Η νέα συνοικία Mareterra του Μονακό συνδυάζει την πρωτοποριακή βιωσιμότητα με τη γραφική θέα στην Μεσόγειο.
Ήταν λίγο μετά το μεσημέρι στη Mareterra, τη νεότερη συνοικία του Μονακό, και ένα πλήθος είχε μαζευτεί στη βεράντα έξω από το Marlow, το πρώτο βρετανικό εστιατόριο υψηλής γαστρονομίας του πριγκιπάτου.
Οι υπάλληλοι των γύρω γραφείων είχαν απλώσει τα πόδια τους στα πλατιά σκαλιά δίπλα στο νερό για το μεσημεριανό τους διάλειμμα, ενώ η Promenade Prince Jacques, ο πεζόδρομος 800 μέτρων που περιβάλλει την παραθαλάσσια περίμετρο της Mareterra, ήταν γεμάτη με γονείς που έσπρωχναν καροτσάκια και δρομείς που έτρεχαν πάνω στο τσιμεντένιο πεζοδρόμιο.
Η Mareterra είναι το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο που έχει πραγματοποιηθεί στην Ευρώπη με ιδιωτικά κεφάλαια ενώ πάνω από 2.300 εταιρείες εργάστηκαν για την ανοικοδόμηση της. Ο τυχερός κάτοικος της Mareterra έχει απίστευτη θέα στην απέραντη γαλάζια θάλασσα προς το καταπράσινο ακρωτήρι Roquebrune-Cap-Martin και την Ιταλία στο βάθος.
Αυτή η περιοχή, ένα έργο 2 δισεκατομμυρίων ευρώ που πρωτοπαρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2024, είναι η τελευταία απάντηση του Μονακό σε ένα ερώτημα που αντιμετωπίζει το πριγκιπάτο εδώ και περισσότερα από 150 χρόνια: πώς μπορείς να επεκταθείς όταν έχεις ήδη εξαντλήσει όλη τη γη; Χτίζεις πάνω σε ανακτημένη γη! Γη που χτίζεις εσύ πάνω σε αυτή.
«Περπάτησα κατά μήκος της προκυμαίας και μπήκα από μια πόρτα σε ένα μονοπάτι και από εκεί σε ένα σκοτεινό, τσιμεντένιο προθάλαμο. Μια άλλη πόρτα οδηγούσε στο κοίλο εσωτερικό ενός από τα 18 τσιμεντένια κιβώτια, τα 10.000 τόνων, 26 μέτρων ύψος, που βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο σαν γιγάντια τουβλάκια Lego στον βυθό της θάλασσας, δημιουργώντας ουσιαστικά τη θαλάσσια υποδομή της νέας γειτονιάς», λέει η ανταποκρίτρια του BBC που επισκέφτηκε προ ημερών το Μονακό. Και συνεχίζει:
«Στον σκοτεινό χώρο χρειάστηκε λίγη ώρα για να συνηθίσουν τα μάτια μου αυτό που τα αυτιά μου αναγνώρισαν αμέσως: κύματα που χτυπούσαν στον τοίχο και μετά έπεφταν πίσω στην επιφάνεια του νερού. Κοίταξα πάνω από ένα παχύ κιγκλίδωμα που με χώριζε από το βάραθρο της θάλασσας. Η Μεσόγειος ξεσηκωνόταν σαν να ήθελε να τραβήξει την προσοχή μου, ενώ ο θωρακισμένος θάλαμος από σκυρόδεμα παρέμενε σιωπηλός και ακίνητος, απορροφώντας την πρόσκρουση των κυμάτων».
Σχεδιασμός που λειτουργεί ως κυματοθραύστης
Το πάνω μέρος κάθε τσιμεντένιου κιβωτίου, γνωστό ως θάλαμος Jarlan, βρίσκεται πάνω από την ίσαλο γραμμή, ώστε το νερό να μπορεί να εισέρχεται και να εξέρχεται μέσω λεπτών, κάθετων ανοιγμάτων στην εξωτερική πλευρά. Ο σχεδιασμός έχει μελετηθεί έτσι ώστε να λειτουργεί ως κυματοθραύστης που απορροφά και κατόπιν διασκορπίζει την ενέργεια των κυμάτων.
«Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη και κατά τη διάρκεια καταιγίδων που συμβαίνουν κάθε 100 χρόνια, τα κύματα δεν θα υψωθούν πολύ ούτε θα βυθίσουν το Mareterra», δήλωσε ο Guy Thomas Levy-Soussan, διευθύνων σύμβουλος της SAM L'Anse du Portier, της εταιρείας που ανέπτυξε το Mareterra.
