Τον κίνδυνο εκδήλωσης μεγάλης πυρκαγιάς στην Αθήνα και άλλες πόλεις του κόσμου, επισημαίνουν σε δημοσίευμά τους οι Financial Times.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα καθιστούν πιο πιθανές τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες, θέτοντας σε κίνδυνο τις αστικές περιοχές σε όλο τον κόσμο, αναφέρει χαρακτηριστικά το δημοσίευμα.
Αναφερόμενοι στην καταστροφική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2024, η οποία έπληξε την Αττική, φτάνοντας στον αστικό ιστό της πρωτεύουσας μέχρι το Πάτημα Χαλανδρίου, οι FT επισημαίνουν τον κίνδυνο τον ακραίων καιρικών φαινομένων. «Αυτό που έλειπε ήταν το στοιχείο του ανέμου», λέει ο Τόμας Σμιθ, αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικής γεωγραφίας στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου, ξεχωρίζοντας έναν κρίσιμο παράγοντα που μπορεί να κλιμακώσει μια πυρκαγιά από διαχειρίσιμη σε καταστροφική.
Ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, είδε τις φλόγες να πλησιάζουν σε απόσταση αναπνοής από τα επιστημονικά κτίρια, καθώς τα ελικόπτερα έριχναν νερό και οι πυροσβέστες έδιναν μάχη με το χρόνο. Αν και τελικά το Αστεροσκοπείο γλίτωσε, η γειτονική περιοχή υπέστη σοβαρές ζημιές και ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του.
Οι πυρκαγιές όχι μόνο γίνονται όλο και πιο συχνές, αλλά είναι δύσκολο να προβλεφθούν και εξαπλώνονται όλο και πιο κοντά σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές.
Η Αθήνα, όπως και το Σίδνεϊ, το Λος Άντζελες, η Βαλένθια και άλλες μεγαλουπόλεις, μπαίνουν στη λίστα κινδύνου των επιστημόνων ως «εύκολοι στόχοι» έτοιμοι να πληγούν από καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα. Σε αυτά τα μέρη του κόσμου, οι κλιματικές και γεωγραφικές συνθήκες σημαίνουν ότι οι πόλεις είναι εξαιρετικά ευάλωτες σε καταστροφές που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Τέτοιες μπορεί να είναι πυρκαγιές, όπως αυτές στο Λος Άντζελες τον Ιανουάριο, αλλά και πλημμύρες, όπως συνέβη πέρυσι στη Βαλένθια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ένα μπορεί να διαδεχθεί το άλλο.
Η Αθήνα κινδυνεύει από καταστροφικές πυρκαγιές
Η Αθήνα, με πληθυσμό 3,6 εκατομμυρίων στην ευρύτερη περιοχή, σημειώνουν οι FT έχει ήδη βιώσει καταστροφικές πυρκαγιές -πιο χαρακτηριστικά αυτή του 2018, που ξεκίνησε από την Πεντέλη και έφτασε στο Μάτι, σκοτώνοντας 103 ανθρώπους. Το γεγονός ότι οι άνεμοι δεν ήταν ισχυροί στην πρόσφατη φωτιά του 2024 πιθανόν έσωσε την πόλη από παρόμοια καταστροφή.
Η άνοδος της θερμοκρασίας παγκοσμίως επιδεινώνει την κατάσταση. Μοντέλα προβλέπουν ότι, σε σενάριο περιορισμένης δράσης για τη μείωση των εκπομπών αερίων, η Αθήνα θα έχει έως και 40 επιπλέον ημέρες καύσωνα (άνω των 35°C) κάθε χρόνο μέχρι το 2050. Παρόμοιες συνθήκες επηρεάζουν πόλεις όπως το Λος Άντζελες, όπου η κλιματική αλλαγή αύξησε κατά 35% την πιθανότητα εμφάνισης των συνθηκών που προκάλεσαν τις πρόσφατες πυρκαγιές.
Η άναρχη οικιστική επέκταση της Αθήνας από το κέντρο προς τα βουνά και τη θάλασσα έχει δημιουργήσει αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «διεπιφάνεια άγριας γης και αστικής περιοχής». Σε αυτά τα όρια μεταξύ κατοικημένων περιοχών και φυσικών εκτάσεων, η ανθρώπινη δραστηριότητα – ακούσια ή εκούσια – μπορεί εύκολα να προκαλέσει πυρκαγιές, ενώ η πυκνότητα του πληθυσμού αυξάνει δραματικά το ρίσκο απωλειών.
Το φαινόμενο αυτό δεν αφορά μόνο την Αθήνα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, περιοχές διεπιφάνειας καλύπτουν μόλις το 4,7% της χερσαίας επιφάνειας αλλά φιλοξενούν σχεδόν το 50% του πληθυσμού, σύμφωνα με μελέτη του 2023. Η απώλεια της παραδοσιακής γεωργικής δραστηριότητας και η εγκατάλειψη της βόσκησης, έχει αφήσει τη βλάστηση ανεξέλεγκτη, δημιουργώντας ένα στρώμα καύσιμης ύλης, ιδανικό για την εξάπλωση πυρκαγιών.
Ο Λαγουβάρδος και οι συνάδελφοί του προειδοποιούν ότι ο Υμηττός στα ανατολικά της Αθήνας, είναι ο πιθανός επόμενος κρίσιμος πυρήνας μιας μεγάλης και δυνητικά καταστροφικής πυρκαγιάς. Οι προσομοιώσεις δείχνουν πως αν ξεσπάσει φωτιά στους βόρειους πρόποδες του βουνού, οι φλόγες -υποβοηθούμενες από τους ξηρούς ισχυρούς ανέμους -θα μπορούσαν να φτάσουν πολύ γρήγορα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως εκείνες γύρω από την πανεπιστημιούπολη Αθηνών.
Το «τέλειο μείγμα»
Αυτό είναι το «τέλειο μείγμα» για μια μεγάλη πυρκαγιά: βλάστηση ως καύσιμο, υψηλές θερμοκρασίες, άνεμοι και ανθρώπινη παρουσία. Το σενάριο αυτό θυμίζει την καταστροφική εμπειρία του Λος Άντζελες, όπου μια περίοδος έντονων βροχών, ακολουθούμενη από ξηρασία, δημιούργησε συνθήκες «τέλειας καταιγίδας» για τη φωτιά που στοίχισε τη ζωή σε δεκάδες ανθρώπους.έ
Οι επιστήμονες συμφωνούν πως όσο εντείνεται η κλιματική κρίση, τέτοια ακραία φαινόμενα θα αυξάνονται. Το πού ακριβώς θα συμβεί η επόμενη μεγάλη πυρκαγιά παραμένει αδύνατο να προβλεφθεί, όμως η στατιστική βεβαιότητα είναι πως θα συμβεί κάπου. Και όσο οι πόλεις συνεχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα στα όρια των φυσικών εκτάσεων, η πιθανότητα να πληγούν αυξάνεται.
Όπως λέει και ο Τόμας Σμιθ από το LSE, «Το πρόβλημα δεν είναι πια το αν θα συμβεί, αλλά το πότε και το πού».