Είναι οι «μελισσοκομικές μέλισσες» υπεύθυνες για τη μείωση των άγριων μελισσών.
Σε ένα μικροσκοπικό ιταλικό νησί, οι επιστήμονες έκαναν ένα ριζοσπαστικό πείραμα για να διαπιστώσουν αν οι μέλισσες επηρεάζουν αρνητικά τους άγριους συγγενείς τους.
Ένα φυσικό εργαστήριο στη μέση της θάλασσας
Ανοιχτά της Τοσκάνης βρίσκεται η Γκιανούτρι, ένα νησί σε σχήμα ημισελήνου με μόλις δύο παραλίες. Το καλοκαίρι κατακλύζεται από τουρίστες, αλλά τον χειμώνα μένουν μόνο 10 κάτοικοι. Το άγριο τοπίο του είναι γεμάτο ρείκια και αρκεύθους και την άνοιξη ο αέρας γεμίζει με άρωμα λουλουδιών και το βουητό των μελισσών.
Σύμφωνα με τον Guardian, αυτή η απομόνωση προσέλκυσε τους επιστήμονες. Ήθελαν να μελετήσουν ένα πρόβλημα που απασχολεί εδώ και καιρό την επιστημονική κοινότητα: Είναι οι μελισσοκομικές μέλισσες υπεύθυνες για τη μείωση των άγριων μελισσών;
Το πείραμα: Κυψέλες και απαγορεύσεις
Το 2018 εγκαταστάθηκαν 18 κυψέλες στο νησί - μια μικρή, ελεγχόμενη αποικία. Στη συνέχεια, οι ερευνητές πήραν άδεια για να κλείνουν τις κυψέλες για ώρες μέσα στην ημέρα, εμποδίζοντας τις μέλισσες να βγαίνουν για αναζήτηση τροφής.
Οι ντόπιοι ήταν δύσπιστοι. Όμως τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά.
Μέσα σε τέσσερα χρόνια από την εισαγωγή των μελισσών, οι πληθυσμοί δύο σημαντικών άγριων επικονιαστών -των βομβίνων και του γένους Anthophora- μειώθηκαν κατά 80%.
Όταν οι μέλισσες κλείνονταν, υπήρχε 30% περισσότερη γύρη διαθέσιμη για τους άγριους επικονιαστές, που εμφανίζονταν πιο συχνά και συμπεριφέρονταν διαφορετικά.
Η παγκόσμια «μάχη» των μελισσών
Οι μελισσοκομικές μέλισσες (Apis mellifera), αν και είναι οι πιο διαδεδομένοι επικονιαστές, δεν είναι πάντα αθώες. Εισάγονται από τον άνθρωπο σε οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο, από την Αφρική και την Ευρώπη μέχρι την Καλιφόρνια και την Αυστραλία.
Στην Ισπανία, όταν τελειώνει η ανθοφορία των πορτοκαλιών, οι μέλισσες πλημμυρίζουν τα φυσικά δάση, ανταγωνιζόμενες τους άγριους επικονιαστές. Στην Καλιφόρνια, κατά την άνθιση των αμυγδαλιών, επιστρατεύεται το 90% των μελισσοσμηνών των ΗΠΑ για να καλύψουν τις ανάγκες της γεωργίας. Το υπόλοιπο διάστημα, αυτές οι μέλισσες παραμένουν στη φύση, ανταγωνιζόμενες τους άγριους συγγενείς τους για τροφή.
Έρευνα στη Νότια Καλιφόρνια αποκάλυψε πως οι αγριοποιημένες (φεραλισμένες) μέλισσες αφαιρούν το 80% της γύρης μιας ανθισμένης περιοχής μέσα σε μία ημέρα. Οι άγριες μέλισσες, που δρουν μεμονωμένα, δεν προλαβαίνουν να βρουν αρκετή τροφή.
«Είναι σαν ένα μικρό παντοπωλείο που προσπαθεί να ανταγωνιστεί ένα τεράστιο σούπερ μάρκετ», λέει ο καθηγητής Τζέιμς Χανγκ. «Μόλις οι μέλισσες ξεφύγουν από τον έλεγχο, δεν μπορείς εύκολα να τις σταματήσεις».
Επιπτώσεις σε ολόκληρο το οικοσύστημα
Η μαζική παρουσία μελισσών μειώνει τη διαθεσιμότητα γύρης για τα άλλα είδη και επηρεάζει αρνητικά την υγεία των φυτών: λιγότεροι σπόροι, μικρότερη αναπαραγωγή, και πιθανή δημιουργία ενός «στροβίλου εξαφάνισης», όπου κάθε γενιά φυτών γίνεται ασθενέστερη.
«Δεν γνωρίζω καμία μελέτη που να αποδεικνύει ότι οι μέλισσες είναι ωφέλιμες σε περιοχές όπου δεν είναι φυσικό τους περιβάλλον», λέει ο επιστήμονας Ντίλον Τράβις.
Στην Ευρώπη, όπου οι μέλισσες είναι είδος γηγενές, οι επιπτώσεις φαίνεται να είναι μικρότερες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, περίπου το 20% του πληθυσμού των μελισσών ζει ελεύθερα στη φύση, αλλά σε χαμηλή πυκνότητα, κάτι που δεν φαίνεται να απειλεί άλλους επικονιαστές.
Το νησί χωρίς μέλισσες
Μετά το πείραμα στην Γκιανούτρι και τα αποτελέσματα που έδειξαν καθαρά τη βλάβη στις άγριες μέλισσες, οι ερευνητές ενημέρωσαν τις αρχές του Εθνικού Πάρκου. Η μελισσοκομία απαγορεύτηκε εντελώς στο νησί.
Έναν χρόνο μετά την απομάκρυνση των κυψελών, κάποια από τα είδη άγριων επικονιαστών άρχισαν να ανακάμπτουν.
Το παράδειγμα της Γκιανούτρι και των φυσικών οικοσυστημάτων της Καλιφόρνιας ανατρέπει τον ρομαντικό μύθο ότι οι μέλισσες είναι πάντα ωφέλιμες για το περιβάλλον. Όταν δεν υπάρχουν όρια, μπορούν να επικρατήσουν των άγριων ειδών, να διαταράξουν την ισορροπία και να βλάψουν το οικοσύστημα που υποτίθεται ότι προστατεύουν.