Η νέα περιοχή έχει γρήγορα γίνει ένα από τα πιο ασυνήθιστα και λιγότερο λαμπερά αξιοθέατα του μεσογειακού πριγκιπάτου, προσελκύοντας διαρκώς περισσότερους ανθρώπους που είναι περίεργοι να δουν από κοντά την τεχνική ευφυΐα που απαιτήθηκε για την ανάκτηση γης από τη θάλασσα.
Η ανάκτηση γης δεν είναι κάτι καινούργιο στο Μονακό, τη δεύτερη μικρότερη χώρα στον κόσμο μετά το Βατικανό, όπου 38.000 κάτοικοι ζουν σε μια έκταση μόλις 22 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Αν και ένα μεγάλο ποσοστό αυτών είναι εκατομμυριούχοι, εξακολουθούν να ζουν στην πιο πυκνοκατοικημένη χώρα του κόσμου.
Περιτριγυρισμένο από τη Γαλλία, το Μονακό βρήκε την λύση στο πρόβλημα του χώρου επεκτείνοντας τα όριά του στη θάλασσα. Από το 1907, το 25% της έκτασης του Μονακό έχει ανακτηθεί με συνεχείς λειτουργικές επεκτάσεις, συμπεριλαμβανομένης της παραλίας του πριγκιπάτου, του Larvotto, του λιμανιού Port Hercules και της περιοχής Fontvieille δυτικά του Παλατιού του Πρίγκιπα του Μονακό.
Αν ο πρίγκιπας Ρενιέ Γ', που ανέλαβε την εξουσία το 1949, απέκτησε τη φήμη του «πρίγκιπα οικοδόμου», ο γιος του και σημερινός ηγεμόνας, ο πρίγκιπας Αλβέρτος Β', συνεχίζει την παράδοση.
Το 2013 ανακοίνωσε τα σχέδιά του για την ανάκτηση αυτών των έξι εκταρίων κοντά στην ακτή, κοντά στο Larvotto, στην ανατολική άκρη του Μονακό, ονομάζοντάς τα «Mareterra» για να αντικατοπτρίσει τη σύνδεσή τους με τη θάλασσα και τη γη. Η συνοικία αύξησε το έδαφος του πριγκιπάτου κατά 3% και περιλαμβάνει δύο συγκροτήματα κατοικιών (μεταξύ των οποίων ένα σχεδιασμένο από τον διάσημο Ιταλό αρχιτέκτονα Renzo Piano), 10 βίλες και τέσσερα αρχοντικά, μια μικρή μαρίνα και 14 εμπορικούς χώρους.
«Η Mareterra ταιριάζει σαν το κομμάτι που έλειπε από ένα παζλ σε αυτό το τμήμα της ακτογραμμής του Μονακό. Βρίσκεται δίπλα στο Grimaldi Forum, έναν χώρο εκδηλώσεων που φιλοξενεί συχνά περιοδεύουσες εκθέσεις τέχνης και θεατρικές παραστάσεις και στον Ιαπωνικό Κήπο, που φυτεύτηκε το 1994 με μεσογειακές πεύκες, ροδιές και ελιές σύμφωνα με τις αρχές του Ζεν. Και οι δύο χώροι μπόρεσαν να μεγαλώσουν χάρη στην επέκταση», σημειώνει το BBC.
Σύμφωνα με τη δέσμευση του Πρίγκιπα Αλβέρτου να καταστήσει το πριγκιπάτο ουδέτερο σε εκπομπές άνθρακα έως το 2050, το Mareterra έχει επίσης σχεδιαστεί ως η πιο πράσινη γωνιά του Μονακό.
Εννέα χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα ηλιακών πάνελ, 200 σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και 800 δέντρα είναι μερικές από τις οικολογικές πρωτοβουλίες της περιοχής.
Ακριβώς στην είσοδο της γειτονιάς, ένα βίντεο διάρκειας πέντε λεπτών με τίτλο «The Story of the Sea» παίζει σε επανάληψη, παρουσιάζοντας τον τρόπο με τον οποίο το έργο αντιμετώπισε την αναπόφευκτη θαλάσσια διαταραχή που συνοδεύει μια τέτοια κατασκευή. Οι θάλαμοι Jarlan έχουν ένα επιπλέον πλεονέκτημα, καθώς αναδημιουργούν ρηχά σημεία όπου τα ψάρια μπορούν να μπαινοβγαίνουν.
