Η αποχώρηση για πρώτη φορά στην τριαντάχρονη ιστορία της Βόρειας Μακεδονίας ενός πρωθυπουργού - του Ζόραν Ζάεφ – από την εξουσία μετά από ήττα σε δημοτικές εκλογές προοιωνίζεται μια επικίνδυνη πολιτική κρίση στη χώρα.
Ο Ζάεφ ανακοίνωσε την παραίτησή του από την πρωθυπουργία και την ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος μόλις οριστικοποιήθηκε η βαριά ήττα του κόμματός του στις δημοτικές εκλογές της Κυριακής και η άλωση τουλάχιστον των μισών από τους συνολικά 80 δήμους και κοινότητες της χώρας από το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το εθνικιστικό VMRO-DPMNE, εξέλιξη που σε συνδυασμό με τις αιωρούμενες πρόωρες εκλογές μπορεί να επηρεάσει την ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ.
Τι προκάλεσε την αλλαγή στη στάση των ψηφοφόρων
Τα προβλήματα στην πορεία αυτή της Βόρειας Μακεδονίας προς την ΕΕ φαίνεται ότι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μετακίνηση των ψηφοφόρων. Η αντιπολίτευση αξιοποίησε το αδιέξοδο που προκάλεσε το βέτο της Βουλγαρίας για να υποδαυλίσει τα εθνικιστικά αισθήματα του εκλογικού σώματος και η ένταξη στο ΝΑΤΟ και η Συμφωνία των Πρεσπών δεν στάθηκαν αρκετές για να σώσουν τον Ζάεφ.
Οι αδυναμίες της κυβέρνησης Ζάεφ στο εσωτερικό μέτωπο αποξένωσαν ακόμη περισσότερους ψηφοφόρους. Πολλές από τις υπεσχημένες μεταρρυθμίσεις για την προστασία του κράτους δικαίου ή την καταπολέμηση της διαφθοράς και του νεποτισμού που μαστίζουν τη Βορεια Μακεδονία, έμειναν στα χαρτιά. Η οικονομική στασιμότητα και η ανεπαρκής διαχείριση της πανδημίας ενίσχυσαν μία γενικότερη αίσθηση απογοήτευσης. Ιδιαίτερα πολλοί από τους «προοδευτικούς ψηφοφόρους», τους οποίους ο ίδιος ο Ζάεφ επικαλείται, άρχισαν να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και η ελπίδα τους ότι η Βόρεια Μακεδονία θα γίνει ισότιμο μέλος της ΕΕ υποχωρεί πλέον σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Μετά από χρόνια απογοητεύσεων και υποσχέσεων που αθέτησαν οι Βρυξέλλες ή άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, πολλοί από αυτούς δεν βλέπουν λόγο να στηρίξουν έναν φιλοευρωπαίο υποψήφιο.
Ο κίνδυνος των πρόωρων εκλογών
Τον κυβερνητικό συνασπισμό στη Βόρεια Μακεδονία συναπαρτίζουν σήμερα οι σοσιαλδημοκράτες του Ζάεφ και το DUI, το μεγαλύτερο κόμμα της αλβανικής μειονότητας. Αμφότερα διαθέτουν μαζί μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία 62 εδρών, επί συνόλου 120. Τώρα η πλειοψηφία του Κοινοβουλίου καλείται να αποφασίσει εάν οι σοσιαλδημοκράτες θα συνεχίσουν να κυβερνούν υπό νέα ηγεσία. Οι εναλλακτικές λύσεις, όπως η κυβέρνηση υπό την ηγεσία του VMRO-DPMNE ή πρόωρες εκλογές, δεν φαίνονται ρεαλιστικές προς το παρόν, σημειώνει η DW.
Ο ίδιος ο Ζάεφ είναι αντίθετος με την προκήρυξη νέων εκλογών, περίπου 15 μήνες μετά τις προηγούμενες. Από την πλευρά της η εθνικιστική αντιπολίτευση δεν θα είχε αντίρρηση να περιμένει ως την άνοιξη του 2022, εκτιμώντας ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της και ότι θα διευρύνει το προβάδισμα που ήδη διαφαίνεται στις δημοσκοπήσεις. Τώρα το εθνικιστικό VMRO-DPMNE ζητεί πρόωρες εκλογές, χωρίς ωστόσο να προτείνει μία συγκεκριμένη ημερομηνία στο άμεσο μέλλον. Την Κυριακή πάντως ο επικεφαλής του κόμματος Χρίστιαν Μίτσκοσκι δήλωσε ότι «υπάρχει μία νέα πραγματικότητα και αυτή είναι ότι το κυβερνών κόμμα έχει απολέσει τη δημοκρατική νομιμοποίηση».
