Μπορεί τα τελευταία χρόνια το (πάλαι ποτέ) θρησκευτικό ρεπορτάζ να έχει χάσει την αίγλη του, όμως περιστατικά όπως αυτό στο οποίο «πρωταγωνίστησε» ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος -και, πρωτίστως, το πώς αντιμετωπίστηκε αυτή η ενέργεια- επαναφέρουν το «βυζαντινό» μυστήριο.
Από τη στιγμή που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο -στα εγκαίνια του «Τουρκικού Κέντρου» στη Νέα Υόρκη- ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο ηγέτης των τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες... Και αλυσιδωτές. O Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης ματαίωσε τη συνάντησή του με τον κ. Ελπιδοφόρο, κυπριακές και αρμενικές οργανώσεις εκτόξευσαν τα δικά τους «πυρά», ενώ και η ελληνική πλευρά εξέφρασε -και επίσημα- την ενόχλησή της. Η δυσαρέσκεια της ελληνικής κυβέρνησης και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη έγινε ακόμα πιο έκδηλη με την ακύρωση της ξενάγησης του κ. Μητσοτάκη από τον κ. Ελπιδοφόρο.
Η συγγνώμη του Ελπιδοφόρου
Λίγες ώρες αργότερα, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος εξέδωσε μια ανακοίνωση, με την οποία εκφράζει τη λύπη του για την αναστάτωση που προκάλεσε.
«Η παρουσία μου στην εκδήλωση της Δευτέρας δεν θα μπορούσε ποτέ να αποτελεί αναγνώριση μιας συμφοράς, μιας προσφυγιάς, μιας κατοχής. Η παρουσία μου είχε πάντα τον ίδιο σταθερό προσανατολισμό: τον έντιμο και θαρραλέο διάλογο, για ένα μέλλον με ειρήνη και προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας. Είμαστε όλοι ενωμένοι στην υπεράσπιση των εθνικών μας συμφερόντων, ο καθένας με τον τρόπο του και με το ρόλο του. Αλλά ενωμένοι, προσηλωμένοι στον ίδιο στόχο» ανέφερε, μεταξύ άλλων, και κατέληγε ως εξής:
«Λυπάμαι ειλικρινά για την οδύνη που άθελά μου προκάλεσα σε Κύπριους και Ελληνοαμερικανούς αδελφούς μου, ιδιαίτερα στο αγαπημένο μου ποίμνιο. Προσεύχομαι να βρεθεί μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στη μαρτυρική Κύπρο, όπως την προσδοκά ο Κυπριακός λαός, με βάση το διεθνές δίκαιο και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ, και εργάζομαι για αυτόν τον σκοπό. Η Ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αμερικής βρίσκεται έναν αιώνα δίπλα στον απανταχού Ελληνισμό, υπερασπιζόμενη τις προσδοκίες του. Η ενότητά μας είναι η διακονία και το χρέος μου».
Να σημειωθεί ότι και σε αυτή την ανάρτηση υπήρξαν αντιδράσεις από Κυπρίους, λόγω της αναφοράς του κ. Ελπιδοφόρου σε μια «έξαρση του κυπριακού ζητήματος τη δεκαετία του '70». Με την εν λόγω φράση, όπως φαίνεται, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής θέλησε να περιγράψει -ατυχώς- τα γεγονότα της τουρκικής εισβολής.
Η πορεία και τα σενάρια
Πέρα από αυτές τις ανοικτές αντιδράσεις, στο παρασκήνιο ξεκίνησαν να διατυπώνονται σενάρια επί… σεναρίων. Δεν είναι λίγοι αυτοί που σχολίασαν ότι η διάσταση που πήρε το θέμα οφείλεται σε μια διαμάχη συμφερόντων που «σιγοβράζει» τα τελευταία χρόνια -και προ Ελπιδοφόρου- στην «αυλή» της Αρχιεπισκοπής Αμερικής αλλά και στην Ομογένεια. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η κίνηση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής απέβλεπε στο μέλλον, δηλαδή στη μέρα που θα ανοίξει η διαδοχή για τον θρόνο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Η πορεία του κ. Ελπιδοφόρου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι μακρά και επιτυχημένη. Ο κ. Ελπιδοφόρος ακόμα και πριν εκλεγεί Μητροπολίτης Προύσης το 2011 θεωρούνταν δυνατός «παίκτης», λόγω και του γνωστικού του υποβάθρου, αλλά, κυρίως, για τις διπλωματικές του δυνατότητες. Ως εκπρόσωπος -παλαιότερα- του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου υπερασπιζόταν σθεναρά, αλλά πάντα με τακτ, τις θέσεις του Φαναρίου.
Ήταν από τους ανθρώπους που διατήρησαν την ψυχραιμία τους ακόμα κι όταν είχε ξεσπάσει η μεγάλη -και ήταν πραγματικά μεγάλη- κρίση ανάμεσα στην Εκκλησία της Ελλάδος, επί αρχιεπισκοπίας Χριστόδουλου, και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Γι’ αυτούς τους λόγους έχαιρε της απόλυτης εμπιστοσύνης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, αλλά ακόμα και της εκτίμησης των αντιπάλων του (για την «επόμενη μέρα»).
Η επόμενη μέρα (και ένας «αντίπαλος» από τα παλιά)
Το 2019 όμως ήρθε η ώρα της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Και, κατά κάποιους, η απόσταση αυτή από το Φανάρι άρχισε να γεννά «ανασφάλειες».
