Ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι αντιμετωπίζει το δίλημμα να ρισκάρει την οργή του Ντόναλντ Τραμπ ή να αποδεχτεί συμφωνία για ειρήνη με εκχώρηση ουκρανικών εδαφών έναντι ασαφών εγγυήσεων ασφαλείας.
Μετά τη σύνοδο στην Αλάσκα με τον Πούτιν, που παρέκαμψε το θέμα της εκεχειρίας, ο Τραμπ άφησε ελάχιστα περιθώρια ελιγμών στον Ζελένσκι, αναφέρει σε ανάλυσή του το Bloomberg.
Ο Ουκρανός πρόεδρος θυμάται την τελευταία του επίσκεψη στο Οβάλ Γραφείο τον Φεβρουάριο, που κατέληξε στον καυγά με τον Αμερικανό ομόλογό του και τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ και σε σε προσωρινή αναστολή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο. Αυτή τη φορά θα τον συνοδεύουν Ευρωπαίοι ηγέτες, που ασκούν όμως περιορισμένη επιρροή και δεν μοιράζονται πάντα τις ίδιες θέσεις.
Οι στόχοι του Ζελένσκι στη συνάντηση με τον Τραμπ
Ζελένσκι και Ευρωπαίοι θα επιδιώξουν σαφήνεια από τον Τραμπ αναφορικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας, που είναι πρόθυμες να προσφέρουν οι ΗΠΑ, καθώς η Ουάσιγκτον προσπαθεί να οργανώσει και τετ-α-τετ του Ουκρανού προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του. Μεταξύ των Ευρωπαίων που συνοδεύουν τον Ζελένσκι περιλαμβάνονται και άτομα με τα οποία έχει προσωπική χημεία ο Τραμπ, όπως ο Φινλανδός πρόεδρος Αλεξάντερ Στουμπ, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και ο ΓΓ του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε.
Εκτός από την αποφυγή μιας νέας κόντρας με τον Τραμπ και τη διατήρηση του ενδιαφέροντας του ενοίκου του Λευκού Οίκου για την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας ο Ζελένσκι επιζητεί μεταξύ άλλων να μάθει περισσότερα για τις αξιώσεις του Πούτιν, να καθορίσει χρονοδιάγραμμα για τριμερή συνάντηση του ίδιου με τους προέδρους ΗΠΑ και Ρωσίας και να ωθήσει την Ουάσιγκτον προς την υιοθέτηση αυστηρότερων κυρώσεων κατά της Μόσχας, όπως αναφέρει το πρακτορείο επικαλούμενο πηγή που έχει γνώση των διεργασιών.
Αλλά το τι θα καταφέρει αναφορικά με τους στόχους αυτούς εξαρτάται, κατά τη γνώμη Ευρωπαίων αξιωματούχων, από το βαθμό στον οποίο έχει επηρεάσει ο Πούτιν τον Τραμπ. Μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα ο Τραμπ φαίνεται να ευθυγραμμίζεται και πάλι με τον Ρώσο πρόεδρο παραιτούμενος από την απαίτηση για άμεση εκεχειρία ως προϋπόθεση για τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων, ενώ μετέφερε την πίεση στον Ζελένσκι σημειώνοντας ότι ο Ουκρανός πρόεδρος μπορεί να σταματήσει «σχεδόν αμέσως» τον πόλεμο και αποκλείοντας ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ή ανάκτηση της Κριμαίας.
Ασαφείς εγγυήσεις ασφαλείας
Κλιμακώνοντας την πίεση στο Κίεβο ο Τραμπ εμφανίστηκε ανοικτός στο να αποδεχθεί τις αξιώσεις Πούτιν να εκχωρήσει η Ουκρανία μεγάλες εκτάσεις της στα ανατολικά, που προσπαθούν οι ρωσικές δυνάμεις και οι φιλορώσοι αυτονομιστές να καταλάβουν από το 2014.
Παρά τις βαριές αξιώσεις της Μόσχα, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι είναι πλέον πρόθυμες να υποστηρίξουν μια συμφωνία. Ο Τραμπ ενημέρωσε Ευρωπαίους ηγέτες ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να συνδράμουν στην παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία και ότι τις αποδέχεται και ο Πούτιν. Παραμένει, όμως, ασαφές τι είδους εγγυήσεις συζητούνται με τη Ρωσία και τι είναι όντως διατεθειμένος ο Πούτιν να αποδεχθεί, την ώρα που και ο ίδιος ζητά εγγυήσεις ασφαλείας.
«Καταλήξαμε σε συμφωνία ότι οι ΗΠΑ και άλλες χώρες θα μπορούσαν να προσφέρουν στην Ουκρανία μια διατύπωση ανάλογη του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ»", δήλωσε ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, στο CNN.
