Ο χρόνος μετρά αντίστροφα πλέον για τις αμερικανικές εκλογές 2020. Την επόμενη Τρίτη οι Αμερικανοί θα κάνουν το πρώτο βήμα για την εκλογή του νέου τους προέδρου. Ποια είναι όμως ακριβώς η διαδικασία;
Στην Αμερική το εκλογικό σύστημα διαφέρει σε όλα σχεδόν τα επίπεδα από τα εκλογικά συστήματα που ακολουθούν κατά κανόνα τα κράτη της Δύσης. Μια εντελώς διαφορετική φιλοσοφία, κατά τους Αμερικανούς πιο αντιπροσωπευτική.
Αμερικανικές εκλογές 2020: Οι ΗΠΑ κάνουν τις εκλογές... σταδιακά
Στις ΗΠΑ οι εκλογές γίνονται σταδιακά, η Βουλή και η κυβέρνηση δεν αναδεικνύονται από την ίδια ακριβώς εκλογική διαδικασία. Μιλάμε για ένα τελείως διαφορετικό και λίγο πιο σύνθετο σύστημα εκλογών.
Τα δύο σώματα του Κογκρέσου
Βουλή των Αντιπροσώπων: Οι εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων γίνονται κάθε δύο χρόνια. Κάθε δύο χρόνια οι ΗΠΑ εκλέγουν νέα Βουλή των Αντιπροσώπων, με ό,τι και αν σημαίνει αυτό.
Γερουσία: Οι γερουσιαστές υπηρετούν για έξι χρόνια. Ωστόσο, η σύνθεση της Γερουσίας ανανεώνεται κάθε δύο χρόνια! Πώς γίνεται αυτό; Κάθε δύο χρόνια γίνονται εκλογές για το 1/3 της Γερουσίας.
Τι θα εκλέξουν στις εκλογές του Νοεμβρίου 2020
Οι Αμερικανοί φέτος θα εκλέξουν πρόεδρο, αντιπρόεδρο, μια πλήρη Βουλή των Αντιπροσώπων (με θητεία για δύο χρόνια) και το 1/3 της Γερουσίας.
Γιατί γίνεται όλο αυτό;
Οι εμπνευστές του αμερικανικού συντάγματος ήθελαν να σπάσουν την εξουσία σε πολλές κατευθύνσεις, με στόχο να εξασφαλίσουν ότι κανένα κόμμα δεν θα κατέχει όλη την εξουσία στις ΗΠΑ. Και αυτό γιατί σε εκείνες τις εποχές υπήρχε έντονη δυσπιστία στην κεντρική κυβέρνηση. Το σύστημα είναι πιο αποκεντρωμένο και δίνεται έτσι εξουσία και στα χέρια των Πολιτειών και των τοπικών κυβερνήσεων.
Ενα εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι στις εκλογές που γίνονται στο ενδιάμεσο των εκλογών για τον πρόεδρο (π.χ. στις εκλογές που έγιναν το 2018 ή θα γίνουν το 2022 για νέα Βουλή των Αντιπροσώπων και για το 1/3 της Γερουσίας) υπάρχει η τάση να εκλέγονται περισσότερα μέλη από την αντιπολίτευση! «Και αυτός είναι ένας ακόμη δείκτης για το πώς οι Αμερικανοί δεν θέλουν να συγκεντρώνεται η εξουσία στον εκτελεστικό κλάδο και στην εθνική κυβέρνηση, και θέλουν να περιβάλλεται ο πρόεδρός τους με περισσότερους αξιωματούχους του αντίθετου κόμματος στη μέση της τετραετούς θητείας του, καθιστώντας έτσι πιο δύσκολο για τον πρόεδρο να ολοκληρώσει τις πολιτικές του πρωτοβουλίες. Και πάλι, οι πολιτειακές και τοπικές εκλογές διεξάγονται σε διάφορες χρονικές στιγμές», όπως ανέφερε πρόσφατα ο καθηγητής Μαρκ Ρότζελ στο Virtual Tour για τις αμερικανικές εκλογές, που διοργανώνουν τα Κέντρα Ξένου Τύπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και στο οποίο συμμετέχουν 225 δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο για αντίστοιχα ΜΜΕ, μεταξύ των οποίων και το iefimerida.
Επομένως, η εκλογή του προέδρου των ΗΠΑ είναι μια πολυεπίπεδη διαδικασία, που ξεκινά από τις υποψηφιότητες για τον υποψήφιο των κομμάτων τα λεγόμενα primaries που γίνονται σε πολλές Πολιτείες και εν τέλει το καθένα από τα δύο κόμματα καταλήγει στον υποψήφιό του.
Πώς μπορεί κάποιος να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος
Το να θέσει κάποιος υποψηφιότητα είναι σχετικά εύκολο, ωστόσο είναι δύσκολο να έχει κάποιος επιτυχία και κάπως... ακριβό σπορ.
