Μόλις μια ερώτηση έθεσε ο αξιωματούχος της Λευκορωσίας στον δημοσιογράφο Ρόμαν Προτάσεβιτς, όταν τον ξεχώρισε από το πλήθος των επιβατών που είχαν στριμωχτεί μέσα σε ένα λεωφορείο, μετά την αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους τους στο Μινσκ.
«Ένας αξιωματικός τον έδειξε με τον δάχτυλο και ρώτησε: μιλάς Ρωσικά;», θυμάται ο Σαούλιους Ντανάοσκας, που ήταν στο αεροσκάφος της Ryan Air, που ταξίδευε από την Αθήνα στο Βίλνιους, όταν αναχαιτίστηκε από μαχητικό της Λευκορωσίας δέκα λεπτά πριν την αναμενόμενη άφιξή του στη Λιθουανία. «Έκαναν μεγάλο σόου. Αλλά ήταν σαφές ότι η επιχείρηση στήθηκε για αυτό τον άνθρωπο». Ο παππούς, που επέστρεφε από τις διακοπές του στην Ελλάδα με τη γυναίκα του και την οικογένεια της κόρης του, ήταν ένας από τους 171 επιβαίνοντες στην δίωρη πτήση που εξελίχθηκε σε παρατεταμένο εφιάλτη με την προσγείωση του Boeing 737-800 στο Μίσνκ. Μόλις πάτησαν στο έδαφος, υποβλήθηκαν σε έλεγχο ασφαλείας με ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους, ενώ έψαξαν τους πάντες, ακόμη και μωρά!
Για τον Ντανάουσκας ήταν σαφές ότι όλο αυτό ήταν σκηνοθετημένο και δεν υπήρξε απειλή για βόμβα, όπως είχε πει το πλήρωμα στους πανικόβλητους επιβάτες. Οι περισσότεροι στο αεροσκάφος ήταν Λιθουανοί, όπως και ο Ντανάουσκας, που μιλούν επίσης ρωσικά, αφού η χώρα τους αποτελούσε παλαιότερα τμήμα της ΕΣΣΔ, όπως και η Λευκορωσία. Ο πραγματικός στόχος της επιχείρησης ήταν ο 26χρονος Προτάσεβιτς, σφοδρός επικριτής του προέδρου της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, που είχε καλύψει τις διαδηλώσεις πέρυσι κατά της ωμής καταπίεσης από το καθεστώς. Ζούσε από τον περασμένο Νοέμβριο στο Βίλνιους, όταν είχε καταχωρηθεί ως καταζητούμενος τρομοκράτης από τη Λευκορωσία και η Λιθουανία του επέτρεψε να διαμείνει στη χώρα. Όταν έπιασαν χθες οι Λευκορώσοι αστυνομικοί τον Προτάσεβιτς, έδειχνε να έχει παραδοθεί στη μοίρα του.
Δεν κατάφερε να φθάσει στον προορισμό του, αφού τον έσυραν μακριά ενώ έψαξαν τη φίλη του και της επέτρεψαν να επιστρέψει στο αεροσκάφος, αλλά εκείνη προτίμησε να μείνει στο Μινσκ. Τουλάχιστον άλλα τέσσερα άτομα δεν επανήλθαν στο Boeing, σύμφωνα με Λιθουανούς κυβερνητικούς αξιωματούχους. «Όταν ο πιλότος ανακοίνωσε ότι θα προσγειωθούμε στο Μινσκ της Λευκορωσίας [ο Προτάσεβιτς] έδειξε πάρα πολύ ανήσυχος, προσπάθησε να βγάλει το λαπτοπ του κι είπε ότι όλα αυτά συμβαίνουν εξαιτίας του», δήλωσε η 40χρονη Μόνικα Σιμκιένε, που ταξίδευε με τα τρία παιδιά τους. «Γύρισε προς τους άλλους επιβάτες που του μιλούσε και είπε “εδώ αντιμετωπίζω τη θανατική ποινή”». «Στην αρχή ηταν νευρικός αλλά όταν κατάλαβε ότι δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα, ηρέμησε και το αποδέχθηκε», είπε ένας άλλος συνεπιβάτης του Προτάσεβιτς.
Η απίστευτη ενέργεια του καθεστώτος της Λευκορωσίας για τη σύλληψη του ακτιβιστή δημοσιογράφου να προβεί σε αεροπειρατεία επιβατικής πτήσης και παραβίαση του πρωτοκόλλου αεροπορικών ταξιδιών έπιασε στον ύπνο τη Δύση, που ψάχνει να βρει την κατάλληλη απάντηση πέρα από τη φραστική καταδίκη. Κατά πόσον η κίνηση αυτή έγινε εν γνώσει ή με την έγκριση του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν παραμένει ένα από τα πολλά αναπάντητα ερωτηματικά.
Σύλληψη με παλιομοδίτικες σοβιετικές μεθόδους
Αξιωματούχοι της Λευκορωσίας υποστήριξαν ότι υποχρέωσαν το αεροσκάφος της Ryanair να προσγειωθεί στο Μινσκ λόγω υποψιών για βόμβα για να προσθέσουν αργότερα ότι οι υποψίες αυτές αποδείχθηκαν αβάσιμες. Παρά τον υποτιθέμενο κίνδυνο, ωστόσο, επιβάτες ανέφεραν ότι δεν είδαν τους περίπου 50 με 60 αξιωματούχους που ήταν στο αεροδρόμιο να σπεύσουν να ελέγξουν το αεροσκάφος. «Όλα έγιναν με τις παλιομοδίτικες σοβιετικές μεθόδους», είπε ο Ντανάουσκας. «Πανδημία, ξε-πανδημία ουδείς νοιαζόταν. Ήταν πάρα πολύ δυσάρεστο».
Η έρευνα διήρκεσε δυόμιση ώρες, διάστημα κατά το οποίο οι Λευκορώσοι αξιωματούχοι δεν πρόσφεραν καν νερό στους επιβαίνοντες, ούτε τους επέτρεψαν να πάνε στην τουαλέτα ή να κάνουν τηλεφωνήματα. Αλλά η ταλαιπωρία αυτή, λέει η Σιμκιένε, «δεν έχει καμία σύγκριση μ’ αυτά που περιμένουν» τον Προτάσεβιτς. Το δράμα αφύπνισε και τον 25χρονο Αρτούρ Σιξ, έναν από τους εννιά Γάλλους που ταξίδευαν με τη συγκεκριμένη πτήση. «Δεν γνώριζα τίποτε για την κατάσταση στη Λευκορωσία μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ», είπε στο Bloomberg. «Τώρα έμαθα ότι εδώ έχουν δικτατορία».