Οι πόρτες της τζιχάντ άνοιξαν για τον Αϊμάν αλ Ζαουάχρι, όταν ήταν νεαρός γιατρός σε παραγκούπολη στο Κάιρο, μια μέρα που ένας επισκέπτης έφθασε στην κλινική του και του πρότεινε να κουράρει ισλαμιστές μαχητές που πολεμούσαν τα σοβιετικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν.
Αποδεχόμενος εκείνη την προσφορά το 1980 ο αλ Ζαϊουάχρι θα ξεκινούσε μια πορεία δεκαετιών που θα τον έφερνε στην ηγεσία της Αλ Κάιντα, της πιο επίφοβης τρομοκρατικής οργάνωσης του πλανήτη, μετά τον θάνατο του Οσάμα Μπιν Λάντεν και τελικά στον θάνατό του από πλήγμα αμερικανικών drones στο Αφγανιστάν.
Η άνοδος του Ζαουάχρι
Γεννημένος το 1951, γιος ενός επιφανούς γιατρού και απόγονος φημισμένων λογίων ο Ζαουάχρι μεγάλωσε σε μια συνοικία της ανώτερης τάξης στο Κάιρο. Ο παππούς του, Ράμπια αλ Ζαουάχρι ήταν ιμάμης στο Πανεπιστημίο αλ Αζάρ της αιγυπτιακής πρωτεύουσας, ενώ άλλος πρόγονός του, ο Αμπντέλ Ραχμάν Αζάμ, ήταν ο πρώτος ΓΓ του Αραβικού Συνδέσμου.
Ο Ζαουάχρι μπήκε στη φυλακή για την εμπλοκή του το 1981 στη δολοφονία οτυ Αιγύπτιου προέδρου Ανουάρ Σαντάτ. «Θέλουμε να μιλήσουμε σε ολόκληρο τον κόσμο. Ποιοι είμαστε; Ποιοι είμαστε»; είχε πει σε μια συνέντευξή του από τη φυλακή. Εκείνη την περίοδο ο Ζαουάχρι είχε ήδη ξεκινήσει την τρομοκρατική δράση συνωμοτώντας επί χρόνια για την ανατροπή της αιγυπτιακής κυβέρνησης, την οποία επεδίωκε να αντικαταστήσει με ισλαμιστές φονταμενταλιστές. Είχε υποστηρίξει περήφανα τη δολοφονία του Σαντάτ, όταν ο τελευταίος έκανε ειρήνη με το Ισραήλ.
Η σχέση του Ζαουάχρι με τον Οσάμα μπιν Λάντεν
O Ζαουάχρι εγκατέλειψε την πατρίδα του το 1985 για να μεταβεί στο Πεσαβάρ του Πακιστάν, όπου εργάστηκε ως χειρουργός αναλαμβάνοντας μουτζαχεντίν που πολεμούσαν τα σοβιετικά στρατεύματα στο Αφγανιστάν.
Εκεί ήταν που γνώρισε τον Οσάμα μπιν Λάντεν, έναν επιφανή ηγέτη των μουτζαχεντίν, που είχε επίσης αφήσει πίσω του την προνομιούχα ζωή μέσα στην πλούσια οικογένειά του στη Σαουδική Αραβία για να πολεμήσει στο Αφγανιστάν.
Οι δυο τους συνδέθηκαν στενά ως «Αφγανοί Άραβες» και στις αρχές του 1998 ανακοίνωσαν το σχηματισμό του «Παγκόσμιου Ισλαμικού Μετώπου για τη Τζιχάντ κατά των Εβραίων και των Σταυροφόρων» με την επίσημη συγχώνευση της Αιγυπτιακής Ισλαμικής Τζιχάντ και της Αλ Κάιντα, «Συνεργαζόμαστε με τον αδελφό μπιν Λάντεν», είπε ο Ζαουάχρι ανακοινώνοντας τη συγχώνευση της τρομοκρατικής του οργάνωσης τον Μάιο του 1998. «Τον γνωρίζουμε δέκα χρόνια τώρα, πολεμήσαμε μαζί του εδώ στο Αφγανιστάν», πρόσθεσε. Οι δυο τους υπέγραψαν μάλιστα μια διακήρυξη, έναν φετφά όπου ανέφεραν ότι «είναι υποχρέωση για κάθε μουσουλμάνο» να πολεμά και να σκοτώνει Αμερικανούς και τους συμμάχους τους.
