Η έρευνα για απάτη απειλεί να βυθίσει την ΕΕ στη μεγαλύτερη θεσμική κρίση των τελευταίων δεκαετιών, σύμφωνα με το Politico, ενώ η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναμένεται να τεθεί εκ νέου στο στόχαστρο των επικριτών της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις πιο σοβαρές κρίσεις αξιοπιστίας της, καθώς μια έρευνα για απάτη, διαφθορά και παραβίαση διαδικασιών στις δημόσιες συμβάσεις απειλεί να ταρακουνήσει τα θεμέλια των Βρυξελλών.
Στο επίκεντρο των εξελίξεων βρίσκονται δύο σημαντικά πρόσωπα της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Η πρώην ύπατη εκπρόσωπος Φεντερίκα Μογκερίνι και ο ανώτερος διπλωμάτης Στέφανο Σανίνο. Η απαγγελία κατηγοριών από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) ενδέχεται να προκαλέσει πολιτικό σεισμό, υπογραμμίζει το διεθνές ΜΜΕ.
Η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη για την επικεφαλής της Κομισιόν, τη Φον ντερ Λάιεν. Ένα μόλις χρόνο μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της, και ενώ αντιμετωπίζει ήδη αμφισβήτηση για ζητήματα διαφάνειας, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με μια υπόθεση που απειλεί να εξελιχθεί στη μεγαλύτερη κρίση από την εποχή του Ζακ Σαντέρ, όπως σχολιάζουν αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες.
Η Κομισιόν επί Σαντέρ είχε παραιτηθεί σύσσωμη το 1999, μετά τις αποκαλύψεις περί κακοδιαχείρισης.
Η υπόθεση και οι κατηγορίες
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (ΕPPO) ανακοίνωσε ότι έχει έντονες υποψίες σχετικά με τη διαδικασία ανάθεσης της δημιουργίας της Διπλωματικής Ακαδημίας της ΕΕ, ενός έργου που συνδέεται με το Κολέγιο της Ευρώπης, όπου η Μογκερίνι έχει διατελέσει πρύτανης από το 2020.
Σύμφωνα με την EPPO, η διαδικασία ενδέχεται να μην ήταν δίκαιη και ενδεχομένως να εμπλέκει απάτη σε δημόσιες συμβάσεις, διαφθορά, παραβίαση επαγγελματικού απορρήτου και σύγκρουση συμφερόντων.
Ο Σανίνο, πρώην γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και πλέον υψηλόβαθμο στέλεχος της Κομισιόν στα θέματα Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, συνελήφθη επίσης στο πλαίσιο της ίδιας υπόθεσης. Μαζί τους συνελήφθη και τρίτο πρόσωπο, που σύμφωνα με ιταλικά ΜΜΕ είναι ο Τσεζάρε Ζεγκρέτι, συνδιευθυντής του Γραφείου Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Έργων του Κολεγίου από τον Ιανουάριο του 2022. Οι τρεις κατηγορήθηκαν επίσημα ως ύποπτοι για ευνοιοκρατία και αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση. Η έρευνα είναι σε εξέλιξη.
Στο στόχαστρο η Φον ντερ Λάιεν
Αν και η υπόθεση αφορά κυρίως την ΕΥΕΔ, πολλοί στα ευρωπαϊκά όργανα θεωρούν ότι η Φον ντερ Λάιεν θα βρεθεί αναπόφευκτα στο επίκεντρο της πολιτικής κρίσης. Επικριτές της ήδη ζητούν να λογοδοτήσει, υποστηρίζοντας ότι η υπόθεση εκθέτει συνολικά την Επιτροπή και το σύστημα διορισμών στα ανώτατα επίπεδα της ΕΕ.
Η Μανόν Ομπρί, συμπρόεδρος της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η αξιοπιστία των θεσμών μας διακυβεύεται». Ο Ρουμάνος συντηρητικός ευρωβουλευτής Γκιόργκε Πιπέρεα εξετάζει νέο αίτημα μομφής, μετά την αποτυχημένη προσπάθειά του τον Ιούλιο.
Ωστόσο, αξιωματούχος της Κομισιόν υπερασπίστηκε την πρόεδρο, λέγοντας: «Είναι άδικο να αντιμετωπίζει πρόταση μομφής για κάτι που πιθανότατα αφορά την ΕΥΕΔ. Δεν είναι υπεύθυνη για όλα τα θεσμικά όργανα».
Παρά ταύτα, η εικόνα που δημιουργείται -μια ΕΕ που δίνει μαθήματα για το κράτος δικαίου σε άλλες χώρες, ενώ αντιμετωπίζει σοβαρές κατηγορίες διαφθοράς στο εσωτερικό της- αποτελεί εύκολο στόχο για λαϊκιστές, ευρωσκεπτικιστές και κυβερνήσεις που συγκρούονται με τις Βρυξέλλες, επισημαίνει το Politico.
«Οι θεσμοί της ΕΕ μοιάζουν περισσότερο με σειρά εγκλημάτων παρά με μια λειτουργική ένωση» δήλωσε δηκτικά ο εκπρόσωπος της ουγγρικής κυβέρνησης του ευρωσκεπτικιστή Όρμπαν, Ζόλταν Κόβατς.
Ένα ιστορικό σκανδάλων
Η κρίση έρχεται σε μια ευαίσθητη περίοδο για την Ένωση, που ήδη προσπαθεί να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της μετά από μια σειρά σκανδάλων.
Το Qatargate του 2022, όπου ευρωβουλευτές κατηγορήθηκαν ότι δωροδοκήθηκαν από το Κατάρ, ακόμη δεν έχει πλήρως ξεχαστεί. Φέτος, νέα υπόθεση περί πιθανής επιρροής της Huawei σε ευρωπαϊκούς κύκλους λόμπι οδήγησε σε νέες έρευνες.
Η ίδια η Φον ντερ Λάιεν έχει αντιμετωπίσει κριτική για την υπόθεση των μηνυμάτων με τον CEO της Pfizer κατά την πανδημία, με το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ να κρίνει ότι δεν έπρεπε να παραμείνουν απόρρητα.
Οι νέες αποκαλύψεις θεωρούνται ακόμη πιο επικίνδυνες, καθώς αγγίζουν κορυφαίες προσωπικότητες της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και θέτουν υπό αμφισβήτηση όχι μόνο διαδικασίες, αλλά και την ηθική ακεραιότητα των ανώτατων θεσμικών οργάνων.
Αξιωματούχος της Κομισιόν σχολίασε ότι τα γεγονότα ενισχύουν την εικόνα ενός κλειστού δικτύου ελιτισμού, που πλήττει την αξιοπιστία της Ένωσης σε μια κρίσιμη στιγμή, όπου αντιμετωπίζει άνοδο ευρωσκεπτικιστικών και ακροδεξιών δυνάμεων σε πολλά κράτη-μέλη.