Από την άνυδρη έρημο της Αριζόνα ως τις πυκνοκατοικημένες γειτονιές της Μανίλα και τις γειτονιές της Αθήνας, οι δήμοι αναγκάζονται να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει αστική ζωή κάτω από έναν ήλιο που δεν χαρίζεται σε κανέναν.
Οι πόλεις του κόσμου θερμαίνονται με ρυθμό ανησυχητικό. Οι τελευταίες δεκαετίες γέμισαν με καύσωνες που σπάνε ρεκόρ, με ουρανοξύστες που αντανακλούν τον ήλιο σαν καθρέφτες, με δρόμους που βράζουν κάτω από τα λάστιχα των αυτοκινήτων. Η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι πια ένα αφηρημένο ενδεχόμενο αλλά μια καθημερινότητα που δοκιμάζει την αντοχή των πόλεων και των κατοίκων τους.
Από την άνυδρη έρημο της Αριζόνα ως τις πυκνοκατοικημένες γειτονιές της Μανίλα, οι δήμοι αναγκάζονται να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει αστική ζωή κάτω από έναν ήλιο που δεν χαρίζεται σε κανέναν. Το κύμα καύσωνα δεν κάνει διακρίσεις, αλλά οι συνέπειές του βαραίνουν περισσότερο όσους έχουν τα λιγότερα μέσα για να προστατευτούν. Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά, οι εργάτες της υπαίθρου, οι κάτοικοι φτωχών συνοικιών ζουν μια καθημερινότητα που γίνεται όλο και πιο αφόρητη, καθώς η θερμότητα παγιδεύεται ανάμεσα σε τοίχους, τσιμέντο και άσφαλτο.
Μια κοινή πρωτοβουλία με όνομα C40 Cool Cities Accelerator
Η πραγματικότητα αυτή οδήγησε περισσότερες από τριάντα πόλεις, από το Φοίνιξ μέχρι τη Quezon City, να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε μια κοινή πρωτοβουλία με όνομα C40 Cool Cities Accelerator. Ο στόχος της δεν είναι απλώς να «ρίξει» τη θερμοκρασία, αλλά να ξανασκεφτεί τη δομή και τη λειτουργία της πόλης ως ζωντανού οργανισμού που πρέπει να προσαρμοστεί σε ένα καυτότερο μέλλον.
Το Φοίνιξ, πέμπτη μεγαλύτερη πόλη των Ηνωμένων Πολιτειών, βρίσκεται στην καρδιά της ερήμου Σονόρα και μετρά περισσότερες από τριακόσιες μέρες ήλιο τον χρόνο.
Η Quezon City, από την άλλη, βυθίζεται στη ζέστη και την υγρασία των Φιλιππίνων, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τον ετήσιο κίνδυνο των τυφώνων. Παρά τις διαφορές τους, και οι δύο πόλεις στέκονται στην πρώτη γραμμή μιας μάχης που αφορά την επιβίωση, την υγεία και την ισότητα.
Η ακραία θερμότητα είναι ο πιο φονικός αλλά και ο πιο σιωπηλός κλιματικός κίνδυνος. Δεν προκαλεί θεαματικές εικόνες καταστροφής, αλλά αφήνει πίσω της στατιστικές θανάτου από αφυδάτωση, θερμοπληξία ή επιδείνωση χρόνιων νοσημάτων.
Στις φτωχότερες συνοικίες του Φοίνιξ, η θερμοκρασία μπορεί να είναι αρκετούς βαθμούς υψηλότερη από τις εύπορες περιοχές, ενώ στις πυκνοκατοικημένες γειτονιές της Quezon City η ζέστη εγκλωβίζεται ανάμεσα στα σπίτια και μετατρέπει κάθε καλοκαίρι σε εφιάλτη.
Οι δήμαρχοι των δύο πόλεων, Κέιτ Γκαλέγκο και Τζόι Μπελμόντε, συνυπογράφουν μια κοινή δήλωση: δεν μπορούν να δεχτούν ένα μέλλον όπου ένας καύσωνας θα ισοδυναμεί με θανατική καταδίκη για τους πιο ευάλωτους, εκείνους που έχουν συμβάλει ελάχιστα στην κλιματική κρίση.
