Η οδική ασφάλεια παραμένει ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά ζητήματα στη χώρα μας, με τα τροχαία να αφήνουν πίσω τους θύματα και οικογένειες που δοκιμάζονται καθημερινά.
Νέα επιστημονική εργασία που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2025 επιχειρεί να αναδείξει το πρόβλημα, μέσα από στοιχεία, στατιστικές και συγκεκριμένες προτάσεις για αλλαγές. Τη μελέτη υπογράφει η Νίκη Μπάρδη, μαθήτρια της Β’ Λυκείου, που φωτίζει με φρέσκια ματιά μια παλιά πληγή της ελληνικής κοινωνίας.
Η ταχύτητα, έννοια συνδεδεμένη με δύναμη, ελευθερία και έλεγχο, στα αγωνιστικά μονοθέσια αποτελεί σύμβολο αδρεναλίνης και τεχνολογίας. Στην καθημερινή οδήγηση όμως, πολύ συχνά μετατρέπεται σε αιτία τραγωδίας.
Στην Ελλάδα, η εικόνα αυτή αποτυπώνεται με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο στα εικονοστάσια που συναντά κανείς διάσπαρτα σε εθνικές, επαρχιακές και αστικές οδούς. Μικρές εκκλησίτσες ή απλά μεταλλικά κουτιά με κεριά, φωτογραφίες και εικόνες σηματοδοτούν το σημείο όπου χάθηκε μια ζωή.
Δεν πρόκειται μόνο για μνημεία∙ αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του οδικού τοπίου. Είναι σύμβολα θλίψης, μνήμης, αλλά και σιωπηρές προειδοποιήσεις προς τους επόμενους οδηγούς που περνούν από εκεί.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καταγράφει περισσότερους από 1,19 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο εξαιτίας τροχαίων ατυχημάτων. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της τραγωδίας, ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε περίπου 3.000 γεμάτα Boeing 737 που θα συντρίβονταν ετησίως. Κι όμως, πρόκειται για θανάτους που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2024, η Ελλάδα καταγράφει 64 θανάτους από τροχαία ανά εκατομμύριο κατοίκων, γεγονός που την κατατάσσει στις τρεις χειρότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την ίδια στιγμή, ο μέσος όρος στην Ε.Ε. βρίσκεται στους 44 θανάτους ανά εκατομμύριο.
Κι όμως, δεν ήταν πάντα έτσι. Στη δεκαετία 2010–2020 η χώρα πέτυχε σημαντική πρόοδο, μειώνοντας τους θανάτους κατά 54%. Σήμερα, η βελτίωση έχει σταματήσει, αφήνοντας την Ελλάδα εκτεθειμένη σε μια νέα περίοδο στασιμότητας.
Οι αιτίες είναι συγκεκριμένες και επαναλαμβανόμενες
- Μοτοσικλέτες και μοτοποδήλατα: 36% των θανάτων, διπλάσιο ποσοστό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (18%). Μόνο το 65% των οδηγών και το 50% των συνεπιβατών φορούν κράνος, ενώ στην Ε.Ε. τα ποσοστά φτάνουν το 97%.
- Ζώνες ασφαλείας: 65% των μπροστινών επιβατών και μόλις 55,8% των πίσω φορούν ζώνη, πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (92% και 75,3% αντίστοιχα).
- Ταχύτητα: Μόνο το 55,8% των οδηγών τηρεί τα όρια στις πόλεις, όπου συμβαίνει πάνω από το 50% των θανατηφόρων δυστυχημάτων.
- Τροχαία με ένα μόνο όχημα: 41% των θανάτων οδηγών/επιβατών, έναντι 31% στην Ε.Ε., κυρίως λόγω υπερβολικής ταχύτητας.
- Χρήση κινητού: Στις πόλεις, το 8,3% των οδηγών μιλά στο τηλέφωνο ενώ οδηγεί.
- Αλκοόλ: Το 1,2% ξεπερνά το όριο, με το ποσοστό να ανεβαίνει στο 3,8% τα βράδια και τα Σαββατοκύριακα.
- Υποδομές: Κακοσυντήρηση, ελλιπής φωτισμός και έλλειψη υποδομών για πεζούς, ποδηλάτες και μοτοσικλετιστές επιβαρύνουν το πρόβλημα.
Οι διαφορές ανά περιφέρεια είναι επίσης έντονες: Αττική, Θεσσαλία και Κεντρική Μακεδονία εμφανίζουν καλύτερες επιδόσεις, ενώ Νότιο Αιγαίο, Πελοπόννησος και Βόρειο Αιγαίο τις χειρότερες, κυρίως λόγω υψηλών ποσοστών ατυχημάτων με μοτοσικλετιστές.
Η δύναμη και η παγίδα της ταχύτητας
Η ταχύτητα είναι ίσως ο πιο αμείλικτος παράγοντας. Μικρές αυξήσεις κάνουν τεράστια διαφορά:
Στα 50 km/h χρειάζονται περίπου 25 μέτρα για να σταματήσει ένα όχημα. Στα 100 km/h, η απόσταση σχεδόν τετραπλασιάζεται, φτάνοντας τα 100 μέτρα. Αν προστεθεί και ο χρόνος αντίδρασης του οδηγού, ο κίνδυνος αυξάνεται δραματικά, ενώ στις στροφές, η πιθανότητα ατυχήματος πολλαπλασιάζεται: Ακόμη και με ταχύτητες μόλις 10–20 km/h παραπάνω από το κανονικό μπορεί να χαθεί ο έλεγχος.