Ο ρόλος του Ζαουάχρι στις επιθέσεις της Αλ Κάιντα κατά των ΗΠΑ
Λίγο μετά την έκδοση του φετφά από τους Μπιν Λάντεν και Ζαουάχρι άρχισαν τα κτυπήματα κατά των ΗΠΑ και εγκαταστάσεών τους με τις βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στις πρεσβείες των ΗΠΑ στην Κένυα και την Τανζανία, όπου σκοτώθηκαν πάνω από 200 άνθρωποι και τραυματίστηκαν άνω των 5.000 ακόμη.
Ακολούθησε η επίθεση στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο USS Cole στην Υεμένη τον Οκτώβριο του 2000, όταν καμικάζι ανατίναξαν το σκάφος τους σκοτώνοντας 17 Αμερικανούς ναύτες και τραυματίζοντας άλλους 39.
Αλλά η κορύφωση της τρομοκρατικής συνωμοσίας του Ζαουάχρι ήρθε με τις επιθέσεις τις Αλ Κάιντα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στη Νέα Υόρκη, στο Πεντάγωνο, ενώ ένα τέταρτο αεροπλάνο που είχαν καταλάβει τρομοκράτες της με προορισμό την Ουάσιγκτον συνετρίβη σε χωράφι στην Πενσυλβάνια.
Πριν και μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ο Ζαουάχρι εμφανίστηκε σε πολλά βίντεο και ηχητικά μηνύματα καλώντας σε επιθέσεις κατά δυτικών στόχων τους μουσουλμάνους.
Η οργή του Ζαουάχρι κατά των ΗΠΑ
Ορισμένοι Αιγύπτιοι θεωρούν ότι την οργή του Ζαουάχρι κατά των ΗΠΑ φούντωσε αυτό που πολλοί Αφγανοί Άραβες θεωρούσαν «προδοσία» της CIA στον αγώνα τους μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών από το Αφγανιστάν και τη βύθιση της χώρας στο εμφύλιο χάος.
Άλλοι ανάγουν την οργή του Ζαουάχρι στο 1998, όταν Αμερικανοί αξιωματούχοι πίεσαν για την έκδοση από την Αλβανία στην Αίγυπτο στελεχών της Αιγυπτιακής Ισλαμικής Τζιχάντ, προκειμένου να δικαστούν για τρομοκρατική δράση.
Η άνοδος του Ζαουάχρι στην ηγεσία της Αλ Κάιντα
Ο Ζαουάχρι ανέλαβε το τιμόνι της Αλ Κάιντα μετά την εξόντωση από αμερικανικές δυνάμεις του Οσάμα Μπιν Λάντεν στο κρησφύγετό του στο Αμποταμπάντ του Πακιστάν τον Μάιο του 2011.
Κρυβόταν διαρκώς μετά την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν και κάποια στιγμή μόλις που γλίτωσε από μια επίθεση στην ορεινή περιοχή Τόρα Μπόρα, όπου σκοτώθηκαν η γυναίκα του και παιδιά του.
Ο Ζαουάχρι «δεν ήταν χαρισματικός ηγέτης βγαλμένος απ’ το καλούπι του Μπιν Λάντεν. Δεν αποδείχθηκε πολύ ικανός ηγέτης της Αλ Κάιντα. Αλλά ο λόγος που τον σκότωσαν το Σαββατοκύριακο στο Αφγανιστάν, ήταν κατά τη γνώμη μου επειδή άρχιζε να παίρνει πολλά περισσότερα ρίσκα», εξήγησε ο αναλυτής εθνικής ασφάλειας Πίτερ Μπέργκεν στο CNN.
«Σύμφωνα με τον ΟΗΕ [ο Ζαουάχρι] δημοσίευσε έναν άνευ προηγουμένου αριθμό βίντεο (…) Άρα έβγαινε ολοένα και περισσότερο στο προσκήνιο. Κι αυτός, μου φαίνεται, ίσως ήταν ένας από τους λόγους που τον εντόπισαν».
Σε ενημέρωσή τους την περασμένη εβδομάδα εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ επεσήμαναν ότι η προφανής άνεση και ικανότητα του Ζαουάχρι να στέλνει μηνύματα συνέπεσε με την ανάληψη της εξουσίας στο Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν και την εδραίωση της εξουσίας σημαντικών συμμάχων της Αλ Κάιντα μέσα στην de facto κυβέρνησή τους. Το τελευταίο γνωστό μήνυμα του Ζαουάχρι ήταν ένα ηχητικό που έδωσε στη δημοσιότητα στις 13 Ιουλίου ο επικοινωνιακός βραχίονας της Αλ Κάιντα.
Ο Σαϊφ αλ Αντέλ διάδοχος του Ζαουάχρι στο τιμόνι της Αλ Κάιντα;
Μετά την εξόντωση του Ζαουάχρι ως πιθανός διάδοχός του προβάλλει ο πρώην αξιωματικός των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων Σαϊφ αλ Αντέλ, ιδρυτικό μέλος της Αλ Κάιντα, αφού είχε ενταχθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1980 στην προηγούμενη τρομοκρατική οργάνωση Μακτάμπ αλ Χινταμάτ.
Εκεί ήταν που γνώρισε τους μελλοντικούς συμμάχους του, Μπιν Λάντεν και Ζαουάχρι, στην Αιγυπτιακή Ισλαμική Τζιχάντ των οποίων έμελλε να ενταχθεί σύντομα.
Ο Αλ Αντέλ ήταν ηλικίας περίπου 30 ετών όταν επέβλεψε της διαβόητης επιχείρησης "Black Hawk Down" στο Μογκαντίσου της Σομαλίας, κατά την οποία σκοτώθηκαν 19 Αμερικανοί στρατιώτες και σύρθηκαν οι σοροί τους στους δρόμους της πόλης. Άλλοι επτά σκοτώθηκαν όταν καταρρίφθηκαν δύο ελικόπτερα στην ενέδρα, ανάμεσά τους δύο Βρετανοί στρατιώτες, τρεις Τούρκοι κι ένας Γάλλος. Και μετά την εξόντωση του Μπιν Λάντεν στο Πακιστάν το 2011, ο Αλ Αντέλ ανέβηκε στην ιεραρχία της Αλ Κάιντα και το μόνο που τον εμποδίζει να αναλάβει τα ηνία της είναι το γεγονός ότι πιθανώς έχει εγκλωβιστεί εδώ και χρόνια στο Ιράν.
Σύμφωνα με τον πρώην πράκτορα του FBI και ειδικό στην αντιτρομοκρατία, Αλί Σουφράν, που είχε πει από πέρυσι ότι ο Αλ Αντέλ θα είναι ο επόμενος ηγέτης της Αλ Κάιντα, ο ηλικίας σήμερα περί τα 60 Αιγύπτιος τρομοκράτης έχει «καυστική γλώσσα». Όταν εκπαίδευε νέους μαχητές, πολλές φορές τους απήγαγε μέσα στη νύχτα και τους ξυλοφόρτωνε για να τους σκληρύνει.
Καταζητείται από τις ΗΠΑ για την εμπλοκή του στις φονικές επιθέσεις στις αμερικανικές πρεσβείες στην Τανζανία και την Κένυα, ενώ έχει επικηρυχθεί με 10 εκατ. δολάρια. Το πραγματικό του όνομα πιστεύεται ότι είναι Μοχάμεντ Σάλαχ αλ Ντιν Ζαϊντάν και το nom de guerre του μεταφράζεται ως «Ξίφος της Δικαιοσύνης».