Ανησυχία για την κατάσταση στην Αγία Σοφία, μετά την είσοδο βαρέως τύπου οχημάτων εντός του ιστορικού μνημείου στο πλαίσιο εργασιών, εκφράζει η Unesco, ζητώντας να γίνει αυτοψία, όπως αποκαλύπτει σήμερα το iefimerida.gr.
Οι πρόσφατες εικόνες κατασκευαστικών μηχανημάτων, φορτηγών μεταφοράς και γερανών, που έκαναν τον γύρο του κόσμου, αλλά και οι αντιδράσεις αρχιτεκτόνων και ιστορικών, ακόμη και στο εσωτερικό της Τουρκίας, οδήγησαν τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, που έχει ως κύριο έργο την προστασία της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, να ζητήσει τη λήψη μέτρων.
«Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO - το διοικητικό όργανο της Σύμβασης που αποτελείται από 21 κράτη μέρη - ζήτησε από τις τουρκικές αρχές να προσκαλέσουν μια νέα αποστολή εμπειρογνωμόνων το 2026 για να εξετάσουν την κατάσταση διατήρησης και τις συνθήκες επισκεπτών στην Αγία Σοφία», δηλώνει εκπρόσωπος του Οργανισμού, απαντώντας σε σχετική ερώτηση του iefimerida.gr .
«Παρακολουθούμε στενά την κατάσταση στην Αγία Σοφία»
Όπως τονίζει, η UNESCO παρακολουθεί στενά την κατάσταση και έχει λάβει υπόψη τα πρόσφατα δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης.
«Η UNESCO έχει επικοινωνήσει με τις αρμόδιες αρχές για να λάβει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη, σύμφωνα με τις διαδικασίες που ορίζονται από τη Σύμβαση για την Παγκόσμια Κληρονομιά, οι οποίες διασφαλίζουν ότι τυχόν εργασίες συντήρησης σε μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς δεν επηρεάζουν τα χαρακτηριστικά που δικαιολογούν την εγγραφή τους στον κατάλογο».
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Οργανισμός αντιδρά απέναντι στην πολιτική της Τουρκίας σε ότι αφορά στην προστασία και στη διαχείριση του ιστορικού μνημείου. Η εκπρόσωπος του Οργανισμού επιθυμεί να ξεκαθαρίσει σε όλους τους τόνους ότι «από την μετατροπή της σε τζαμί το 2020, η UNESCO παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Αγία Σοφία και προτρέπει τις τουρκικές αρχές να διαχειριστούν το μνημείο με πιο συνεκτικό και συμμετοχικό τρόπο, και θα συνεχίσει να το πράττει».
Τι λένε οι Τούρκοι επιστήμονες που επιβλέπουν τις εργασίες
Στο αντίποδα όλων αυτών, τα μέλη του επιστημονικού συμβουλίου που επιβλέπουν τα έργα στην Αγία Σοφία, μετά τις σφοδρές αντιδράσεις που ξέσπασαν για την ευαλωτότητα του μνημείου, χαρακτηρίζουν τη χρήση γερανών για την αποκατάσταση του τρούλου ως τη «μόνη τεχνικά εφικτή και ασφαλή λύση».
Σε δηλώσεις τους στην εφημερίδα Hurriyet υποστηρίζουν ότι «αντίστοιχες μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλα μνημεία του εξωτερικού, όπως στην Παναγία των Παρισίων» και δηλώνουν πως «η σκληρή κριτική οφείλεται και στην πολιτική πόλωση, ενώ η πολυπλοκότητα των εργασιών καθιστά δύσκολη την πλήρη κατανόησή τους από το ευρύ κοινό».
«Ο τρούλος χρειάζεται μια χαλύβδινη κατασκευή τόσο από κάτω όσο και από πάνω. Και αυτό θα το κάνουμε χωρίς να κλείσουμε το μνημείο στη λατρεία και την επίσκεψη. Δεν υπάρχει μηχάνημα στον κόσμο που να μπορεί να σηκώσει το βάρος του χάλυβα που χρησιμοποιείται για αυτές τις κολόνες, πέραν από τον γερανό που βλέπετε στις φωτογραφίες», δηλώνει στην τουρκική εφημερίδα το μέλος του συμβουλίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Μεχμέτ Σελίμ Οκτέν.
Τα μέλη του συμβουλίου ξεκαθαρίζουν ότι όλες οι αποφάσεις λήφθηκαν έπειτα από πολλές συνεδριάσεις, τεχνικές αναλύσεις, προσομοιώσεις, σεισμικές και γεωλογικές δοκιμές, ενώ έγιναν και έλεγχοι του υπεδάφους και δηλώνουν ότι η UNESCO «δεν απαγορεύει συγκεκριμένα εργαλεία, αλλά απαιτεί μόνο επεμβάσεις που δεν προκαλούν βλάβη».
