Σοκ για την Ευρώπη χαρακτηρίζουν διεθνή ΜΜΕ τη νίκη του ακροδεξιού Γκερτ Βίλντερς και του ανοικτά ξενοφοβικού αντι-ισλαμικού κόμματός του στις βουλευτικές εκλογές στην Ολλανδία.
Το PVV του Βίλντερς αναμένεται, σύμφωνα με τα exit polls, να καταλάβει 35 έδρες, υπερδιπλασιάζοντας την εκπροσώπησή του σε σχέση με την προηγούμενη Βουλή και εξασφαλίζοντας απόσταση δέκα εδρών από τον αριστερό συνασπισμό οικολόγων και εργατικών (GL/PvdA), του πρώην αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς, ενώ τρίτη δύναμη με 24 έδρες προβλέπεται να αναδειχθεί το φιλελεύθερο-συντηρητικό «Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία» (VVD) του επί 12 και πλέον έτη απερχόμενου πρωθυπουργού της Ολλανδίας, Μαρκ Ρούτε.
Η διάδοχος του Ρούτε στην ηγεσία του VVD, η κουρδικής καταγωγής πρώην πρόσφυγας Ντιλάν Γεσιλγκόζ-Ζεγκέριους, η οποία είχε διατελέσει υπουργός Δικαιοσύνης στην τελευταία κυβέρνηση, παραδέχθηκε την ήττα της.
Σοκ στην Ευρώπη με τη νίκη της ακροδεξιάς στην Ολλανδία
Η νίκη του Βίλντερς -του «Ολλανδού Τραμπ», όπως τον αποκαλούν διεθνή ΜΜΕ- σε ένα από τα έξι ιδρυτικά μέλη της ΕΕ συνιστά πρόκληση για το ευρωπαϊκό πρότζεκτ, σε μια περίοδο που ο πλανήτης ετοιμάζεται για την πιθανή επιστροφή του λαϊκιστή πρώην προέδρου των ΗΠΑ στον Λευκό Οίκο.
Εξ ου και τα συγχαρητήρια μηνύματα που έσπευσαν να του στείλουν από τους πρώτους ο ακροδεξιός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, η επικεφαλής της γαλλικής ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν, ο ηγέτης της Λέγκας και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ιταλίας Ματέο Σαλβίνι και ο ηγέτης του ακροδεξιού ισπανικού Vox, Σαντιάγο Αμπασκάλ.
Ο Βίλντερς έχει υποσχεθεί στους ψηφοφόρους διεξαγωγή δεσμευτικού δημοψηφίσματος για Nexit, την έξοδο δηλαδή της Ολλανδίας από την ΕΕ και έχει ταχθεί εναντίον σειράς πολιτικών της Ένωσης, όπως εκείνες για το μεταναστευτικό/προσφυγικό και την κλιματική αλλαγή.
«Η ελπίδα των Ολλανδών είναι να ανακτήσουν τη χώρα τους», είπε ο Βίλντερς μετά την ανακοίνωση του exit poll από το κρατικό δίκτυο NOS.
Ποιος είναι ο Βίλντερς
Ο 60χρονος Βίλντερς έχει σταθερή παρουσία εδώ και δεκαετίες στην ολλανδική πολιτική σκηνή. Ξεκίνησε την καριέρα του ως μέλος της φιλελεύθερης ομάδας του απερχόμενου πρωθυπουργού Ρούτε, αλλά ανεξαρτητοποιήθηκε και αργότερα ίδρυσε το αντιμεταναστευτικό Κόμμα Ελευθερίας, γνωστό ως PVV στην Ολλανδία.
Ο Βίλντερς έχει αντιμετωπίσει απειλές κατά της ζωής του λόγω των αντι-ισλαμικών του απόψεων και βρισκόταν υπό αυστηρή αστυνομική προστασία από το 2004. Το 2020, ένα δικαστήριο τον έκρινε ένοχο για προσβλητικές δηλώσεις για σχόλια που έκανε για Μαροκινούς μετανάστες, αλλά οι δικαστές δεν του επέβαλαν καμία ποινή. Θεωρείται ως ο Ολλανδός εκπρόσωπος του είδους του λαϊκισμού που προωθούν ο Τραμπ ή ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέρ Μιλέι.
Πώς νίκησε ο Βίλντερς στις ολλανδικές εκλογές
Η αύξηση του αριθμού των προσφύγων μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καθώς και το αυξανόμενο κόστος των τροφίμων και της ενέργειας έχουν τροφοδοτήσει την υποστήριξη των ακροδεξιών ομάδων σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η ακροδεξιά AfD στη Γερμανία έχει πλέον στις δημοσκοπήσεις υψηλότερα ποσοστά από οποιοδήποτε από τα κόμματα του συνασπισμού του καγκελάριου Όλαφ Σολτς, ενώ η Τζόρτζια Μελόνι ήρθε από το πουθενά για να αναλάβει την εξουσία πέρυσι στην Ιταλία.
Το μεταναστευτικό πόλωσε τη γνώμη των ψηφοφόρων στην προεκλογική καμπάνια στην Ολλανδία και ώθησε την υποστήριξη προς τον Βίλντερς, μολονότι λίγοι θεωρούσαν στην αρχή της εκστρατείας ότι συγκέντρωνε σοβαρές πιθανότητες. Ωστόσο, η Ντιλάν Γεσιλγκόζ-Ζεγκέριους του πρόσφερε κάποια στιγμή σανίδα σωτηρίας, λέγοντας ότι θα σκεφτόταν έναν συνασπισμό με το Κόμμα της Ελευθερίας.