Η πρωτοβουλία C40 δεν στηρίζεται σε μεγάλα λόγια αλλά σε πρακτικά βήματα. Οι συμμετέχουσες πόλεις διορίζουν ειδικούς υπεύθυνους για τη θερμότητα, βελτιώνουν τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και συντονίζουν τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.
Το Φοίνιξ ίδρυσε το πρώτο δημόσια χρηματοδοτούμενο Γραφείο Αντιμετώπισης και Μετριασμού Θερμότητας στις ΗΠΑ, το οποίο εγκαθιστά σταθμούς παγωμένου νερού και κέντρα ψύξης, ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Στην Quezon City, οι δημοτικές αρχές χαρτογραφούν τις πιο ευάλωτες κοινότητες και ετοιμάζουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για τη θερμότητα και την υγεία, ενώ ήδη έχουν προσαρμόσει τα ωράρια εργασίας για όσους δουλεύουν στον ήλιο και πειραματίζονται με καλλιέργειες ανθεκτικές στη ζέστη σε πάνω από 1.400 αστικά αγροκτήματα.
Η άμεση ανακούφιση, ωστόσο, είναι μόνο η αρχή. Το όραμα του προγράμματος είναι να οικοδομήσει μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα. Μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, οι πόλεις δεσμεύονται να ενσωματώσουν στρατηγικές δροσισμού στους οικοδομικούς κανονισμούς, να ανασχεδιάσουν τους δρόμους για καλύτερη ροή αέρα και σκιά, να επεκτείνουν το πράσινο δίκτυο δέντρων και πάρκων.
Το Φοίνιξ δοκιμάζει ανακλαστικά «δροσερά» οδοστρώματα, φυτεύει χιλιάδες δέντρα, δημιουργεί καλλιτεχνικές κατασκευές σκιάς και θέτει πρότυπα για υποδομές ανθεκτικές στη θερμότητα. Η Quezon City, από την άλλη, αναγεννά τα πάρκα και τις σχολικές αυλές, ενισχύει τη βλάστηση στις δημόσιες πλατείες, και προωθεί τον κανονισμό Πράσινων Κτιρίων που ενθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις σε βιώσιμες, «δροσερές» κατασκευές. Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν σώζουν μόνο ζωές αλλά μειώνουν το ενεργειακό κόστος και αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής στις γειτονιές.
Η συνεργασία, όμως, είναι το θεμέλιο όλων αυτών. Η θερμότητα δεν γνωρίζει σύνορα, και οι λύσεις δεν μπορούν να σταματούν στα όρια μιας πόλης. Τριάντα δύο μητροπόλεις από την Αθήνα και τη Σιγκαπούρη έως το Σαντιάγο ανταλλάσσουν δεδομένα, εμπειρίες και τεχνικές. Όλες, ανεξάρτητα από το κλίμα τους, συγκλίνουν στις ίδιες αρχές: περισσότερη σκιά, πιο ευφυής πολεοδομία, μεγαλύτερη φροντίδα για τους πιο αδύναμους. Όταν ένα δίκτυο μηχανικών στο Φοίνιξ μοιράζεται τις μεθόδους πρόβλεψης καύσωνα με τις αρχές της Μανίλα, ή όταν οι δήμοι της Μεσογείου μαθαίνουν πώς να εντάσσουν τις κοινότητές τους στη διαδικασία, ο ρυθμός αλλαγής επιταχύνεται.
Για πολύ καιρό, η ακραία ζέστη αντιμετωπιζόταν ως μια άβολη συνθήκη, όχι ως κρίση. Όμως τώρα, καθώς οι αριθμοί μιλούν για μισό εκατομμύριο θανάτους ετησίως και η προοπτική του 2050 προμηνύει πενταπλάσια έκθεση σε απειλητικές θερμοκρασίες, η ανάγκη για δράση είναι αδιαπραγμάτευτη. Το στοίχημα είναι να φτιάξουμε πόλεις όχι μόνο πιο δροσερές, αλλά και πιο δίκαιες, πιο ανθρώπινες, πιο ανοιχτές στο μέλλον. Οι πόλεις ενώνουν τις φωνές και τις πράξεις τους, όχι από ιδεαλισμό αλλά από επίγνωση: η επιβίωση στο θερμότερο μέλλον θα είναι συλλογική ή δεν θα υπάρξει καθόλου.