Οι υποστηρικτές αυτής της εκδοχής επισημαίνουν ότι ο κ. Ελπιδοφόρος έχει ως βασικό στόχο, ακόμη και από τον θρόνο της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, να διατηρεί καλές σχέσεις με την τουρκική ηγεσία. Ο λόγος, σύμφωνα με τους ίδιους, είναι ότι θέλει να παραμείνει στη λίστα με τους Ιεράρχες που «εγκρίνει» η Τουρκία για την επόμενη ημέρα.
Το ίδιο σενάριο βάζει στο κάδρο και έναν «αντίπαλο». Πρόκειται για τον Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Εμμανουήλ. Ο κ. Εμμανουήλ διετέλεσε Μητροπολίτης Γαλλίας επί 18 χρόνια και τον Φεβρουάριο του 2021 άφησε τον θώκο της Μητρόπολης Γαλλίας για να αναλάβει καθήκοντα στη Μητρόπολη Χαλκηδόνος, στην περιοχή του Καντίκιοϊ.
Για όσους βλέπουν πιο «οπαδικά» τα εκκλησιαστικά δρώμενα, ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος είναι σήμερα το μεγάλο «φαβορί» για την επόμενη μέρα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος θεωρείται επίσης «μετρ» στην εκκλησιαστική διπλωματία. Επί μακρόν ήταν εκπρόσωπος του Οικουμενικού θρόνου στον διάλογο με τις ανατολικές Εκκλησίες, επί 20 χρόνια διηύθυνε το Γραφείο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ παραμένει επικεφαλής των διμερών Ακαδημαϊκών Συναντήσεων μετά του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού. Θα μπορούσε να είναι η αρχή της «μάχης» της διαδοχής; Επισήμως και ανεπισήμως τα σενάρια αυτά διαψεύδονται. Ποιος όμως θα τα επιβεβαίωνε;
Τι απαντούν εκκλησιαστικοί κύκλοι στα σενάρια
Σε ό,τι αφορά το πρώτο σκέλος, δηλαδή τη βούληση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής να διατηρεί… εξαιρετικές σχέσεις με την τουρκική ηγεσία, συνεργάτες του κ. Ελπιδοφόρου απαντούν με παραδείγματα.
«Είναι θλιβερό να μιλούν με αυτόν τον τρόπο και να υπονοούν ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής φέρεται με το ''γάντι'' στην τουρκική ηγεσία, επιδιώκοντας μάλιστα την εύνοιά της. Προφανώς λησμονούν τις πολύ σκληρές δηλώσεις που έκανε κατά της Άγκυρας το 2020, με αφορμή το τρομακτικό ζήτημα της Αγίας Σοφίας. Δηλώσεις για τις οποίες δέχθηκε σφοδρές επιθέσεις από τον ακροδεξιό Τύπο της Τουρκίας», αναφέρουν κύκλοι της Αρχιεπισκοπής Αμερικής στο iefimerida.gr.
Τον Ιούλιο του 2020, ο κ. Ελπιδοφόρος είχε χαρακτηρίσει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί «το χειρότερο παράδειγμα θρησκευτικού φανατισμού», με το οποίο «η Τουρκία κλείνει το παράθυρο που ο Ατατούρκ άνοιξε στον κόσμο».
Λίγες ημέρες αργότερα, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος δήλωνε -για τη Μονή της Χώρας και την Αγιά Σοφιά- ότι «πρόκειται για θλιβερή εξέλιξη για τον ίδιο τον τουρκικό λαό, που από την ίδρυση του σύγχρονου κράτους του έκανε τόσο αγώνα για να πετύχει μία θέση διεθνώς που δεν θα έχει σχέση με σφαγές και κατακτήσεις, αλλά με δημιουργία και πρόοδο. Κρίμα, γιατί δεν του αρμόζει μία τέτοια μικρόψυχη πολιτική».
Το «τσούγκρισμα» με Τατάρ-Ερντογάν
Για τη στιγμή που βρέθηκε στον ίδιο χώρο με τους Ερντογάν και Τατάρ, οι συνεργάτες του κ. Ελπιδοφόρου επισημαίνουν ότι ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής προσεκλήθη κανονικά, διά της διπλωματικής οδού, και πως δεν είχε γνώση για την παρουσία του Τατάρ. Το περιβάλλον του κ. Ελπιδοφόρου υπογραμμίζει ότι «σε καμία περίπτωση δεν θα πήγαινε αν γνώριζε για την παρουσία Τατάρ, καθώς είναι ηγέτης του ψευδοκράτους».
Περνώντας στην «αντεπίθεση», οι συνεργάτες του Αρχιεπισκόπου Αμερικής σημειώνουν ότι ο κ. Ελπιδοφόρος είναι σημαντικό να παρίσταται σε όλα τα φόρα όπου υπάρχουν πολιτικές ηγεσίες, και δη της γείτονος, καθώς έχει τη δυνατότητα να θέτει τρία συγκεκριμένα ζητήματα: τη θεσμική ενδυνάμωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων των θρησκευτικών μειονοτήτων στην Τουρκία και το αίτημα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
«Υπάρχουν συστήματα της παλαιάς ''αυλής'' της Αρχιεπισκοπής Αμερικής και της Ομογένειας που ενοχλήθηκαν με την έλευση του κ. Ελπιδοφόρου. Πρόκειται για ανθρώπους που έχασαν ισχύ και γι’ αυτόν τον λόγο εκρήγνυνται με κάθε ευκαιρία», καταλήγουν οι πηγές από το περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου Αμερικής.