«Η Αγία Σοφία δεν μπορεί πραγματικά να αντέξει αυτό το βάρος»
Ωστόσο, άλλοι επιστήμονες, σε Τουρκία και Ελλάδα, εκφράζουν την ανησυχία τους ότι το βάρος και οι δονήσεις που προκαλούν οχήματα τέτοιου μεγέθους, αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη δομή του δαπέδου και τα κατώτερα στρώματα της Αγίας Σοφίας, υπενθυμίζοντας ότι οι υπηρεσίες της UNESCO θεωρούν σαφώς απαράδεκτη την είσοδο βαρέων μηχανημάτων σε μνημειακά κτίρια.
Στην Τουρκία η πιο ηχηρή αντίδραση ήρθε από τον διακεκριμένο ιστορικό, Ιλμπέρ Ορταϊλί, ο οποίος και στο παρελθόν είχε εκφράσει ανησυχία για την στατικότητα της Αγίας Σοφίας λόγω της μεγάλης προσέλευσης κόσμου από τότε που μετατράπηκε σε τζαμί. Ο ιστορικός συνεχίζει να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.
«Η Αγία Σοφία δεν μπορεί πραγματικά να αντέξει αυτό το βάρος. Δεν έχουν καμία ιδέα από αρχιτεκτονική. Αφήστε το φορτηγό, τον γερανό… Ούτε αυτοκίνητο δεν μπορεί να μπει εκεί. Οι επιπτώσεις αυτών των παρεμβάσεων θα γίνουν αισθητές αργά ή γρήγορα. Το υπόγειο του κτιρίου είναι γεμάτο με υπόγεια τούνελ. Όλοι όσοι έρχονται στην Αγία Σοφία συμπεριφέρονται σαν να είναι ιδιοκτησία του πατέρα τους. Το επαναλαμβάνω: αν το κτίριο καταρρεύσει, ο κόσμος θα το χρεώσει στους Τούρκους. Πώς γνωρίζουν πόσους τόνους μπορεί να αντέξει; Σε ποια στοιχεία βασίζονται αυτοί που κάνουν αυτές τις εργασίες; Ρώτησαν τον Ανθέμιο ή τον Μιμάρ Σινάν», αναφέρει χαρακτηριστικά σε ανακοίνωση του.
«Απαρχαιωμένες οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση του τρούλου»
Και στην Ελλάδα, όμως, οι επιστήμονες εκφράζουν ανησυχία για την καταπόνηση του μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς, κάνοντας λόγο για απαρχαιωμένες τεχνικά μεθόδους.
Ο Βασίλης Μπαρδάκης, πρόεδρος Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών, λέει στο iefimerida.gr ότι «η εισαγωγή βαρέων οχημάτων στο εσωτερικό του ναού δεν «κουμπώνει» με τα επιστημονικά έργα συντήρησης. Αυτό που γίνεται στην Αγία Σοφία, σε ένα από τα κορυφαία μνημεία του κόσμου, δε θα γινόταν σε κανένα άλλο μνημείο. Είναι ξεκάθαρη η έλλειψη σεβασμού. Στις μέρες μας υπάρχουν υλικά πιο ισχυρά και σαφώς πιο ελαφριά, όπως π.χ. τα ανθρακονήματα που χρησιμοποιούνται στα αεροπλάνα, αλλά και πιο σύγχρονες τεχνολογίες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σίγουρα προκρίνονται για τέτοιας φύσεως παρεμβάσεις. Η Αγία Σοφία υφίσταται καταπόνηση», λέει ο κ. Μπαρδάκης.
Ο Έλληνας ειδικός, τονίζει ότι η καταπόνηση αυτή δεν είναι μια και έξω αλλά λειτουργεί συσσωρευτικά στον χρόνο. «Αυτά τα φαινόμενα στο έδαφος ή στην τοιχοποιία αναπτύσσονται στον χρόνο. Είναι όπως λέμε ερπυστικά. Άρα, μια επιβάρυνση τώρα δε τελεσιδικεί ότι δε θα υπάρξει πρόβλημα μετά. Κάτω από το έδαφος υπάρχουν σήραγγες, παλιές κατακόμβες, αποθήκες και στοές στις οποίες ακόμη η έρευνα συνεχίζεται. Πώς, λοιπόν, πήραν μια τέτοια απόφαση; Οι Τούρκοι σίγουρα προχώρησαν σε μια κίνηση μεγάλου ρίσκου, αδικαιολόγητη για μένα. Γι’ αυτό και υπάρχουν πολλές αντιδράσεις διεθνώς», καταλήγει.