Τα φύκια της Ποσειδωνίας της ωκεάνιας
Η πιο ευαίσθητη πρόκληση, ωστόσο, ήταν η μεταφύτευση 384 τ.μ. Posidonia oceanica, ενός ενδημικού θαλάσσιου φυτού που παίζει κρίσιμο ρόλο στο οικοσύστημα της Μεσογείου και προστατεύεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Μια πρωτοποριακή τεχνική χρησιμοποίησε ένα τροποποιημένο μηχανισμό σαν τεράστιο φτυάρι για να μαζέψει τα φύκια της Ποσειδωνίας της ωκεάνιας μέσα σε καλάθια, τα οποία στη συνέχεια μεταφυτεύτηκαν 200 μέτρα μακριά, στην θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή Larvotto.
«Συνήθως μεταφέρουμε τα φυτά Posidonia ένα προς ένα», εξήγησε η Sylvie Gobert, ωκεανολόγος στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο, η οποία εργάστηκε στο έργο. «Αυτό που είναι τελικά καινοτόμο είναι ότι πήραμε την Posidonia, μαζί με ολόκληρο το οικοσύστημα των ριζών της και περίπου ένα κυβικό μέτρο ιζήματος».
«Καθώς παρατηρούσα την περιοχή, συνειδητοποίησα πόσο γρήγορα τα απαλά μπλε και γκρι χρώματα του Le Renzo, του εντυπωσιακού συγκροτήματος κατοικιών του Piano που στέκεται σαν άγρυπνος φρουρός πάνω από τη γειτονιά, έχουν γίνει ένα οικείο μέρος του τοπίου», επισημαίνει η δημοσιογράφος του βρετανικού δικτύου και προσθέτει:
«Κοντά, το Quatre Lances, ένα γλυπτό του αμερικανού καλλιτέχνη Alexander Calder που αγοράστηκε από τη μητέρα του Πρίγκιπα Αλβέρτου, Grace Kelly, στη δεκαετία του 1960 και παρέμενε σε αποθήκη, έχει γίνει το σημείο συνάντησης όπου μαζεύεται όλος ο κόσμος».
Είναι μια περιοχή που έχει σχεδιαστεί για τους ντόπιους, με λίγα μόνο καταστήματα και εστιατόρια, αν και οι επισκέπτες έρχονται για να απολαύσουν τους ήσυχους κήπους, τη θέα στη θάλασσα και την ευρηματικότητα με την οποία δημιουργήθηκε το Mareterra.
Παρά τις οικολογικές του φιλοδοξίες, το Mareterra εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αναγκαιότητά του. Αν και παρουσιάζεται ως η απάντηση του Μονακό στα προβλήματα στέγασης, οι τιμές των ακινήτων εκτιμάται ότι θα ξεκινούν από 100.000 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, καθιστώντας τα από τα πιο ακριβά μέρη στον κόσμο.
Επιπλέον, καμία από τις νέες κατοικίες δεν έχει κρατηθεί για τους ίδιους τους Μονεγάσκους, οι οποίοι πλέον ανέρχονται σε σχεδόν 10.000 και έχουν δικαίωμα σε επιδοτούμενη στέγαση.
Ωστόσο, οι κάτοικοι του Μονακό είναι σίγουροι ότι το Mareterra δεν είναι το τέλος της ιστορίας της ανάπτυξης της χώρας.
«Για τον Πρίγκιπα Αλβέρτο, αν δεν υπάρχουν νέες κατασκευές, η χώρα βρίσκεται σε στασιμότητα», δήλωσε η Νάνσι Χέσλιν, συνιδρύτρια της Carob Tree Publishing, της πρώτης γυναικείας εκδοτικής εταιρείας του Μονακό, η οποία έχει πάρει συνέντευξη από τον Πρίγκιπα σε διάφορες περιπτώσεις. «Η χώρα θα επιδιώκει πάντα να συνεχίσει την επέκταση του εδάφους της».
«Όσο έχει την επιθυμία – και τον προϋπολογισμό – να ξεπεράσει τα όρια του δυνατού τόσο σε τεχνολογικό όσο και σε οικολογικό επίπεδο, το πριγκιπάτο θα αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για άλλες παράκτιες πόλεις», δήλωσε ο Levy-Soussan, καταλήγοντας με νόημα: «το Μονακό είναι μια μικρή χώρα που έχει επιτύχει εξαιρετικά πράγματα».