Το κάθε κόμμα θέτει τους δικούς του όρους για τον χρόνο, τις μεθόδους που θα γίνουν οι εσωκομματικές εκλογές. Από τις αρχές του 2020 πολλοί πολιτικοί έχουν ξεκινήσει προεδρικές εκστρατείες, από τους οποίους πολλοί παραιτήθηκαν από τον αγώνα, ενώ άλλοι προκρίθηκαν για την επόμενη φάση της προεδρικής εκλογής. Κάθε κόμμα κλήθηκε να προτείνει έναν μοναδικό υποψήφιο για πρόεδρο και τον συνυποψήφιό του για αντιπρόεδρο, η επιλογή των οποίων έγινε με ενδοκομματικές προκριματικές εκλογές και αρχαιρεσίες.
Ποιος εκλέγει τον Αμερικανό πρόεδρο;
Οι αμερικανικές εκλογές 2020 θα γίνουν στις 3 Νοεμβρίου, αλλά ουσιαστικά ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα εκλεγεί στις 14 Δεκεμβρίου από το εκλεκτορικό Κολέγιο.
Ουσιαστικά, στις ΗΠΑ δεν υπάρχει απευθείας ψήφος για τον πρόεδρο. Ψηφίζουν ανά Πολιτείες, ωστόσο ο νικητής της Πολιτείας τα παίρνει... όλα. Συγκεκριμένα, οι Αμερικανοί ψηφοφόροι κάθε Πολιτείας ψηφίζουν τον υποψήφιο που προτιμούν για πρόεδρο. Ο νικητής κάθε Πολιτείας παίρνει όμως όλους τους εκλέκτορες.
Οι εκλέκτορες δηλαδή στο εκλεκτορικό Κολέγιο ψηφίζουν υπέρ του υποψηφίου που πλειοψήφησε στην Πολιτεία τους. Μόνον οι Πολιτείες του Mέιν και της Νεμπράσκα έχουν αναλογικό σύστημα. Σε αυτές τις Πολιτείες ο νικητής λαμβάνει το ανάλογο των ψηφοφόρων που τον στήριξαν, συν δύο έδρες. Ωστόσο, το Μέιν και η Νεμπράσκα δίνουν μόλις 4 και 5 εκλέκτορες, αντίστοιχα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Τζο Μπάιντεν πρέπει επομένως να επικρατήσουν έστω με μία ψήφο σε κάθε Πολιτεία για να πάρουν το 100% των εκλεκτόρων αυτής. Ο στόχος επομένως είναι να κερδίσουν Πολιτείες έστω και με μία ψήφο.
Οταν οι εκλέκτορες πάνε στο εκλεκτορικό Κολέγιο, όλοι θα ψηφίσουν υπέρ του υποψήφιου προέδρου που κέρδισε έστω και με μία ψήφο την Πολιτεία τους.
Αυτό εξηγεί κάποια παράδοξα, όπως ότι η Χίλαρι Κλίντον είχε 3.000.000 ψήφους περισσότερες από τον Τραμπ, αλλά πρόεδρος εξελέγη ο Τραμπ, ή ότι ο Αλ Γκορ το 2000 είχε 500.000 ψήφους περισσότερες από τον Μπους, αλλά πρόεδρος εξελέγη ο Μπους. Σε ό,τι αφορά το παράδειγμα των εκλογών του 2016, η Χίλαρι Κλίντον κέρδισε κάποιες μεγάλες πληθυσμιακά Πολιτείες, αλλά ο Τραμπ κέρδισε την πλειοψηφία σε περισσότερες και μικρότερες Πολιτείες και κατάφερε να κερδίσει την πλειοψηφία των εκλεκτόρων στο Εκλεκτορικό Συμβούλιο.
Τι θα γίνει αν ο εκλέκτορας δεν ψηφίσει αυτό που επέλεξε η Πολιτεία του;
Εξαιρετικά σπάνια, εκλέκτορας έχει επιλέξει να μην εκφράσει στο εκλεκτορικό Κολέγιο τη βούληση των πολιτών της Πολιτείας του. Πρόκειται για εκλέκτορες που ουσιαστικά σκέφτονται: «Δεν πρόκειται να ψηφίσω τον νικητή υποψήφιο στην Πολιτεία μου, θεωρώ ότι η Πολιτεία μου έκανε μια κακή επιλογή και δεν θα ακολουθήσω τη βούληση της Πολιτείας μου». Πολλές Πολιτείες έχουν εισαγάγει νόμους καθιστώντας παράνομο για τον εκλέκτορα να μην ακολουθήσει τη λαϊκή βούληση.
Αμερικανικές εκλογές 2020: Πώς, τελικά, εκλέγεται ο Αμερικανός πρόεδρος;
Το εκλεκτορικό Κολέγιο έχει 538 εκλέκτορες και για να αναδειχθεί κάποιος πρόεδρος των ΗΠΑ χρειάζεται να τον ψηφίσουν 270 εκλέκτορες. Το «270» είναι δηλαδή ο μαγικός αριθμός για να εκλεγεί κάποιος πρόεδρος των ΗΠΑ. Αν κανένας από τους υποψηφίους δεν συγκεντρώσει 270 εκλέκτορες, τότε η Βουλή των Αντιπροσώπων αποφασίζει για τον επόμενο πρόεδρο (έχει να συμβεί από το 1824).
Ο νικητής των προεδρικών εκλογών του 2020 θα αναλάβει καθήκοντα κατόπιν ορκωμοσίας που θα γίνει στις 20 Ιανουαρίου 2021.