H Σουηδία ήταν, ως γνωστόν, μια από τις ελάχιστες χώρες στην Ευρώπη που απέφυγε το πλήρες lockdown στη διάρκεια της πανδημίας.
Αλλά παρά τη σφοδρή κριτική που ασκήθηκε πέρυσι στην επιλογή της κυβέρνησής της, ερευνητές διαφωνούν ως προς τον βαθμό που πρόσθετα μέτρα θα είχαν οδηγήσει σε καλύτερα αποτελέσματα.
Η Σουηδία εφάρμοσε ορισμένα μέτρα, όπως περιορισμούς στις δημόσιες συναθροίσεις, κοινωνικές αποστάσεις σε μπαρ και εστιατόρια και προσωρινό κλείσιμο λυκείων και πανεπιστημίων.
Τον Μάιο του 2020 η σκανδιναβική χώρα κατέγραψε το όγδοο υψηλότερο παγκοσμίως ποσοστό θανάτων, σύμφωνα με το Our World in Data, αλλά τώρα βρίσκεται στην 46η θέση, με 1.469 θανάτους από την Covid-19 ανά εκατομμύριο πληθυσμού, σημαντικά περισσότερους σε σύγκριση με τις γειτονικές της χώρες (Νορβηγία 162 θάνατοι ανά εκατομμύριο και Δανία 460), που επέβαλαν κλείσιμο των σχολείων σε όλες τις βαθμίδες και όλων των μη αναγκαίων επιχειρήσεων.
Ωστόσο, το ποσοστό θνητότητας της Σουηδίας είναι χαμηλότερο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως είναι η Γαλλία (1.748), η Ισπανία (1.858), η Βρετανία (2.030) και η Ιταλία (2.177), που επίσης επέβαλαν αυστηρά μέτρα με λουκέτο σε εργασιακούς χώρους και εκπαιδευτήρια.
Ο Ντέβιντ Ντάουντι, επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Johns Hopkins Bloomberg, λέει ότι είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς αν η κυβέρνηση της Σουηδίας θα έπρεπε να προχωρήσει σε περισσότερα μέτρα. «Είναι πραγματικά δύσκολο ερώτημα να απαντήσεις. Είναι σαφές ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε καλύτερα στη Σουηδία, αλλά θα μπορούσαν να πάνε και χειρότερα».
Ο ρόλος της κυβέρνησης και της κουλτούρας του λαού
Οι ερευνητές, λέει ο ίδιος, δεν θα έπρεπε να εξετάζουν μόνο τις αποφάσεις πολιτικής της κυβέρνησης -που επέκρινε τον περασμένο Ιούνιο η επιτροπή θεσμών της Σουηδίας-, αλλά και την κουλτούρα του λαού.
Η πορεία της πανδημίας μπορεί να εξαρτάται εν μέρει από το κατά πόσον μια κουλτούρα είναι περισσότερο ατομικιστική ή πιο κοινοτική και κατά πόσον ένας πληθυσμός είναι συνηθισμένος να συμμορφώνεται με τις εντολές της κυβέρνησής του.
Μεγάλα ξεσπάσματα της πανδημίας σε χώρες όπως το Περού και η Βραζιλία, που κατέγραψαν από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων εξαιτίας της Covid-19, σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στις πιο χαλαρές κουλτούρες των λαών τους, ενώ κράτη με αυταρχικότερες κυβερνήσεις, όπως η Κίνα, που έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά θανάτων λόγω της πανδημίας, επιβάλλουν ευκολότερα τα περιοριστικά μέτρα. Και ο λόγος που η Νορβηγία και η Φινλανδία τα πήγαν γενικά καλά δεν οφείλεται μόνο στις πολιτικές που ακολούθησαν, αλλά και στις κουλτούρες των λαών τους, που ήταν πιο επιδεκτικές στη συμμόρφωση με αυτές τις πολιτικές.
Ορισμένοι ερευνητές υποστήριξαν ότι τα ποσοστά θανάτων της Σουηδίας δεν είχαν τόση σχέση με τη χαλαρή προσέγγιση της κυβέρνησης, αλλά με άλλους παράγοντες, όπως ο πληθυσμός και τα δημογραφικά στοιχεία της Στοκχόλμης, το ποσοστό των ατόμων που φροντίζουν ηλικιωμένους και το γεγονός ότι η Σουηδία βίωσε το 2019 ένα ήπιο έτος γρίπης, που κατέστησε θεωρητικά πιο ευάλωτο τον πληθυσμό στον κορωνοϊό -σαν «εύφλεκτη ύλη», όπως είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Άαρχους της Δανίας, Κρίστιαν Μπγιόρνσκοφ.
«Αυτό που βίωσε η Σουηδία ήταν μια μεγάλη κορύφωση του αριθμού των ανθρώπων που είχαν ζήσει περισσότερο από ό,τι συνήθως και μετά πέθαναν στη διάρκεια της πανδημίας», δήλωσε. Ο Ντάουντι, ωστόσο, δεν πιστεύει ότι ο πληθυσμός της Σουηδίας διαφέρει και τόσο από τις άλλες σκανδιναβικές χώρες και θεωρεί ότι εξηγήσεις όπως η θεωρία της «εύφλεκτης ύλης» επινοήθηκαν εκ των υστέρων.
