουκρανία, θέλουν να επανασυστήσουν τη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, ο κόσμος κοιτάει μπροστά, και το μέλλον δεν μπορεί κανένας να το ακυρώσει, ενώ το παρελθόν δεν γυρίζει πίσω», λέει.
«Άστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του»
«Δεν σκέφτηκες να φύγεις από την Ουκρανία στην Ελλάδα που την έζησες και γνωρίζεις καλά, να ξεφύγεις από τον πόλεμο;», ρωτάμε τον 46χρονο Ελληνιστή και απαντάει με το δικό του «Όχι!».
«Και να ήθελα δεν μπορώ να φύγω, επειδή ο στρατιωτικός νόμος απαγορεύει στους νέους άντρες να φύγουν από τη χώρα. Αν και θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω κάποιο επιστημονικό συνέδριο -τρόποι υπάρχουν, μια που η γυναικά μου, μαζί με τα δυο παιδιά μας, βρίσκονται στην Αυστρία ως πρόσφυγες πολέμου. Αλλά σκέφτηκα, αν φύγω, κι αν φύγουν οι άλλοι, ποιος θα πολεμήσει για την Ουκρανία;», λέει συγκινημένος ο Σαβένκο. Τον περασμένο μήνα είχε περάσει από τη στρατολογική υπηρεσία, έκανε ιατρικές εξετάσεις και τώρα περιμένει να τον καλέσουν στο στρατό, γιατί, όπως λέει, «το χρέος μου είναι να πολεμήσω για τη δημοκρατία και την ελευθερία της πατρίδας μου. Για το δημοκρατικό μας Σύνταγμα, που μας δίνει πολλά δικαιώματα. Ακριβώς αυτά τα δικαιώματα πρέπει να τα προστατέψουμε!». Σήμερα, πολύς κόσμος στην Ουκρανία σκέφτεται για το καθήκον απέναντι στην πατρίδα», λέει και κάνει αναφορά στον Διονύσιο Σολωμό: «Στο ποίημά του εθνικού ποιητή των Ελλήνων "Ο Πόρφυρας", περιγράφοντας τον θάνατο του ήρωα, ο Σολωμός καταγράφει την εμπειρία της ανδρείας: "Άστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του"».
«Έχω φίλους και συγγενείς στο μέτωπο του πολέμου, με τους οποίους μιλάμε. Ο καθημερινός μας λόγος πλέον αποκτάει πνευματική αξία», σημειώνει και προσθέτει: «Ο Σολωμός, στο ποίημα του μιλάει για την αυτογνωσία μέσω πολέμου. Όπως και σήμερα, οι Ουκρανοί επιτέλους καταλαβαίνουν, ότι είναι Ουκρανοί και είναι περήφανοι που ανήκουν σ' αυτή τη χώρα, σε αυτόν τον λαό, μιλάνε και διαβάζουν βιβλία στα ουκρανικά. Ενωθήκαν απέναντι στον εχθρό. Στις ήμερες της πολιορκίας στο Κίεβο, πριν από περίπου ένα χρόνο, βοηθούσανε όλοι, ο ένας τον άλλον. Από "εγώ" γίναμε "εμείς"».
Ο διεθνών γνωστός ελληνιστής και μεταφραστής, με πολλές μεταφράσεις, μελέτες και επιστημονικές έρευνες και πάνω από 50 δημοσιεύσεις, επισημαίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι Ουκρανία και Ελλάδα έχουν πολλές κοινές στιγμές. «Δεν είναι μόνο οι πνευματικοί δεσμοί, που είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί, δεν είναι μόνο το γεγονός ότι η Ελλάδα είχε πολλές σχέσεις, μέσω του Βυζαντίου, με το Κίεβο, αλλά και στην ψυχολογία μας, στη στάση ζωής. Εμείς, οι προγονοί μας, ζήσαμε την οδύνη του εμφύλιου πολέμου, όπως και οι Έλληνες, ζήσαμε και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με μέγιστη τραγική συμφορά. Έχουμε ίδιες ανθρώπινες αξίες, που τις κερδίσαμε με πολλές θυσίες».
Ο Αντρίι Σαβένκο εύχεται, την εκδήλωση που διοργανώνει στο Κίεβο, να την παρακολουθήσουν οι Ουκρανοί πρόσφυγες και μετανάστες που μένουν στην Ελλάδα. «Είναι θεραπευτικό και λυτρωτικό μακριά από την πατρίδα που βρίσκεται στον πόλεμο, οι Ουκρανές με τα παιδιά να ακούσουν στην ουκρανική γλώσσα για τον Έλληνα ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη», λέει.
Η διαδικτυακή συνάντηση «Διάλογοι για τον Καβάφη» θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά στην ουκρανική γλώσσα, στις 14 Φεβρουαρίου, ώρα 19.00, στον σύνδεσμο zoom: https://us04web.zoom.us/j/3639981281
*Ο Αντρίι Σαβένκο είναι γνωστός από τις μεταφράσεις της επιλογής έργων του Σεφέρη και τη σειρά «Οι ελληνιστές της Ουκρανίας», που έκανε την επιμέλεια μερικών τόμων. Ενώ την επιμέλεια του συλλογικού τόμου «Οι ελληνιστικές σπουδές στην Ουκρανία» έκανε με την αείμνηστη καθηγήτρια του, την Ελληνίστρια Νίνα Κλιμένκο. Στο διάβα της σταδιοδρομίας του, ο Αντρίι Σαβένκο διακρίθηκε ως επίτιμο μέλος της Διεθνούς Εταιρίας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, με HFC Delegate Awards του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού αλλά και από το Υπουργείο Επιστήμης και Παιδείας της Ουκρανίας «για τα επιτεύγματα στην επιστημονική κατάρτιση των φοιτητών».
*Τις φωτογραφίες στο ΑΠΕ-ΜΠΕ παραχώρησε ο Αντρίι Σαβένκο