Όσοι περίμεναν να λήξει το πολιτικό δράμα στην Ισπανία με τις χθεσινές εκλογές διαψεύστηκαν, καθώς το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα έκοψε μεν πρώτο το νήμα, αφήνοντας στη δεύτερη θέση τους Σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ, αλλά δεν εξασφάλισε την αυτοδυναμία για τον σχηματισμό κυβέρνησης, κι όλα θα κριθούν από τις διαβουλεύσεις του επόμενου διαστήματος.
Με το Λαϊκό Κόμμα να παίρνει 136 έδρες και το ακροδεξιό Vox 33, έναντι 122 των Σοσιαλιστών και 31 του αριστερού Sumar, το δεξιό μπλοκ εξασφαλίζει 169 από τις 176 έδρες που απαιτούνται για να εκπαραθυρώσει τον 51χρονο πρωθυπουργό, με τον Σάντσεθ να διαθέτει ωστόσο ευρύτερο φάσμα πιθανών εταίρων, που πιθανώς θα του εξασφαλίσει 172 έδρες.
Τόσο ο Σάντσεθ όσο και ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος, Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, διεκδίκησαν τη νίκη απευθυνόμενοι στους ψηφοφόρους τους, αλλά ο πρώτος είναι που φαίνεται να έχει το πάνω χέρι την επομένη της αναμέτρησης.
Ο Σάντσεθ παραμένει προσωρινός πρωθυπουργός -Στο βάθος νέες εκλογές
Ο Σάντσεθ θα παραμείνει προς το παρόν πρωθυπουργός της Ισπανίας και ίσως καταφέρει να εξασφαλίσει αρκετή στήριξη για μια τρίτη θητεία. Πιθανότερο, βέβαια, είναι να αναγκαστεί να προκηρύξει νέες εκλογές αργότερα εντός του 2023, αλλά θα έχει την ευκαιρία να διαμορφώσει την ατζέντα και να καθορίσει το πότε θα στηθούν οι κάλπες.
«Ο Σάντσεθ επέζησε της μάχης και θα δώσει νέα τώρα. Ούτε η Δεξιά ούτε η Αριστερά έχουν ανοικτό τον δρόμο για την αυτοδυναμία και αυτή τη στιγμή το μόνο λογικό συμπέρασμα φαίνεται πως είναι νέες εκλογές», λέει ο αναλυτής του Eurasia Group, Φεντερίκο Σάντι.
Ο Φεϊχό προσδοκούσε μια ξεκάθαρη νίκη, με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις πριν τις εκλογές να δίνουν στο δεξιό μπλοκ έως και 180 έδρες, αλλά ο Σάντσεθ επιδόθηκε σε μια μιντιακή εκστρατεία και επιστράτευσε και τον προκάτοχό του στην καμπάνια σε μια προσπάθεια συσπείρωσης της ψήφου των Σοσιαλιστών.
Ο πρωθυπουργός έδωσε σειρά συνεντεύξεων ακόμη και σε δημοσιογράφους που απέφευγε επί χρόνια θεωρώντας τους λίαν επικριτικούς εναντίον του, ενώ ο Σοσιαλιστής πρώην πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεζ Θαπατέρο ρίχτηκε στη μάχη με συνεντεύξεις και προεκλογικές εμφανίσεις καλώντας τους Ισπανούς ψηφοφόρους να βάλουν φρένο στην προέλαση του δεξιού μπλοκ.
Στρατηγική που απέδωσε ιδιαίτερα στην Καταλονία και στην Ανδαλουσία -παραδοσιακά προπύργια των Σοσιαλιστών-, που είχαν χάσει εκεί αρκετή στήριξη τα περασμένα χρόνια. Στη χθεσινή αναμέτρηση οι Σοσιαλιστές του Σάντσεθ κατέκτησαν 24 έδρες έναντι 23 του Λαϊκού Κόμματος στην Ανδαλουσία, και στην Καταλονία θριάμβευσαν με 19 έδρες έναντι 6 του Λαϊκού Κόμματος.
