Το διαδικτυακό φλερτ μέσω των Social Media και των εφαρμογών γνωριμιών (dating apps) έχει μπει για τα καλά στην προσωπική ζωή όλων. Ποια είναι τα οφέλη και ποιοι κίνδυνοι κρύβονται πίσω από αυτό; Τι πρέπει να προσέχουμε και ποιος ο ρόλος της AI.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, σχεδόν πάνω από 390 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χρησιμοποιούν dating apps, ενώ ο αριθμός αυτός προβλέπεται να ξεπεράσει τα 450 εκατομμύρια μέχρι το 2027.
Ο κ. Νίκος Βασιλάκος, ειδικός σε θέματα Κυβερνοασφάλειας και σύμβουλος ψυχικής υγείας, μιλά και αναλύει στο iefimerida τα παραπάνω.
Η εποχή του Tinder δεν άλλαξε απλώς το πώς γνωρίζουμε ανθρώπους, άλλαξε το ίδιο το «λειτουργικό σύστημα» του φλερτ και της δημιουργίας σχέσεων. Στην ουσία, πρόκειται για ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο με θετικά, αρνητικά και προκλήσεις:
Τα θετικά
- Διεύρυνση του Κύκλου (Expansion of the Pool): Το πιο προφανές. Άνθρωποι που δεν θα συναντιόντουσαν ποτέ στην «πραγματική ζωή» -λόγω γεωγραφίας, κοινωνικών κύκλων, ωραρίων- ξαφνικά βρίσκονται ένα swipe μακριά. Για κάποιον πολυάσχολο ή εσωστρεφή, αυτό μπορεί να είναι επαναστατικό.
- Αποτελεσματικότητα και Ταχύτητα: Μπορείς να «σκανάρεις» δεκάδες πιθανούς συντρόφους μέσα σε λίγα λεπτά. Είναι η απόλυτη εφαρμογή της λογικής της «ελεύθερης αγοράς» στις ανθρώπινες σχέσεις.
- Εξάσκηση και Μείωση του Άγχους Προσέγγισης: Για κάποιον που διστάζει να κάνει την πρώτη κίνηση πρόσωπο με πρόσωπο, το «match» λειτουργεί ως μια αμοιβαία δήλωση αρχικού ενδιαφέροντος. Μειώνει τον φόβο της άμεσης, κατά πρόσωπο απόρριψης.
Τα αρνητικά
Το Παράδοξο της Επιλογής (The Paradox of Choice): Αυτό είναι το «κλειδί». Όταν έχεις μια φαινομενικά ατελείωτη ροή επιλογών, συμβαίνουν δύο πράγματα:
Παράλυση: Δυσκολεύεσαι να επιλέξεις και να δεσμευτείς σε μία επιλογή.
Μειωμένη Ικανοποίηση: Ακόμα κι όταν κάνεις μια καλή επιλογή, ο εγκέφαλος ψιθυρίζει «μήπως υπήρχε κάποιος καλύτερος στο επόμενο swipe;». Αυτό υπονομεύει την ικανότητα να επενδύσεις και να εκτιμήσεις αυτό που έχεις.
Παιχνιδοποίηση & Ντοπαμίνη (Gamification & Dopamine): Το Tinder είναι σχεδιασμένο σαν κουλοχέρης. Το swipe, η αναμονή, το «It's a Match!» - όλα αυτά πυροδοτούν μικρές εκρήξεις ντοπαμίνης. Αυτό είναι εθιστικό, ειδικά για εγκεφάλους με προδιάθεση (όπως στο ΔΕΠΥ/ADHD). Η αναζήτηση του επόμενου «match» γίνεται αυτοσκοπός, αντικαθιστώντας την αναζήτηση ουσιαστικής σύνδεσης.
Οι προκλήσεις
Εμπορευματοποίηση & Επιφανειακότητα: Οι άνθρωποι μετατρέπονται σε προϊόντα σε έναν κατάλογο. Η κρίση βασίζεται σε 3-4 φωτογραφίες και μια ατάκα. Η καλοσύνη, το χιούμορ, η ευφυΐα, η ενσυναίσθηση δεν φαίνονται σε ένα προφίλ. Αυτό μπορεί να είναι συντριπτικό για την αυτοεκτίμηση.
Η Κουλτούρα του «Ghosting»: Η ευκολία με την οποία μπορείς να εξαφανιστείς από τη ζωή κάποιου χωρίς εξήγηση είναι πρωτοφανής. Αυτό δημιουργεί μια διάχυτη ανασφάλεια και ενισχύει τους φόβους εγκατάλειψης. Για κάποιον με Φόβο Απόρριψης (Rejection Sensitive Dysphoria, RSD), που συχνά συνδέεται με το ΔΕΠΥ/ADHD, μπορεί να είναι καταστροφικό.
Τι πραγματικά συμβαίνει;
Στην τελική, το Tinder είναι απλώς ένα εργαλείο. Ένα πολύ ισχυρό εργαλείο, που όμως μεγεθύνει τις ήδη υπάρχουσες τάσεις μας.
- Ένας άνθρωπος με αποφευκτικό τύπο δεσμού, θα βρει στο Tinder τον τέλειο τρόπο να διατηρεί τους άλλους σε απόσταση.
- Ένας άνθρωπος με αγχώδη τύπο δεσμού, θα βρει ατελείωτους λόγους να νιώθει ανασφάλεια.
- Ένας άνθρωπος με υγιή αυτοεκτίμηση, θα το χρησιμοποιήσει ως ένα απλό κανάλι γνωριμιών, χωρίς να επενδύει την αξία του στα matches.
Σκοπός δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε το εργαλείο, αλλά να βοηθήσουμε τον άνθρωπο να χτίσει την εσωτερική του πυξίδα. Να μάθει να αναζητά την επιβεβαίωση μέσα του και όχι σε μια οθόνη. Να αναπτύξει την ανθεκτικότητα στην απόρριψη και να καλλιεργήσει την υπομονή που απαιτεί η ουσιαστική σύνδεση.
Πώς ήταν οι σχέσεις πριν από τα dating apps;
Είναι σαν να ρωτάμε πώς ήταν η πλοήγηση με χάρτες και πυξίδα σε σχέση με το GPS. Και οι δύο σε πάνε στον προορισμό σου, αλλά η εμπειρία, οι δεξιότητες που απαιτούνται και η ίδια η αίσθηση του ταξιδιού είναι εντελώς διαφορετικές. Ας μπούμε όμως στη χρονομηχανή για να αναλύσουμε το τοπίο του 1990, χωρίς την ψηφιακή διαμεσολάβηση…
Το «οικοσύστημα» των γνωριμιών
Οι γνωριμίες βασίζονταν σε έναν θεμελιώδη περιορισμό: τη φυσική παρουσία. Έπρεπε να βρίσκεσαι κάπου. Αυτό δημιουργούσε ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο:
- Κοινωνικοί Κύκλοι: Η βασική πηγή. Φίλοι φίλων, η παρέα της παρέας, συμφοιτητές, συνάδελφοι. Η γνωριμία ερχόταν με μια «κοινωνική εγγύηση». Κάποιος ήξερε κάποιον, υπήρχε ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς.
- Τυχαίες Συναντήσεις: Μπαρ, καφετέριες, πάρτι, συναυλίες, βιβλιοπωλεία, παραλίες. Εδώ απαιτούνταν θάρρος. Έπρεπε να διαβάσεις τη γλώσσα του σώματος, να πιάσεις ένα βλέμμα, να βρεις μια αφορμή και να κάνεις την κίνηση, ρισκάροντας την άμεση, δημόσια απόρριψη. Το περίφημο «καμάκι» ήταν η (συχνά άκομψη) τέχνη αυτής της προσέγγισης.
- Δραστηριότητες & Χόμπι: Γυμναστήρια, μαθήματα χορού, ξένων γλωσσών, εθελοντισμός. Γνώριζες ανθρώπους μέσα από κοινά ενδιαφέροντα, που ήταν ήδη ένα ισχυρό φίλτρο συμβατότητας.
Η «μηχανική» του φλερτ
- Η Ιεροτελεστία του Σταθερού Τηλεφώνου: Αυτό είναι ένα κεφάλαιο από μόνο του. Πήρες το θάρρος, ζήτησες το τηλέφωνο. Δεν ήταν κινητό. Ήταν το σταθερό του σπιτιού. Καλούσες και υπήρχε η πιθανότητα να απαντήσει ο πατέρας, η μητέρα, ο αδελφός. Έπρεπε να συστηθείς, να ζητήσεις ευγενικά το άτομο που σε ενδιέφερε. Η αγωνία μέχρι να ακούσεις τη φωνή του/της ήταν τεράστια. Η ίδια η πράξη του τηλεφωνήματος ήταν μια δήλωση πρόθεσης.
- Η Πληροφορία ήταν Περιορισμένη: Δεν υπήρχε «stalking» σε social media. Δεν ήξερες τι μουσική ακούει, πού πήγε διακοπές, ποιοι είναι οι φίλοι του/της. Μάθαινες αυτά τα πράγματα σταδιακά, μιλώντας. Αυτό δημιουργούσε μυστήριο και έκανε τις συζητήσεις απαραίτητες και ουσιαστικές. Η κάθε πληροφορία ήταν μια μικρή αποκάλυψη.
- Ο Ρυθμός ήταν Αργός: Από την πρώτη γνωριμία μέχρι το πρώτο ραντεβού μπορούσαν να περάσουν μέρες ή και εβδομάδες. Η σχέση χτιζόταν με πιο αργούς ρυθμούς. Υπήρχε αναμονή, προσμονή. Αυτή η «τριβή» (friction) έκανε την κάθε εξέλιξη πιο σημαντική.
- Η Βαρεμάρα ως Καταλύτης: Δεν υπήρχε smartphone να γεμίσει κάθε κενό δευτερόλεπτο. Η βαρεμάρα σε έκανε να παρατηρείς τον κόσμο γύρω σου, να ονειροπολείς, ίσως και να πιάνεις την κουβέντα σε κάποιον άγνωστο περιμένοντας το λεωφορείο. Η έλλειψη διαρκούς απόσπασης της προσοχής σε κρατούσε πιο παρόντα στον φυσικό κόσμο.
Η σύγκριση
Αν το Tinder είναι το Amazon των σχέσεων (απεριόριστες επιλογές, φίλτρα, γρήγορη παράδοση), οι σχέσεις το 1990 ήταν σαν να ψωνίζεις από το τοπικό μπακάλικο της γειτονιάς. Οι επιλογές ήταν λιγότερες, ήξερες τον ιδιοκτήτη, και η διαδικασία απαιτούσε περισσότερη προσπάθεια και προσωπική επαφή.
Δεν ήταν απαραίτητα «καλύτερα» ή «χειρότερα», ήταν απλώς ένα σύστημα με διαφορετικές πιέσεις και ανταμοιβές. Απαιτούσε περισσότερο θάρρος στην αρχή, έχτιζε διαφορετικού είδους ανθεκτικότητα στην απόρριψη και προωθούσε την υπομονή. Η σημερινή εποχή προσφέρει πρωτοφανή αποτελεσματικότητα και επιλογές, αλλά με το κόστος της επιφανειακότητας και του «παράδοξου της επιλογής».
Ποια είναι τα dating apps;
Η παγκόσμια εικόνα
Συνολικοί χρήστες: Υπολογίζεται ότι πάνω από 390 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χρησιμοποιούν dating apps. Ο αριθμός αυτός προβλέπεται να ξεπεράσει τα 450 εκατομμύρια μέχρι το 2027. Μιλάμε για έναν «πληθυσμό» μεγαλύτερο από αυτόν των ΗΠΑ.
Οικονομικό μέγεθος: Η αγορά των dating apps αναμένεται να δημιουργήσει έσοδα που πλησιάζουν τα 3.5 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα στο 2025. Δεν είναι απλώς ένα κοινωνικό φαινόμενο, είναι μια τεράστια βιομηχανία.
Πληρωμένοι χρήστες: Περίπου το 20-25% των χρηστών πληρώνει για premium υπηρεσίες (Tinder Gold, Bumble Boost, Hinge+ κ.λπ.). Αυτό δείχνει πόσοι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για να αυξήσουν τις πιθανότητές τους ή για να μειώσουν την αβεβαιότητα (π.χ., βλέποντας ποιος τους έκανε like).
Οι μεγάλοι παίκτες (κατάταξη με βάση τους χρήστες)
- Tinder: Παραμένει ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς με πάνω από 75 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες. Είναι το σημείο αναφοράς.
- Bumble: Ακολουθεί με περίπου 50 εκατομμύρια χρήστες. Έχει κερδίσει έδαφος με το μοντέλο «η γυναίκα κάνει την πρώτη κίνηση», προσελκύοντας ένα κοινό που αναζητά συχνά κάτι πιο ουσιαστικό.
- Hinge: Με περίπου 25 εκατομμύρια χρήστες, ως «η εφαρμογή που είναι σχεδιασμένη για να διαγράφεται» (designed to be deleted), στοχεύοντας σε σοβαρές σχέσεις.
- Badoo: Πολύ δημοφιλές σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική, με τεράστια βάση χρηστών που συναγωνίζεται τις κορυφαίες εφαρμογές.
Το προφίλ του χρήστη (δημογραφικά)
Ηλικία: Η πλειοψηφία των χρηστών ανήκει στις γενιές Millennial (28-43 ετών) και Gen Z (κάτω των 28). Αυτοί είναι οι «γηγενείς» του ψηφιακού φλερτ.
Φύλο: Στις περισσότερες εφαρμογές, οι άνδρες χρήστες είναι περισσότεροι από τις γυναίκες, με την αναλογία να κυμαίνεται συχνά γύρω στο 60/40 ή ακόμα και 70/30 σε ορισμένες πλατφόρμες. Το Bumble αποτελεί εξαίρεση, έχοντας μια πιο ισορροπημένη αναλογία.
Κίνητρα (γιατί τα χρησιμοποιούν;):
- Περίπου 50% των χρηστών αναφέρουν ότι ψάχνουν για σοβαρή σχέση.
- Περίπου 30% τα χρησιμοποιούν για casual dating.
- Το υπόλοιπο 20% μπαίνει από περιέργεια, για κοινωνική δικτύωση, ή για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης (το validation του match).
Η ελληνική πραγματικότητα
Για την Ελλάδα, τα επίσημα, αναλυτικά στατιστικά είναι πιο δυσεύρετα, αλλά οι τάσεις ακολουθούν τις παγκόσμιες:
- Το Tinder είναι μακράν η πιο δημοφιλής εφαρμογή.
- Το Bumble κερδίζει συνεχώς έδαφος, ειδικά στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) και σε νεότερες ηλικίες.
- Το Instagram λειτουργεί συχνά ως ένα άτυπο «dating app», όπου το φλερτ γίνεται μέσω DMs και reactions σε stories.
…και στο βάθος η τεχνητή νοημοσύνη.
Ο ρόλος της A.I. στις σχέσεις σήμερα δεν είναι πλέον επιστημονική φαντασία· είναι η νέα, αόρατη κοινωνική υποδομή που διαμορφώνει τις αλληλεπιδράσεις μας. Η τεχνητή νοημοσύνη δρα σε πολλαπλά, συχνά αόρατα, επίπεδα:
Ρόλος 1: Ο Προξενητής Αλγόριθμος (Algorithmic Matchmaker)
Οι αλγόριθμοι των dating apps δεν σου δείχνουν απλώς τυχαία προφίλ. Είναι πολύ πιο περίπλοκοι.
Τι κάνει η A.I.: Αναλύει τεράστιους όγκους δεδομένων. Τα προφίλ που σου αρέσουν (likes), αυτά που απορρίπτεις, τον χρόνο που ξοδεύεις κοιτάζοντας μια φωτογραφία, τις λέξεις που χρησιμοποιείς στο προφίλ σου και στα μηνύματά σου, ακόμα και το πόσο γρήγορα απαντάς.
Με βάση αυτά, δημιουργεί ένα «προφίλ συμβατότητας» και προσπαθεί να σου προτείνει άτομα που πιστεύει ότι θα σου αρέσουν (και στα οποία θα αρέσεις κι εσύ). Είναι το ίδιο σύστημα που χρησιμοποιεί το Netflix για να σου προτείνει ταινίες, αλλά εφαρμοσμένο σε ανθρώπους.
Η Ψυχολογική Επίπτωση: Δημιουργεί μια «επιμελημένη πραγματικότητα» (curated reality). Ο αλγόριθμος μπορεί να σε κλείσει σε μια «φούσκα φίλτρου» (filter bubble), δείχνοντάς σου μόνο άτομα που ταιριάζουν στις προηγούμενες επιλογές σου, μειώνοντας την πιθανότητα για μια απρόσμενη, «έξω από το κουτί» γνωριμία. Εγείρει το ερώτημα: ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο ή την αλγοριθμική πρόβλεψη ενός ανθρώπου;
Ρόλος 2: Ο Βοηθός Επικοινωνίας (The Communication Coach)
Εδώ η A.I. γίνεται εργαλείο για τη γεφύρωση του επικοινωνιακού χάσματος.
Τι κάνει η A.I.:
Βοήθεια στη συγγραφή: Εργαλεία όπως το ChatGPT μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να συντάξει ένα πρώτο μήνυμα, να απαντήσει σε μια δύσκολη ερώτηση ή απλώς να εκφραστεί πιο εύγλωττα. Για άτομα με κοινωνικό άγχος ή για κάποιον που απλά «κόλλησε», αυτό μπορεί να είναι σωτήριο.
Ανάλυση τόνου: Εργαλεία (όπως το Grammarly) μπορούν να αναλύσουν τον τόνο ενός email ή μηνύματος και να σου πουν αν ακούγεται φιλικό, αυστηρό ή αγχωμένο.
Μετάφραση: Η άμεση, υψηλής ποιότητας μετάφραση καταργεί τα γλωσσικά εμπόδια σε διεθνείς σχέσεις.
Το «Δίκοπο Μαχαίρι»: Από τη μία, βοηθά στην επικοινωνία. Από την άλλη, εγείρει θεμελιώδη ερωτήματα αυθεντικότητας. Μιλάς με τον άνθρωπο ή με τον A.I. βοηθό του; Μπορεί να δημιουργήσει μια εξάρτηση, ατροφώντας την ικανότητά μας να επικοινωνούμε αυθόρμητα και αληθινά με τις ατέλειές μας.
Ρόλος 3: Ο Ψηφιακός Εξομολογητής (The Digital Confidante)
Αυτό είναι το πιο «φουτουριστικό» πεδίο, αλλά ήδη συμβαίνει.
Τι κάνει η A.I.: Εφαρμογές όπως το Replika ή το Character.ai προσφέρουν A.I. «συντρόφους». Οι χρήστες μπορούν να συνομιλούν μαζί τους για ώρες, να μοιράζονται τα προβλήματά τους, να φλερτάρουν. Αυτά τα chatbots είναι σχεδιασμένα να μαθαίνουν από τον χρήστη και να προσφέρουν υποστήριξη, κατανόηση και συντροφικότητα χωρίς κριτική.
Η Θεραπευτική Γωνία: Ένα συναρπαστικό και ταυτόχρονα ανησυχητικό πεδίο. Μπορεί μια τέτοια εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης να λειτουργήσει ως ένα χρήσιμο εργαλείο για την καταπολέμηση της μοναξιάς; Ναι. Μπορεί όμως να γίνει και ένα υποκατάστατο της πραγματικής ανθρώπινης επαφής, εμποδίζοντας το άτομο να αναπτύξει τις δεξιότητες και το θάρρος που απαιτούν οι αληθινές σχέσεις; Επίσης ναι.
Ρόλος 4: Το Φάντασμα στη Μηχανή (The Ghost in the Machine)
Εδώ μπαίνουμε στη σκοτεινή πλευρά.
Τι κάνει η A.I.:
- Catfishing 2.0: Δημιουργία απόλυτα πειστικών ψεύτικων προφίλ, με φωτογραφίες (deepfakes) και κείμενα που παράγονται από A.I. και είναι αδύνατο να τα ξεχωρίσεις από τα αληθινά.
- Χειραγώγηση: Χρήση A.I. για τη δημιουργία ψεύτικων ηχητικών μηνυμάτων ή βίντεο με σκοπό τον εκβιασμό ή τη συναισθηματική χειραγώγηση.
Το ρεστοράν στο τέλος του σύμπαντος: οι ditigital affected τύποι σύνδεσης στις σχέσεις όπως βγαίνουν μέσα από τα dating apps.
Ασφαλής σύνδεση: Το ζητούμενο
- Βασικά χαρακτηριστικά: Άνεση με την οικειότητα και την ανεξαρτησία. Εμπιστεύεται τους άλλους και επικοινωνεί ανοιχτά τις ανάγκες του.
- Προέλευση: Συνεπής, συντονισμένη φροντίδα κατά την παιδική ηλικία.
- Σχέσεις: Μπορεί να δημιουργήσει υγιείς δεσμούς, να επιλύει αποτελεσματικά τις συγκρούσεις και να χειρίζεται τα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα με ανθεκτικότητα.
- Βασικά πλεονεκτήματα: Συναισθηματική ρύθμιση, ρεαλιστικές προσδοκίες, αμοιβαίος σεβασμός.
Αγχώδης (αποσπασματική) σύνδεση: Το on & off
- Βασικά χαρακτηριστικά: Επιθυμεί την εγγύτητα και την αποδοχή, αλλά φοβάται την απόρριψη ή την εγκατάλειψη.
- Προέλευση: Ασύμμετρη φροντίδα - μερικές φορές διαθέσιμη, άλλες φορές όχι.
- Σχέσεις: Συχνά αναζητά διαβεβαίωση, ανησυχεί ότι δεν είναι αγαπητός/ή και μπορεί να φαίνεται κολλητικός/ή ή υπερβολικά ευαίσθητος/η.
- Προκλήσεις: Υπερβολική εξάρτηση, δυσκολία στην εμπιστοσύνη, υπερευαισθησία στην αντιληπτή απόσταση.
Αποφευκτική (απορριπτική) σύνδεση: To «άκυρο»
- Βασικά χαρακτηριστικά: Εκτιμά την ανεξαρτησία, υποβαθμίζει τις συναισθηματικές ανάγκες, αποφεύγει την ευαλωτότητα.
- Προέλευση: Συναισθηματικά μη διαθέσιμη ή απορριπτική φροντίδα.
- Σχέσεις: Μπορεί να φαίνεται απόμακρος, να κλείνεται υπό πίεση ή να αντιστέκεται στην εγγύτητα.
- Προκλήσεις: Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων, δυσφορία με την οικειότητα, μπορεί να σαμποτάρει την εγγύτητα.
Αποδιοργανωμένη (φοβική-αποφευκτική) σύνδεση: Το αβέβαιο
- Βασικά χαρακτηριστικά: Αμφιταλαντευόμενος - επιθυμεί την εγγύτητα, αλλά ταυτόχρονα τη φοβάται. Οι σχέσεις μπορεί να φαίνονται ανασφαλείς ή συγκεχυμένες.
- Προέλευση: Συχνά συνδέεται με τραύμα, κακοποίηση ή τρομακτική φροντίδα.
- Σχέσεις: Μπορεί να εναλλάσσεται μεταξύ προσκόλλησης και απόσυρσης. Μπορεί να δυσκολεύεται με την εμπιστοσύνη, τη διάσπαση ή τη συναισθηματική αστάθεια.
- Προκλήσεις: Εσωτερική σύγκρουση, απρόβλεπτες αντιδράσεις, φόβος τόσο της εγκατάλειψης όσο και της κατάκλυσης.
Το οικοσύστημα του Insta: Κρίση πανικού
Αν το Tinder είναι το τμήμα προσλήψεων, το Instagram είναι το τμήμα δημόσιων σχέσεων και ταυτόχρονα το γραφείο παραπόνων. Είναι ο καθρέφτης, η σκηνή και συχνά το δικαστήριο της σχέσης. Το Instagram δεν είναι απλώς μια εφαρμογή. Είναι ένα τρίτο πρόσωπο στη σχέση, ένα σιωπηλό μέλος του ζευγαριού με τις δικές του απαιτήσεις, κανόνες και επιπτώσεις. Μοιάζει με ένα περίπλοκο ευρύτερο οικογενειακό/συγγενικό σύστημα.
Η Σχέση ως «Performance» - Η Δημόσια Σκηνή
Το Instagram μετατρέπει τη σχέση από ιδιωτική εμπειρία σε δημόσιο θέαμα.
The Highlight Reel (Το Άλμπουμ των Καλύτερων Στιγμών): Κανείς δεν ανεβάζει φωτογραφία από καβγά για το ποιος θα πλύνει τα πιάτα. Ανεβάζουμε το ηλιοβασίλεμα στις διακοπές, το ακριβό δείπνο, την τέλεια αγκαλιά. Αυτό δημιουργεί μια «επιμελημένη πραγματικότητα», που μπορεί να ασκήσει τεράστια πίεση στο ζευγάρι να «αποδίδει» σύμφωνα με την εικόνα που έχει χτίσει.
Η Επικύρωση ως Νόμισμα (Validation as Currency): Τα likes και τα σχόλια («Τι ωραίο ζευγάρι!») γίνονται εξωτερικές μετρήσεις της επιτυχίας της σχέσης. Αυτό είναι επικίνδυνο. Η αξία της σχέσης μετατοπίζεται από την εσωτερική αίσθηση πληρότητας των δύο συντρόφων στην εξωτερική αποδοχή από τους followers. Για άτομα με ανάγκη για επικύρωση (που συχνά συνυπάρχει με το ΔΕΠΥ/ADHD), αυτό είναι μια παγίδα ντοπαμίνης.
Οι Νέες Τελετουργίες («Soft Launch» & «Hard Launch»): Το Instagram έχει δημιουργήσει νέες, άγραφες κοινωνικές τελετουργίες. Το «soft launch» (να ανεβάσεις μια φωτογραφία όπου φαίνεται το χέρι του άλλου, χωρίς να τον κάνεις tag) και το «hard launch» (η επίσημη πρώτη φωτογραφία μαζί) είναι πλέον ορόσημα. Το πότε και πώς θα γίνουν αυτά, μπορεί να γίνει αιτία σοβαρής σύγκρουσης και ανασφάλειας.
Η σχέση ως αντικείμενο επιτήρησης - Τα παρασκήνια
Εδώ είναι που το Instagram γίνεται τοξικό. Λειτουργεί σαν ένα Πανοπτικόν (μια έννοια του Φουκώ/Foucault), όπου όλοι μπορούν να παρακολουθούν όλους, συνέχεια.
Η Μηχανή της Σύγκρισης: Είναι η πιο ύπουλη λειτουργία του. «Γιατί ο σύντροφός της της πήρε λουλούδια και ο δικός μου όχι;», «Γιατί εκείνοι πήγαν τριήμερο κι εμείς καθόμαστε σπίτι;». Συγκρίνεις την ακατέργαστη, αφιλτράριστη πραγματικότητά σου με την τέλεια, επιμελημένη εικόνα των άλλων. Είναι μια συνταγή για διαρκή δυσαρέσκεια.
Το Πανοπτικόν της Ζήλιας:
Likes: «Γιατί έκανε like στη φωτογραφία της πρώην του/της;»
Follows: «Ποια είναι αυτή που άρχισε να ακολουθεί;»
Tags: «Σε ποια φωτογραφία τον έκαναν tag χθες το βράδυ που βγήκε;»
Το Instagram παρέχει έναν ατελείωτο κατάλογο από «αποδείξεις» που μπορούν να τροφοδοτήσουν την παραμικρή ανασφάλεια, μετατρέποντας τον σύντροφο σε ντετέκτιβ.
Τα DMs (Direct Messages): Είναι η σύγχρονη «χαραμάδα». Μια ιδιωτική πόρτα που είναι πάντα ανοιχτή σε πειρασμούς ή απλώς σε παρεξηγήσεις. Η ύπαρξη αυτού του καναλιού μπορεί να διαβρώσει την εμπιστοσύνη, ακόμα κι αν δεν συμβαίνει τίποτα.
«Phubbing» (Phone Snubbing): Η πιο κοινή και απτή επίπτωση. Το ζευγάρι είναι μαζί στον καναπέ, αλλά ο καθένας σκρολάρει στο δικό του σύμπαν. Το τηλέφωνο γίνεται ένας τοίχος που εμποδίζει την πραγματική επαφή και την οικειότητα.
Η σύνθεση του ψηφιακού σχεσιακού κοκτέιλ
Το Instagram δεν είναι μια λεπτομέρεια. Είναι συχνά ο επιταχυντής της κρίσης.
- Δεν δημιουργεί προβλήματα, τα μεγεθύνει. Αν υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης, το Instagram θα την κάνει χάσμα. Αν υπάρχει ανασφάλεια, θα την κάνει τέρας. Αν η επικοινωνία είναι κακή, θα την εκμηδενίσει.
- Θέτει νέα ερωτήματα για τα όρια: «Είναι ΟΚ να ακολουθείς την πρώην σου;», «Πρέπει να έχουμε κοινό κωδικό;», «Πόσο από τη ζωή μας πρέπει να μοιραζόμαστε;». Αυτά είναι νέα πεδία διαπραγμάτευσης για τα σύγχρονα ζευγάρια.
Το ζευγάρι έχει τη δυνατότητα να βγάλει τη σχέση του από τη δημόσια σκηνή και να την ξαναφέρει στον ιδιωτικό, ασφαλή χώρο, στο μεταξύ τους. Να τους βοηθήσει να ορίσουν τους δικούς τους κανόνες, αντί να ακολουθούν τους άγραφους κανόνες μιας εφαρμογής. Έχει γίνει το Instagram ένα από τα «θέματα» που φέρνουν τα ζευγάρια στο θεραπευτικό δωμάτιο; Η απάντηση είναι ένα δυνατό «ναι»…