Οι επιστήμονες έμειναν έκπληκτοι διαπιστώνοντας ότι η Νότια Αφρική υψώνεται - κυριολεκτικά - από τον ωκεανό. Νέες μετρήσεις δείχνουν ότι σε ορισμένες περιοχές της χώρας, το έδαφος ανυψώνεται έως και δύο χιλιοστά τον χρόνο.
Μέχρι πρότινος, η επικρατούσα θεωρία απέδιδε αυτό το φαινόμενο στη λεγόμενη ροή του μανδύα - την κίνηση ημιτήγματος βράχου κάτω από τον φλοιό της Γης. Ωστόσο, νέα μελέτη αποδίδει την ανύψωση στην κλιματική αλλαγή.
Χρησιμοποιώντας στατικές κεραίες GPS που είναι διασκορπισμένες σε ολόκληρη τη χώρα, οι επιστήμονες κατάφεραν να καταγράψουν με εξαιρετική ακρίβεια τις μεταβολές στο υψόμετρο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι περιοχές που «φούσκωσαν» περισσότερο συνέπιπταν με εκείνες που είχαν βιώσει τις σοβαρότερες ελλείψεις νερού.
Ο Dr. Makan Karegar, από το Πανεπιστήμιο της Βόννης, δήλωσε σχετικά: «Τα δεδομένα έδειξαν μέση ανύψωση έξι χιλιοστών μεταξύ 2012 και 2020. Πιστεύουμε ότι η απώλεια υπόγειων και επιφανειακών υδάτων ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για αυτό το φαινόμενο».
Χάρη στο δίκτυο GNSS (Παγκόσμιο Σύστημα Δορυφορικής Πλοήγησης) της χώρας, το φαινόμενο ήταν ήδη γνωστό, αν και θεωρείτο αποτέλεσμα ενός θερμικού «hotspot» στον μανδύα (γνωστό ως σημείο Quathlamba), που ανεβάζει θερμό υλικό από τα βάθη της Γης και προκαλεί τοπική ανύψωση.
Ωστόσο, οι ερευνητές από τη Βόννη συνέκριναν τα δεδομένα GPS με τα επίπεδα βροχόπτωσης και εντόπισαν ξεκάθαρη συσχέτιση: οι περιοχές με τις μεγαλύτερες ξηρασίες εμφάνιζαν και τη μεγαλύτερη ανύψωση.
Ο συν-συγγραφέας Christian Mielke εξηγεί: «Η συνολική μάζα των αποθεμάτων νερού – επιφανειακού, υπόγειου και υγρασίας του εδάφους – είναι τόσο μεγάλη που προκαλεί παραμόρφωση του φλοιού της Γης, σαν να ασκείται πίεση σε μια ελαστική μπάλα. Όταν αποσύρεται το βάρος, το έδαφος σηκώνεται».
Τι έδειξε η μελέτη
Στη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Journal of Geophysical Research: Solid Earth, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν επίσης δεδομένα από τη δορυφορική αποστολή GRACE (συνεργασία NASA και Γερμανικού Κέντρου Αεροδιαστημικής), η οποία μετρά λεπτές μεταβολές στο βαρυτικό πεδίο της Γης, αποκαλύπτοντας την απώλεια υδάτινης μάζας σε κάθε περιοχή.
Τα ευρήματα ήταν ξεκάθαρα: όσο μειώνεται η υδάτινη μάζα σε μια περιοχή, τόσο περισσότερο ανυψώνεται το έδαφος, ακόμα κι αν η GRACE έχει ανάλυση μόνο αρκετών εκατοντάδων χιλιομέτρων.
Η πιο έντονη άνοδος καταγράφηκε μεταξύ 2015 και 2019, την περίοδο μιας από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία της χώρας. Το Κέιπ Τάουν, η πρωτεύουσα της Νότιας Αφρικής και δέκατη μεγαλύτερη πόλη της ηπείρου, έφτασε κοντά στο λεγόμενο «Day Zero» - τη μέρα κατά την οποία θα εξαντλούνταν το διαθέσιμο νερό.
Καθώς η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή προκαλεί συχνότερες και εντονότερες ξηρασίες, οι επιπτώσεις γίνονται ολοένα πιο εμφανείς. Για παράδειγμα, το 2022 οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η κλιματική αλλαγή είχε κάνει τις ξηρασίες στο βόρειο ημισφαίριο 20 φορές πιο πιθανές.
Οι ερευνητές θεωρούν ότι οι μεταβολές στο υψόμετρο της Νότιας Αφρικής είναι πιθανότατα επεισοδιακές και όχι μόνιμες. Όπως εξηγεί ο Mielke: «Η έντονη ανύψωση που παρατηρήσαμε οφείλεται κυρίως στην απώλεια νερού κατά τα χρόνια της ξηρασίας. Αν η βροχή επιστρέψει, τα αποθέματα νερού θα αναπληρωθούν και το έδαφος πιθανότατα θα υποχωρήσει ξανά. Αλλά αν η ξηρασία συνεχιστεί, η άνοδος του εδάφους ίσως συνεχιστεί — μέχρι να μην απομείνει πια νερό».
Αν και ο κ. Mielke επισημαίνει ότι αυτό πιθανότατα δεν θα έχει άλλες συνέπειες, θα μπορούσε να προσφέρει έναν χρήσιμο τρόπο διαχείρισης του θερμότερου κλίματος.
Εφόσον οι ξηρασίες και τα χαμηλά επίπεδα νερού προκαλούν ανύψωση του εδάφους, οι επιστήμονες μπορούν να χρησιμοποιούν τα δεδομένα από το σύστημα GPS για να αποκτούν πραγματικές μετρήσεις των αποθεμάτων νερού.
Αυτό θα μπορούσε να τους επιτρέψει να παρακολουθούν τις επιπτώσεις των ξηρασιών με μεγαλύτερη ακρίβεια από ποτέ, χρησιμοποιώντας μια φθηνότερη και ευκολότερη μέθοδο από οποιαδήποτε άλλη διαθέσιμη.
Δεδομένης της διαρκούς απειλής ξηρασίας που αντιμετωπίζει η Νότια Αφρική - αλλά και πολλές άλλες χώρες - η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κρίσιμο εργαλείο διαχείρισης υδάτινων πόρων.