«Αν είχατε ρωτήσει οποιονδήποτε πριν από την πανδημία και του λέγατε: ''Ερχεται πανδημία. Πιστεύετε ότι ο πληθυσμός της Σουηδίας κινδυνεύει περισσότερο απ’ ό,τι στη Νορβηγία, τη Φινλανδία ή τη Δανία λόγω του χαμηλότερου αριθμού κρουσμάτων γρίπης πέρυσι'', θα σας απαντούσαν: ''Οχι, δεν το πιστεύω''».
Το 2019 η Σουηδία κατέλαβε την 7η θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη Ασφάλειας της Υγείας όσον αφορά στην ικανότητά της να προβλέπει, να εντοπίζει και να αντιμετωπίζει ξεσπάσματα λοιμογόνων νοσημάτων.
Τα εμβόλια και τα lockdown
Ο Ντάουντι επισημαίνει ότι η εμβολιαστική εκστρατεία βελτίωσε τα ποσοστά θνητότητας στη Σουηδία, η οποία ωστόσο είχε ήδη υποχωρήσει στην 27η υψηλότερη θέση παγκοσμίως όταν ξεκίνησε η χορήγηση των εμβολίων στους πολίτες, στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου.
Σύμφωνα πάντως με πρόσφατα στοιχεία, το 67% του πληθυσμού της Σουηδίας είναι πλήρως εμβολιασμένο, σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 53%.
Αναφορικά με τις επικρίσεις που δέχθηκε η Σουηδία επειδή δεν εφάρμοσε ολικά και οριζόντια lockdown, o Αμερικανός επιδημιολόγος σημειώνει ότι ναι μεν τα μέτρα αυτά αποδίδουν καρπούς, αλλά το πραγματικό ερώτημα είναι αν τα οφέλη που απορρέουν απ’ αυτά για την κοινωνία υπερτερούν του κόστους. «Ο τελικός στόχος δεν είναι καθαρά η μείωση του ποσοστού θνητότητας λόγω της Covid-19, αλλά να επιτραπεί στην κοινωνία να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο υγιής και ευτυχισμένη».
Με την άποψή του συμφωνεί και ο Τζάστιν Φοξ, σε άρθρο γνώμης στο Bloomberg. Όπως επισημαίνει, η απόφαση της κυβέρνησης της Σουηδίας να μην κλείσει όλα τα σχολεία και τις επιχειρήσεις, δίνοντας έμφαση στην ατομική ευθύνη, δείχνει να απέδωσε καλύτερους καρπούς σε σύγκριση με την επαμφοτερίζουσα προσέγγιση της Βρετανίας, που ταλαντευόταν ανάμεσα στα αυστηρά lockdown και την επιδότηση πολιτών για να δειπνούν σε εστιατόρια ή σε σύγκριση με τις διαφορετικές προσεγγίσεις των πολιτειακών Αρχών στις ΗΠΑ.
Επιδεικνύοντας αίσθημα ευθύνης, οι Σουηδοί περιόρισαν στη διάρκεια της πανδημίας τις δραστηριότητες εκτός του σπιτιού περισσότερο και από τους Δανούς, επί παραδείγματι, ενώ η κυβέρνησή τους προχώρησε σε αρκετά περιοριστικά μέτρα αναφορικά με τις μαζικές συναθροίσεις ώστε να κινείται η χώρα στο μέσο επίπεδο αυστηρότητας στην Ευρώπη, σύμφωνα με το Oxford Coronavirus Response Tracker.
H πορεία της σουηδικής οικονομίας
Στη διάρκεια της πανδημίας, οι επιδόσεις της οικονομίας της Σουηδίας κυμάνθηκαν σε μέτρια επίπεδα, με το ΑΕΠ της να υποχωρεί με ετήσιο πραγματικό ρυθμό της τάξης του 0,1% -χειρότερα μεν σε σύγκριση με τις γειτονικές της χώρες, αλλά καλύτερα σε σχέση με το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.
Παράλληλα, η Σουηδία, όσον αφορά στις θέσεις εργασίας, σύμφωνα πάντα με το Bloomberg, βρίσκεται κοντά στο κατώτατο επίπεδο των πλούσιων κρατών μαζί με ΗΠΑ και Καναδά, καθώς προχώρησε σε κρατικές επιδοτήσεις της εργασίας προς τους πλήρως απασχολούμενους που επλήγησαν από την πανδημία.
Εν κατακλείδι, καταλήγει το άρθρο του Bloomberg, η Σουηδία κινήθηκε μέτρια. Ούτε απέτυχε στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης, αλλά ούτε και μπορεί να προβληθεί ως success story από τους αντιπάλους των lockdown και της υποχρεωτικής χρήσης μασκών.