Δυσθυμία στη Δεξιά για τη... μισή νίκη
Ο Σάντσεθ εμφανίστηκε με τζιν παντελόνι και πουκάμισο στην εξέδρα στο αρχηγείο του Σοσιαλιστικού Κόμματος στη Μαδρίτη για να πει στους οπαδούς του ότι τα «αντιδραστικά» κόμματα της ισπανικής Δεξιάς απέτυχαν στις κάλπες. «Κερδίσαμε περισσότερες ψήφους, περισσότερες έδρες και μεγαλύτερο μερίδιο της ψήφου απ’ ό,τι προ τετραετίας. Το οπισθοδρομικό, αντιδραστικό μπλοκ, που πρότεινε να αναιρεθεί όλη η πρόοδος που κάναμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ηττήθηκε», υποστήριξε.
Πιο υποτονικό το κλίμα στην άλλη πλευρά της Μαδρίτης, με τον αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος, Φεϊχό, να ευχαριστεί όσους βοήθησαν στη νίκη του PP και να δηλώνει έτοιμος να προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση το συντομότερο. «Το καθήκον μας τώρα είναι να σταματήσουμε μια περίοδο αβεβαιότητας στην Ισπανία. Ως επικεφαλής του κόμματος που κέρδισε τις περισσότερες ψήφους, πιστεύω ότι είναι καθήκον μου να ανοίξω τον διάλογο το συντομότερο δυνατόν και να προσπαθήσω να κυβερνήσω τη χώρα μας σύμφωνα με τα εκλογικά αποτελέσματα και την εκλογική νίκη μας».
Ο Σάντσεθ, που ρίσκαρε με τις πρόωρες εκλογές που προκήρυξε μετά την ήττα των Σοσιαλιστών στις τοπικές εκλογές του Μαΐου, είχε παρουσιάσει τη χθεσινή αναμέτρηση ως μια επιλογή μεταξύ των προοδευτικών δυνάμενων και εκείνων της «αντιδραστικής συντήρησης». Στη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας υποστήριξε ότι μόνον η συμμαχία των Σοσιαλιστών με το Sumar -που περιλαμβάνει τους Podemos, τα ηνία των οποίων έχει η αντιπρόεδρος της κυβέρνησής του και υπουργός Εργασίας, Γιολάντα Ντίαζ- θα μπορούσε να υπερασπιστεί την προοδευτική ατζέντα που ακολούθησε την περασμένη τετραετία.
Χθες το βράδυ η Ντίαζ δήλωσε περιχαρής στους οπαδούς του Sumar: «Νικήσαμε. Σήμερα έχουμε μια καλύτερη χώρα κι από αύριο θα πρέπει να συνεχίσουμε να κερδίζουμε περισσότερα δικαιώματα -και δεσμευόμαστε γι’ αυτό- για τις γυναίκες, την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ και τους εργαζομένους».
Από την πλευρά του, ο ηγέτης του ακροδεξιού Vox, Σαντιάγκο Αμπασκάλ, συνεχάρη τον Φεϊχό για τη νίκη στις εκλογές, αλλά έσπευσε να κατηγορήσει το Λαϊκό Κόμμα για εφησυχασμό, τονίζοντας ότι ο Σάντσεθ είναι τώρα σε θέση να παραμείνει στην εξουσία. «Θα ήθελα να επισημάνω κάτι που είναι κακό μαντάτο για πολλούς Ισπανούς: μολονότι ηττήθηκε στις εκλογές, ο Πέδρο Σάντσεθ μπορεί να μπλοκάρει τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Και, ακόμη χειρότερα, ο Πέδρο Σάντσεθ μπορεί να γίνει πρωθυπουργός με τη βοήθεια των κομμουνιστών, των [Καταλανών] υποστηρικτών της ανεξαρτησίας και τρομοκρατών».
Η εντολή από τον βασιλιά
Η νέα Βουλή θα συνεδριάσει στις 17 Αυγούστου. Ο βασιλιάς Φελίπε Δ΄ της Ισπανίας θα καλέσει τον αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος, Φεϊχό, για να του δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Σε μια παρόμοια κατάσταση προ οκταετίας ο τότε ηγέτης του PP, Μαριάνο Ραχόι, αρνήθηκε να παραλάβει την εντολή από τον βασιλιά λέγοντας ότι δεν μπορούσε να συγκεντρώσει την απαιτούμενη υποστήριξη.
Αν αρνηθεί ο Φεϊχό, ο βασιλιάς θα στραφεί στον Σάντσεθ. Ο νόμος δεν ορίζει προθεσμία για τη διαδικασία αυτή, αλλά, αν ουδείς υποψήφιος εξασφαλίσει πλειοψηφία εντός δύο μηνών από την πρώτη ψηφοφορία για την επικύρωση του πρωθυπουργού, θα πρέπει να στηθούν νέες κάλπες.