Δύσκολοι οι επόμενοι μήνες για τη Βόρεια Μακεδονία
Το προσεχές διάστημα προδιαγράφεται λίαν δύσκολο για τη Βόρεια Μακεδονία, αφού στην οικονομική αβεβαιότητα και την απειλή της πανδημίας ήλθε να προστεθεί και η ενεργειακή κρίση που απειλεί ολόκληρη την Ευρώπη. Ήδη γίνεται λόγος για περιορισμούς στην κατανάλωση ενέργειας, αλλά και για αυξήσεις τιμών στη διάρκεια του χειμώνα. Πέραν τούτων η κυβέρνηση προγραμματίζει νέες συνομιλίες με τη Βουλγαρία ελπίζοντας ότι μία διευθέτηση των διαφορών ίσως ανοίξει τον δρόμο για συμφωνία, όσον αφορά στην ένταξη στην ΕΕ μέχρι τη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου. Ωστόσο η Σόφια τα τελευταία δύο χρόνια εμποδίζει τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων και καλεί τη Βόρεια Μακεδονία να αναγνωρίσει ότι η σύγχρονη ταυτότητα της χώρας είναι κατά βάση βουλγαρική, ενώ η «μακεδονική» γλώσσα είναι απλώς μία βουλγαρική διάλεκτος. Οι σοσιαλδημοκράτες στα Σκόπια φαίνονται διατεθειμένοι να συμβιβαστούν στο ζήτημα αυτό, αλλά το εθνικιστικό κόμμα VMRO-DPMNE αρνείται κάθε συζήτηση σε θέματα ταυτότητας.
Ο ίδιος ο Ζάεφ αποχωρεί μετά από δέκα χρόνια στην ηγεσία των σοσιαλδημοκρατών και τέσσερα χρόνια στην πρωθυπουργία, σε μία από τις πιο δύσκολες περιόδους στην ιστορία της χώρας του. Κι έτσι το μόνο που απομένει τώρα στο κόμμα του είναι να ορίσει όσο το δυνατόν συντομότερα μια νέα ηγεσία, ελπίζοντας ότι θα γίνει αποδεκτή από το Κοινοβούλιο. Το πρόβλημα είναι ότι ο ίδιος ο Ζάεφ δεν έχει χρίσει διάδοχο, ενώ ελάχιστοι ενδιαφέρονται να αναλάβουν τα ηνία στο απόγειο μίας πολιτικής και οικονομικής κρίσης».
Η στάση του VMRO-DPMNE
Το VMRO-DPMNE θα συνεχίσει να παίζει αναμφίβολα το εθνικιστικό χαρτί, εξαπολύοντας επιθέσεις κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά με το βλέμμα στραμμένο στο ΝΑΤΟ, την Ουάσιγκτον και την ΕΕ θεωρείται απίθανο να προσπαθήσει να αλλάξει τους όρους της. Ένα άλλο πιθανό πρόβλημα είναι οι σχέσεις του με το κυβερνών κόμμα Fidesz της Ουγγαρίας. Ο πρώην ηγέτης του VMRO-DPMNE, Νίκολα Γκρούεφσκι έχει βρει καταφύγιο στην Ουγγαρία μετά το άσυλο που του έδωσε ο πρωθυπουργός της χώρας Βίκτορ Ορμπαν και τα δύο κόμματα έχουν κοινές πολιτικές και ιδεολογικές απόψεις, που θα μπορούσαν να στρώσουν με νέα αγκάθια τον ούτως ή άλλως δύσκολο δρόμο της Βόρειας Μακεδονίας προς την ΕΕ.
Αλλά και η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την τουρκική μειονότητα στη Βόρεια Μακεδονία και τους ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών, θα προσπαθήσει, σύμφωνα με ανάλυση του Euractiv, να ασκήσει επιρροή στο VMRO-DPMNE σε μια προσπάθεια συμπήξης συμμαχίας κατά της Ελλάδας εντός του ΝΑΤΟ. Οι εθνικιστές του Μίτσκοτσκι αναμένεται επίσης να παίξουν το εθνικιστικό χαρτί και κατά της Βουλγαρίας λόγω του βέτου της στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και σε περίπτωση που αναλάμβανε την πρωθυπουργία, πιθανότατα θα σκληρύνει τη γραμμή του κατά της Σόφιας, πυροδοτώντας την αντίδραση της τελευταίας.