Υπό πίεση και ο Τραμπ
Αλλά και ο πρόεδρος των ΗΠΑ βρίσκεται υπό πίεση. Ο Τραμπ είχε υποσχεθεί προεκλογικά ότι μόλις επέστρεφε στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο θα τερμάτιζε γρήγορα τη ρωσική εισβολή. Αρχικά έβαλε στο σταυρόνημά του τον Ζελένσκι και την ουκρανική ηγεσία, για να παραδεχθεί τελικά ότι το Κρεμλίνο είναι αυτό που αρνείται να σταματήσει τον πόλεμο.
Αντί να ενδώσει στην πίεση του Τραμπ η Ρωσία έχει εντείνει τις επιθέσεις της με αποτέλεσμα να αυξηθούν δραματικά οι θάνατοι αμάχων και τους δύο προηγούμενους μήνες να είναι οι πιο αιματηροί στα τριάμιση χρόνια που μαίνεται ο πόλεμος, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Ενόψει της συνάντησης με τον Πούτιν στην Αλάσκα ο Τραμπ είχε προειδοποιήσει πως η άρνηση αποδοχής εκεχειρίας θα οδηγούσε στην επιβολή νέων σκληρών κυρώσεων στη Μόσχα και στις χώρες που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο. Αλλά μετά το τετ-α-τετ στο Άνκορατζ, όπου υποδέχθηκε τον Ρώσο πρόεδρο σε κόκκινο χαλί και τον κάλεσε στην προεδρική του λιμουζίνα για να μεταβούν στον χώρο της συνάντησης, ο Τραμπ απέσυρε τις απειλές και αντί να τιμωρήσει τον επιτιθέμενο, διακήρυξε ότι επιδιώκει πλήρη ειρηνευτική συμφωνία που περιλαμβάνει «ανταλλαγή εδαφών» και παρότρυνε τον Ζελένσκι να την αποδεχθεί. Την Κυριακή, ο Ουκρανός πρόεδρος επανέλαβε πως δεν πρόκειται να αποδεχθεί παραχώρηση ή ανταλλαγές εδαφών.
Το αγκάθι του εδαφικού
«Αφ’ ης στιγμής το εδαφικό ζήτημα είναι τόσο κρίσιμο, θα πρέπει να συζητηθεί μόνο μεταξύ των ηγετών της Ουκρανίας και της Ρωσίας» παρουσία των ΗΠΑ, δήλωσε ο Ζελένσκι. «Μέχρι στιγμής, η Ρωσία δεν δείχνει διατεθειμένη για τριμερή συνάντηση», πρόσθεσε.
Την άρνηση του Ζελένσκι για παραχώρηση εδαφών συμμερίζεται η πλειοψηφία των Ουκρανών, αν και η στήριξη στο πρόσωπο του Ουκρανού προέδρου έχει αρχίσει να φθίνει λόγω των αποτυχιών των ουκρανικών αντεπιθέσεων και του αυξανόμενου αριθμού θυμάτων. Υπάρχουν φόβοι, όμως, πώς μια περαιτέρω υποχώρηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μελλοντικές επιθέσεις των δυνάμεων του Πούτιν.
Οι συνομιλίες στην Ουάσινγκτον είναι κρίσιμες και για το εσωτερικό πολιτικό μέτωπο του Ζελένσκι. Στα τέλη Ιουλίου αντιμετώπισε την πρώτη σοβαρή πολιτική κρίση από την έναρξη της ρωσικής εισβολής με χιλιάδες Ουκρανούς να κατεβαίνουν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για την κίνησή του να αποδυναμώσει τους θεσμούς κατά της διαφθοράς. Ο Ζελένσκι έκανε πίσω και αποκατέστησε την ανεξαρτησία των συγκεκριμένων υπηρεσιών.
Τη θέση Ζελένσκι στις συνομιλίες στον Λευκό Οίκο περιπλέκουν οι διαφωνίες μεταξύ της Ουάσιγκτον, του Κιέβου και άλλων Ευρωπαίων συμμάχων. Ο Τραμπ θεωρεί ότι η Ρωσία μπορεί να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία, μολονότι μέχρι σήμερα οι δυνάμεις του Πούτιν έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους κάτι λιγότερο από το ένα πέμπτο των ουκρανικών εδαφών με σημαντικές απώλειες. Οι Ευρωπαίοι ανησυχούν ότι τυχόν ευνοϊκοί για τη Μόσχα όροι θα ενθαρρύνουν τον Πούτιν να διευρύνει την επιθετικότητά του.
«Είναι σημαντικό οι ΗΠΑ να συνεργαστούν με την Ευρώπη για την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία», δήλωσε ο Ζελένσκι. «Αλλά δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το πώς θα λειτουργήσει, ποιος θα είναι ο ρόλος της Αμερικής, ποιος εκείνος της Ευρώπης, τι μπορεί να κάνει η ΕΕ. Αυτή είναι η βασική μας αποστολή».