Ένας άλλος υποψήφιος που συγκέντρωνε υψηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις, ο Πίτερ Όμτσιγκτ, έχασε έδαφος από τη στιγμή που εμφανίστηκε αμφιταλαντευόμενος ως προς το αν θέλει να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός της Ολλανδίας.
Ο Βίλντερς, αντίθετα, χάραξε μια πιο ρεαλιστική γραμμή, αμβλύνοντας ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές του και λέγοντας στους ψηφοφόρους ότι ήθελε να είναι μέρος της επόμενης κυβέρνησης. Στη συνέχεια κέρδισε τις εντυπώσεις σε τηλεοπτικά ντιμπέιτ παραμονές των εκλογών, εμφανιζόμενος πιο σίγουρος από τους αντιπάλους του.
Τι έχει υποσχεθεί ο Βίλντερς
Εκτός από την πρόταση για δεσμευτικό δημοψήφισμα για την έξοδο της Ολλανδίας από την ΕΕ, ο Βίλντερς ζητά να κάνει πίσω η χώρα στις διεθνείς δεσμεύσεις της για την κλιματική αλλαγή και έχει ζητήσει δραστική μείωση στις μεταναστευτικές ροές.
Η Ολλανδία «έχει αποδυναμωθεί σοβαρά λόγω του συνεχιζόμενου τσουνάμι των αιτούντων άσυλο και της μαζικής μετανάστευσης», αναφέρει το κόμμα του στο προεκλογικό του μανιφέστο. Ο Βίλντερς έχει επίσης δεσμευτεί να σταματήσει να στέλνει βοήθεια στην Ουκρανία και ζήτησε την απαγόρευση του Κορανίου και το κλείσιμο των τζαμιών στη χώρα. Αλλά στην ομιλία του τη νύχτα των εκλογών είπε ότι είναι πρόθυμος για συμβιβασμούς, προκειμένου να εξασφαλίσει μια συμφωνία για συγκρότηση κυβερνητικού συνασπισμού και ως εκ τούτου δεν είναι σαφές πόσες ή ποιες από αυτές τις πολιτικές θα μπορούσε να εφαρμόσει.
Θα μπορέσει ο Βίλντερς να σχηματίσει κυβερνητική συμμαχία;
Οι 35 έδρες που προβλέπεται να κερδίσει το Κόμμα Ελευθερίας του Βίλντερς δεν αρκούν για την απόλυτη πλειοψηφία, αφού χρειάζεται 76 στην ολλανδική Βουλή των 150 εδρών.
Μετά τα exit polls ο Βίλντερς πρότεινε έναν κεντροδεξιό συνασπισμό, που θα περιλαμβάνει το πρώην κόμμα του απερχόμενου πρωθυπουργού Ρούτε, το νεοσύστατο κεντροδεξιό «Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο» του Όμτζιγκτ και το Κίνημα των Αγροτών, που θα συγκέντρωναν μαζί 86 έδρες.
Αν και η Γεσιλγκόζ-Ζεγκέριους είχε δηλώσει πριν από τις εκλογές ότι θα μπορούσε να κυβερνήσει μαζί με τον Βίλντερς, τη βραδιά των εκλογών έκανε πίσω δηλώνοντας: «Δεν βλέπω τον Βίλντερς να σχηματίζει κυβέρνηση, καθώς δεν μπορεί να εξασφαλίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το παιχνίδι τώρα είναι στα δικά του χέρια και αυτός θα πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να γίνει πρωθυπουργός και να κυβερνήσει».
Το Κόμμα των Αγροτών δήλωσε ότι θέλει να συμμετάσχει στις συνομιλίες για τη σύμπηξη κυβερνητικού συνασπισμού. Αλλά δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο Βίλντερς θα αναλάβει το πρωθυπουργικό πόστο. Το 1982, το Ολλανδικό Εργατικό Κόμμα κέρδισε τις περισσότερες έδρες, αλλά οι κεντροδεξιοί αντίπαλοί του κατέληξαν στην κεφαλή του κυβερνητικού συνασπισμού.
Θα περιμένει μέχρι την άνοιξη να αποκτήσει νέα κυβέρνηση η Ολλανδία;
Αν και παραδοσιακά ο επόμενος πρωθυπουργός προέρχεται από το κόμμα που κερδίζει τις περισσότερες έδρες, δεν είναι σε καμία περίπτωση δεδομένο ότι αυτό θα συμβεί τώρα στην Ολλανδία. Ο Ρούτε θα παραμείνει σε υπηρεσιακό ρόλο έως ότου ορκιστεί μια νέα κυβέρνηση, κάτι που μπορεί να μη γίνει έως την επόμενη άνοιξη.
Το αποτέλεσμα των εκλογών, που αναμένεται να φέρει νέο πρωθυπουργό στην Ολλανδία έπειτα από 13 χρόνια -μετά από τέσσερις διαδοχικούς συνασπισμούς υπό την ηγεσία του Ρούτε-, θα μπορούσε να οδηγήσει σε «συνταγματικό αδιέξοδο», δήλωσε η Κέιτ Πάρκερ του Economist Intelligence Unit. Οι αναλυτές έχουν προβλέψει ότι οι διαπραγματεύσεις για τον συνασπισμό θα μπορούσαν να αποδειχθούν ακόμη πιο μακροχρόνιες και πιο περίπλοκες απ' ό,τι μετά τις προηγούμενες εκλογές του 2021, όταν τέσσερις εταίροι του συνασπισμού χρειάστηκαν ρεκόρ 271 ημερών για να καταλήξουν σε συμφωνία.