Ο Σάντσεθ θα πρέπει να εξασφαλίσει μέχρι να εμφανιστεί στη συγκέντρωση των πολιτικών αρχηγών υπό τον βασιλιά ότι έχει επαρκή λίστα αρχηγών άλλων κομμάτων πρόθυμων να στηρίξουν τον ίδιο και την κυβέρνησή του.
Δύσκολες διαβουλεύσεις
Αν τα καταφέρει ο Σάντσεθ και ο βασιλιάς τον χρίσει υποψήφιο πρωθυπουργό, θα έχει αρκετές εβδομάδες μπροστά του για να διαπραγματευτεί με τους υποψήφιους υποστηρικτές.
Το 2019 ο Σάντσεθ κατάφερε να σχηματίσει την πρώτη αριστερή κυβέρνηση συνασπισμού της Ισπανίας συνάπτοντας συμφωνίες με περιφερειακά κόμματα που υποστήριξαν την υποψηφιότητά του στο Κοινοβούλιο με αντάλλαγμα παραχωρήσεις για έργα υποδομών. Αλλά σε αυτές τις εκλογές οι ψηφοφόροι επέλεξαν να υποστηρίξουν μεγαλύτερα κόμματα, και κάποια μικρότερα, όπως το κίνημα πολιτών Teruel Existe, που ήταν το κλειδί για τη νίκη του Σάντσεθ το 2019, έχασαν τις έδρες τους στο Κοινοβούλιο.
Αυτή τη φορά ο Σάντσεθ θα χρειαστεί τη στήριξη βασκικών και καταλανικών αυτονομιστικών ομάδων όπως η EH Bildu και η Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας. Θα πρέπει επίσης να πείσει το Junts -το κόμμα που ίδρυσε ο πρώην πρόεδρος της Καταλονίας Κάρλες Πουτζδεμόν- να μην τον καταψηφίσει. Αν και η αριστερή κυβέρνηση συνασπισμού του Σάντσεθ έχει προσπαθήσει να υιοθετήσει μια πιο ήπια προσέγγιση με τους Καταλανούς αυτονομιστές τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι σχέσεις τους δεν είναι σε καμία περίπτωση ιδανικές.
Ο Πουτζδεμόν παραμένει αυτοεξόριστος στο Βέλγιο. Την Κυριακή, η υποψήφια των Junts, Μίριαμ Νογκέρας, δήλωσε πως το κόμμα της «κατάλαβε το αποτέλεσμα» και θα «εκμεταλλευτεί την ευκαιρία». Αλλά άφησε να εννοηθεί ότι οι διαπραγματεύσεις με τους Σοσιαλιστές δεν θα είναι εύκολες και ότι δεν είναι εξασφαλισμένο ένα θετικό κλίμα. «Δεν θα κάνουμε τον Πέδρο Σάντσεθ πρωθυπουργό με μηδενικό αντάλλαγμα», είπε.
Η επόμενη ημέρα για τον Σάντσεθ και τον Φεϊχό
Αν ο Σάντσεθ κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση, αλλά δεν καταφέρει να συγκεντρώσει την απαιτούμενη υποστήριξη στη Βουλή, η χώρα θα πάει σε νέες εκλογές, πιθανώς στα τέλη του τρέχοντος έτους ή στις αρχές του επόμενου, κι όλο αυτό το διάστημα ο Σάντσεθ θα παραμείνει υπηρεσιακός πρωθυπουργός με περιορισμένες εξουσίες.
Το μέλλον είναι λιγότερο ξεκάθαρο για τον Φεϊχό. Στη χθεσινή ομιλία του προς τους οπαδούς του το πλήθος σκέπασε τη φωνή του φωνάζοντας ρυθμικά το όνομα της λαϊκίστριας προέδρου της τοπικής κυβέρνησης της Μαδρίτης, Ιζαμπέλ Ντίαζ Αγιούσο.
Πριν τις εκλογές η λίαν δημοφιλής μεταξύ των ψηφοφόρων του Λαϊκού Κόμματος, Αγιούσο, είχε αφήσει να εννοηθεί ότι η υποστήριξή της στην ηγεσία του Φεϊχό συνδέεται με τη νίκη του στις εκλογές. Κατά πόσον θεωρεί τώρα ότι ο τελευταίος πέτυχε τον στόχο μένει να φανεί…
=========================