Οι νόμοι της φυσικής δεν συγχωρούν. Όσο πιο γρήγορα κινείται ένα αυτοκίνητο, τόσο περισσότερη ενέργεια κουβαλά, και τόσο πιο βίαια εκτονώνεται σε μια σύγκρουση.
Εικονοστάσια: Από τη μνήμη στην προειδοποίηση
Τα εικονοστάσια δεν είναι μόνο σύμβολα πένθους. Είναι και άτυπα σήματα κινδύνου. Συχνά βρίσκονται σε επικίνδυνα σημεία του δρόμου, λειτουργώντας σαν «σιωπηλά φανάρια» που προειδοποιούν τους οδηγούς με τον πιο ανθρώπινο τρόπο: Υπενθυμίζοντας μια απώλεια. Επιστημονικά, μπορούν να λειτουργήσουν ως ανεπίσημος χάρτης «μαύρων σημείων».
Με την τεχνολογία GIS (Geographic Information Systems ή Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών). η χαρτογράφησή τους μπορεί να αποκαλύψει επικίνδυνα τμήματα δρόμων που χρειάζονται παρέμβαση. Ακόμη πιο καινοτόμο είναι να συνδεθούν με εφαρμογές πλοήγησης: «Σε 400 μέτρα πλησιάζετε σημείο θανατηφόρου τροχαίου – οδηγήστε με προσοχή». Έτσι, η μνήμη γίνεται εργαλείο πρόληψης.
Στρατηγικές για ασφαλέστερους δρόμους
Για να μειωθούν τα τροχαία χρειάζεται μια ολιστική στρατηγική:
- Εκπαίδευση: Πάνω από όλα. Οδική παιδεία από το σχολείο, πάρκα κυκλοφοριακής αγωγής, ενημερωτικές καμπάνιες.
- Νόμος και έλεγχος: Συστηματική αστυνόμευση για τα πιο επικίνδυνα παραπτώματα – ταχύτητα, ζώνες, κράνη, κινητό, αλκοόλ.
- Υποδομές: Όρια ταχύτητας 30 km/h στις πόλεις (που ισχύουν από 2026), κυκλικοί κόμβοι, φωτισμός, ασφαλείς διαβάσεις και δρόμοι με καλή συντήρηση.
- Τεχνολογία: Ενίσχυση των συστημάτων ασφαλείας στα οχήματα και ανανέωση του στόλου.
- Έκτακτη ανάγκη: Ταχύτερη πρόσβαση ασθενοφόρων, ενίσχυση αεροδιακομιδών, σεβασμός στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης.
Το μέλλον της οδικής ασφάλειας
Η τεχνολογία ανοίγει νέους δρόμους. Τα έξυπνα συστήματα υποβοήθησης ήδη μειώνουν τα λάθη, ενώ στο μέλλον τα αυτόνομα οχήματα μπορούν να περιορίσουν ακόμα περισσότερο τα δυστυχήματα. Οι εφαρμογές πλοήγησης μπορούν να ενσωματώσουν προειδοποιήσεις βασισμένες σε εικονοστάσια, μετατρέποντας τη μνήμη σε ζωντανή υπενθύμιση.
Όμως, η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί. Η οδική ασφάλεια είναι ζήτημα και ηθικό και κοινωνικό. Χρειάζεται συλλογική υπευθυνότητα: κάθε οδηγός, κάθε επιβάτης, κάθε πεζός έχει ρόλο στη διαμόρφωση ασφαλέστερων δρόμων.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα έχει μπροστά της μια μεγάλη πρόκληση: να ξεπεράσει τη στασιμότητα και να μειώσει ξανά τα τροχαία δυστυχήματα. Τα εικονοστάσια που συναντάμε διάσπαρτα σε κάθε διαδρομή υπενθυμίζουν ότι πίσω από τους αριθμούς κρύβονται άνθρωποι, οικογένειες και ιστορίες. Η οδική ασφάλεια δεν είναι στατιστική. Είναι σεβασμός στη ζωή. Και κάθε μικρό εικονοστάσι στην άκρη του δρόμου στέλνει το ίδιο μήνυμα: να θυμόμαστε τι διακυβεύεται, κάθε φορά που πιάνουμε το τιμόνι.
Η έρευνα της Νίκης Μπάρδη, μαθήτριας της Β’ Λυκείου, δεν περιορίζεται μόνο στην καταγραφή δεδομένων. Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης, ειδικά για τους μικρότερους μαθητές.
Η αρχική της ιδέα -το μέτρημα και η φωτογράφιση εικονοστασίων- θα μπορούσε κάλλιστα να ενταχθεί ως βιωματική άσκηση στα Δημοτικά σχολεία, στο πλαίσιο μαθημάτων οδικής συμπεριφοράς και ασφάλειας.
Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά θα αποκτούσαν από νωρίς συνείδηση των κινδύνων αλλά και του σεβασμού που απαιτεί η ζωή στον δρόμο.
Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ.