Σε κλίμα έντονης ανησυχίας στις Βρυξέλλες καθώς η Ουκρανία ξεμένει από ρευστό, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο Γερμανός καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, και ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ ντε Βέβερ, συναντώνται απόψε (5/12) το βράδυ για ένα κρίσιμο δείπνο εργασίας.
Στόχος: να βρεθεί λύση στο αδιέξοδο αναφορικά με το σχέδιο χρηματοδότησης της Ουκρανίας, τη στιγμή που το Κίεβο βρίσκεται αντιμέτωπο με σοβαρή έλλειψη πόρων και ενώ εντείνονται οι ρωσικές επιθέσεις.
«Αν δεν μπορέσουμε να κάνουμε κάτι τέτοιας υπαρξιακής σημασίας όσο η χρηματοδότηση της Ουκρανίας, θα έχουμε αποτύχει – τόσο εμείς όσο και η Ουκρανία», προειδοποιεί διπλωμάτης ιδρυτικού κράτους-μέλους της ΕΕ, σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα The Guardian.
Δύο προτάσεις στο τραπέζι για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας – Και δύο μεγάλα εμπόδια
Δύο εβδομάδες πριν από την καθοριστική σύνοδο κορυφής της ΕΕ της 18ης Δεκεμβρίου, η Φον ντερ Λάιεν παρουσίασε δύο εναλλακτικές προκειμένου η ΕΕ να συγκεντρώσει τα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ που χρειάζεται η Ουκρανία για το 2026-2027.
Η πρώτη επιλογή αφορά κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό. Η δεύτερη, πιο αμφιλεγόμενη, προβλέπει την έκδοση δανείου με εγγύηση τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία – κυρίως κεφάλαια ρωσικών κρατικών φορέων που βρίσκονται συγκεντρωμένα στο Euroclear στις Βρυξέλλες.
Η Κομισιόν υπογραμμίζει πως το σχέδιο δεν συνιστά δήμευση - κάτι που θεωρείται νομικά αδύνατο - αλλά αξιοποίηση των παγωμένων πόρων ως εγγύηση έως ότου η Ρωσία καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις στην Ουκρανία.
Ωστόσο, και οι δύο επιλογές σκοντάφτουν σε αντιστάσεις: αρκετά κράτη-μέλη δεν θέλουν νέο κοινό χρέος, ενώ το Βέλγιο παραμένει κάθετα αντίθετο στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ως εγγύηση.
Το «βέτο» του Βελγίου και οι φόβοι για νομικό ρίσκο
Η κυβέρνηση του Βελγίου, που φιλοξενεί περίπου τα δύο τρίτα των ύψους περίπου 290 δισ. ευρώ ρωσικών πόρων, που διακρατούνται στη Δύση, προειδοποιεί για δυνητικά τεράστιους νομικούς και οικονομικούς κινδύνους.
«Έχουμε τη δυσάρεστη αίσθηση ότι δεν μας άκουσαν», δήλωσε ο Βέλγος υπουργός Εξωτερικών, Μαξίμ Πρεβό. «Τα κείμενα της Κομισιόν δεν αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά τις ανησυχίες μας». Ο ίδιος τάσσεται υπέρ της λύσης του κοινού δανεισμού.
Ο Ντε Βέβερ, ακόμη πιο κατηγορηματικός, σχολίασε: «Είναι μια ωραία ιδέα, να κλέβεις από τον κακό για να δώσεις στον καλό. Αλλά το να κλέβεις τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία μιας άλλης χώρας δεν έχει ξαναγίνει. Ακόμη και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν κατασχέσαμε τα γερμανικά χρήματα».
Προειδοποίησε μάλιστα ότι η Ρωσία έχει ήδη απειλήσει με αντίποινα: «Μας γνωστοποίησε πως, αν τα περιουσιακά στοιχεία κατασχεθούν, το Βέλγιο –και εγώ προσωπικά– θα νιώθουμε για πάντα τις συνέπειες», είπε.
Ένα σχέδιο που «καθορίζει την ευρωπαϊκή ανεξαρτησία»
Την ίδια ώρα, ο καγκελάριος Μερτς προσπαθεί να επιτύχει σύγκλιση απόψεων ενόψει της σημερινής συνάντησης. Σε άρθρο του στη Frankfurter Allgemeine Zeitung, επισημαίνει πως οι αποφάσεις των επόμενων ημερών θα «αποφασίσουν το ζήτημα της ευρωπαϊκής ανεξαρτησίας».
Ο ίδιος περιγράφει τη Ρωσία ως «ιμπεριαλιστική δύναμη που επιχειρεί να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της πέρα από την Ουκρανία στα κράτη της Ευρώπης» και «προετοιμάζεται στρατιωτικά για σύγκρουση με τη Δύση». Για τον Μερτς, η χρήση των παγωμένων ρωσικών πόρων ως εγγύηση θα έστελνε «ένα ξεκάθαρο μήνυμα στη Μόσχα».
Ο Γερμανός καγκελάριος προτείνει να δοθούν στο Βέλγιο ρητές εγγυήσεις ώστε οι κίνδυνοι να κατανέμονται δίκαια: «Κάθε χώρα θα πρέπει να αναλαμβάνει αναλογικό μερίδιο του ρίσκου, ανάλογα με την οικονομική της ισχύ».
Αποφάσεις υπό πίεση καθώς διακυβεύεται το κύρος της ΕΕ
Η ανάγκη εύρεσης λύσης είναι επείγουσα. Με την Ουάσιγκτον να πιέζει για ειρηνευτική συμφωνία, που πολλοί στην Ευρώπη θεωρούν ευνοϊκή για τη Μόσχα, την οικονομική στήριξη προς την Ουκρανία να εξαντλείται και τις ρωσικές επιθέσεις να πολλαπλασιάζονται, η ΕΕ κινδυνεύει να χάσει την επιρροή της στις διεθνείς διαπραγματεύσεις.
Η Κομισιόν επιμένει ότι η πρότασή της «συμβαδίζει απολύτως» με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, υποσχόμενη «τριπλή νομική θωράκιση» για να καθησυχάσει το Βέλγιο.
Το απόγευμα της Παρασκευής, οι τρεις ηγέτες θα επιχειρήσουν να γεφυρώσουν χάσματα που αγγίζουν όχι μόνο τα οικονομικά αλλά και τη γεωπολιτική κατεύθυνση της Ευρώπης. Όπως σημείωσε ο Μερτς: «Οι οικονομικοί πόροι ενός επιτιθέμενου έχουν παγώσει νόμιμα. Αυτό που θα αποφασίσουμε τώρα θα καθορίσει το μέλλον της Ευρώπης».