Ποιος έχει το δικαίωμα να μιλά για ποιον/α; Ποια φωνή αναγνωρίζεται ως γνώση στη δημόσια σφαίρα; Η ημερίδα «Η ζωή μας εδώ», που πραγματοποιήθηκε στις 27 Ιουνίου, δεν ήταν απλώς ένας ακόμη δημόσιος διάλογος για τη μετανάστευση.
Ήταν μια πράξη πολιτικής, καθώς οι ίδιοι οι μετανάστες, μετανάστριες, πρόσφυγες μίλησαν δημόσια για τις εμπειρίες τους, διεκδικώντας χώρο στην δημόσια σφαίρα.
Η αφήγηση ως πολιτική πράξη
Η φράση «το προσωπικό είναι πολιτικό» δεν αποτελεί απλώς σύνθημα του φεμινιστικού κινήματος (Hanisch, 1969). Στη ημερίδα «η ζωή μας εδώ» έγινε πράξη, καθώς γυναίκες μεταναστευτικού και προσφυγικού προφίλ αφηγήθηκαν την εμπειρία τους από την εργασία, τη μητρότητα και την καθημερινότητα στην Ελλάδα. Οι αφηγήσεις τους δεν ήταν απλώς προσωπικές ιστορίες, αλλά μαρτυρίες που ανέδειξαν τις δομές ανισότητας και αποκλεισμού, μετατρέποντας την αφήγηση σε εργαλείο κατανόησης και δράσης (hooks, 1989). «μετανάστριες και πρόσφυγες έχουν ανάγκη υποστήριξη στην γλώσσα τους, ενημέρωση και ενδυνάμωση για να μπορούν να έχουν αυτοδιάθεση και αξιοπρέπεια» (Rana Kamperis) Η Ελόνα Κατάρο είπε ότι «η υγεία αποτελεί θεμέλιο για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ωστόσο η γυναίκα που ήρθε από την Αλβανία αμελούσε τον εαυτό της καθώς έπρεπε να εργαστεί, χωρίς ένσημα και δικαιώματα».
Η κοινότητα ως μέθοδος
Η κοινότητα δεν είναι απλώς ακροατήριο, είναι ο τρόπος με τον οποίο η αφήγηση αποκτά δύναμη, καθώς οι εμπειρίες γίνονται συλλογική γνώση που διεκδικεί αλλαγή (Fine & Torre, 2004). «Ξεκίνησα να ακούω τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες ερχόμενες από τις Φιλιππίνες, μέχρι που κατάλαβαν την ανάγκη να παρουσιαστούν συλλογικά και να κάνουν κάτι οργανωμένο για εκείνες.»
Η επιγνωσιακή δικαιοσύνη ως προϋπόθεση ισότητας
Η δημόσια σφαίρα συχνά αγνοεί τις φωνές των ατόμων μεταναστευτικού προφίλ υποβιβάζοντας σε συναισθηματικές αφηγήσεις χωρίς αναλυτική αξία. Όμως «οι φωνές αυτές έχουν δικαίωμα να αναγνωρίζονται ως φορείς γνώσης» (Fricker, 2007). Όταν τα ίδια τα άτομα μεταναστευτικού προφίλ αφηγούνται την εμπειρία τους, ασκούν το δικαίωμά τους να παράγουν γνώση για την κοινωνία στην οποία ζουν και εργάζονται. Η Σοφία Πόλου Τσαμπίρη τόνισε πόσο συγκλονιστική ήταν η εμπειρία της μετανάστευσης καθώς οι γυναίκες έχασαν, την γλώσσα, το δίκτυο τους, την ψυχική τους ισορροπία. Έμαθαν να μιλούν με το σώμα τους μέσω της δουλειάς τους».
Η γνώση του «περιθωρίου»
Η γνώση που παράγεται από θέσεις περιθωρίου προσφέρει μια ιδιαίτερα ισχυρή και κριτική ματιά στην κοινωνία (Harding, 1991). Μία τέτοια γνώση μοιράστηκε ο Νασρουντίν Νιζάμι «είναι πολύ σημαντικό μην υπάρχει άδικη κατηγοριοποίηση εναντίον των μεταναστών και προσφύγων με στερεότυπα και γενικεύσεις». Οι μετανάστες μετανάστριες και πρόσφυγες μέσα από την εμπειρία της καθημερινής διαπραγμάτευσης, της ορατότητας και της αποδοχής, αναδεικνύουν τις αθέατες πτυχές της κοινωνικής πραγματικότητας, συμβάλλοντας σε έναν πιο δίκαιο και πλουραλιστικό δημόσιο λόγο. Ο Κειτά Αλασάν και ο Χάντι Μοχέμπι μιλούν για τον ρόλο τους ως μέντορες μέσα από την ιστορία και το δικό τους ταξίδι «η κάθε ιστορία κρύβει μία δύναμη» (Κειτά Αλασάν), «η δουλειά μας με τα παιδιά είναι να τους ενθαρρύνουμε, να τους δώσουμε την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο (Χάντι Μοχέμπι).
Προς μια νέα δημόσια κοινωνιολογία
Η Ελλάδα έχει δείξει ότι «η ισότιμη πρόσβαση στην υγεία, την εκπαίδευση και την εργασία δεν απαιτεί μεγάλες πολιτικές ανατροπές, αλλά κοινωνική βούληση» (Δημήτρης Παρσάνογλου). Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι καθοριστικός, καθώς «μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες και να διαμεσολαβήσει αποτελεσματικά για την ένταξη των μεταναστών και μεταναστριών, χωρίς να τους αποδίδει ολοκληρωτικά την ευθύνη για τα εμπόδια που συναντούν» (Μαρία Στρατηγάκη).
Σε μια εποχή που οι συζητήσεις για τη μετανάστευση συχνά γίνονται χωρίς τις ίδιες τις κοινότητες, η ημερίδα «η ζωή μας εδώ» υπενθυμίζει ότι η αλλαγή ξεκινά όταν ακούμε αυτές τις φωνές. Το βίωμα, όταν γίνεται αφήγηση, γίνεται πολιτική πράξη. Η κοινότητα, όταν γίνεται μέθοδος, γίνεται αλλαγή. Και η κοινωνία, όταν επιτρέπει σε αυτές τις φωνές να ακουστούν, γίνεται πιο δίκαιη.
