Χρειάστηκαν οκτώ χρόνια για τις απαραίτητες εγκρίσεις και την αποκατάσταση του ιστορικού κτιρίου που σήμερα έχει προταθεί για το κορυφαίο ευρωπαϊκό βραβείο σύγχρονης αρχιτεκτονικής EU Mies van der Rohe Award 2026.
Η Ελένη Τσιγαρίδα, μία από τις πιο ουσιαστικές φωνές της νέας ελληνικής αρχιτεκτονικής, μέσα από αυτό το πολυσυζητημένο έργο στην Καρδαμύλη διεκδικεί τώρα ένα από τα πιο σημαντικά βραβεία αρχιτεκτονικής.
Το πρότζεκτ αποκατάστασης του ιστορικού «Τελωνείου της Καρδαμύλης» έχει προταθεί για το ευρωπαϊκό βραβείο σύγχρονης αρχιτεκτονικής EU Mies van der Rohe Award 2026, μια διάκριση ιδιαίτερης σημασίας, καθώς αποτελεί τη σημαντικότερη αναγνώριση αρχιτεκτονικής αριστείας στην Ευρώπη - με επιλογή έργων που εκπροσωπούν την πολιτισμική πολυπλοκότητα, τη διαχρονική βιωσιμότητα και την αρχιτεκτονική καινοτομία.
Όχι τυχαία, το ίδιο έργο του γραφείου Etsi Architects, της Ελένης Τσιγαρίδα, έχει διακριθεί στη longlist των Dezeen Awards, ενώ έχει υπάρξει υποψήφιο για «Building of the Year» από το διεθνές κοινό του ArchDaily, επιβεβαιώνοντας τη διεθνή του απήχηση και την αισθητική του απλότητα σε συνδυασμό με υψηλή αρχιτεκτονική ποιότητα.
Η αναγέννηση ενός πύργου του 18ου αιώνα
«Το τελωνείο είναι αναπόσπαστο τμήμα του λιμανιού της Καρδαμύλης από τον 18ο αιώνα και μαζί με τη Βάρδια του Δημητρέα και το οχυρωμένο νησάκι της Μερόπης αποτελούν συγκρότημα που ανήκε στην ιστορική οικογένεια Τρουπάκηδων-Μούρτζινων. Το κτίριο λειτουργούσε ως ιδιωτικό "τελωνείο" μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, διασφαλίζοντας την ασφαλή διέλευση εμπόρων, καθώς και τη φύλαξη των εμπορευμάτων. Μετατράπηκε σε μοτέλ τη δεκαετία του 1960, αλλά αργότερα ερήμωσε. Κηρύχθηκε μνημείο το 1992», εξηγεί η αρχιτεκτόνισσα Ελένη Τσιγαρίδα.
«Ο κύριος στόχος της αρχιτεκτονικής πρότασης ήταν να αναδειχθεί ένα τυπικό δείγμα οχυρωμένης μανιάτικης αρχιτεκτονικής και να καταστεί κατοικήσιμο με σύγχρονους όρους. Η περίμετρος του κτιρίου αποκαλύφθηκε, αφού κατά την ανακατασκευή του λιμανιού τη δεκαετία του '70 είχε θαφτεί σε μπετόν, με αποτέλεσμα τη μείωση του ύψους του. Αποκαταστάθηκαν οι στέγες και έγιναν κάποια ανοίγματα στο ισόγειο, που μέχρι τότε ήταν κλειστό για οχυρωματικούς λόγους. Δημιουργήθηκε μια εσωτερική σκάλα που συνδέει τα δύο επίπεδα και αποκαταστάθηκε η δίοδος μεταξύ των κυρίως κτιρίων. Όλα τα δωμάτια συνδέθηκαν εσωτερικά στο κάτω επίπεδο και σχηματίστηκε πρόσβαση στον εξωτερικό χώρο στα νότια.
Τα υλικά που επιλέχθηκαν είναι τοπικά, με μαρμάρινα δάπεδα από το Οίτυλο, ξύλο ελιάς για την επίπλωση, τοπικά βότσαλα για το βοτσαλωτό της εισόδου και παραδοσιακές συνταγές για το αρμολόγημα και τις επισκευές του κτιρίου. Χρειάστηκαν οκτώ χρόνια για τις απαραίτητες εγκρίσεις και την αποκατάσταση του κτιρίου. Παρά την αρχική δυσπιστία προς μια ιδιωτική πρωτοβουλία αποκατάστασης κηρυγμένου μνημείου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας υπήρξε σημαντικός συνεργάτης, μαζί με τη Μνημοτεχνική ΕΠΕ, που ανέλαβε το εξειδικευμένο έργο της αποκατάστασης του κελύφους», επισημαίνει η ίδια.
Ποια είναι η Ελληνίδα αρχιτέκτονας που διεκδικεί τη σημαντική διάκριση
Η Ελένη Τσιγαρίδα, ιδρύτρια του γραφείου Etsi Architects, έχει εδραιώσει την παρουσία της μέσα από μια σειρά κατοικιών, αποκαταστάσεων και τοπικών παρεμβάσεων που τιμήθηκαν με διακρίσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο - μεταξύ αυτών το πρώτο βραβείο GRAIL 2024 για την αποκατάσταση του ιστορικού τελωνείου στην Καρδαμύλη και έπαινος στην κατηγορία μονοκατοικίας για το «Monastery House» στον Πύργο Διρού, το πρώτο βραβείο κατοικίας με το Gonatsa, ενώ αναδείχθηκε και Γραφείο της Χρονιάς.
Έχοντας την έδρα της τόσο στη Δυτική Μάνη όσο και στην Αθήνα, η Ελένη Τσιγαρίδα υλοποιεί «μια αρχιτεκτονική που», όπως εξηγεί η ίδια, «ριζώνει στον τόπο και εξελίσσεται από τις ανάγκες των ανθρώπων που τον κατοικούν». Κάθε έργο, από το Inside Out House στον ελαιώνα της Γκονάτσας, μέχρι το Παρατηρητήριο στο φαράγγι της Ίσνας, λειτουργεί σαν τοπόσημο καθημερινής ζωής, μια γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν. Εξίσου σημαντική είναι η συμβολή της στο project «Αναβίωση της Βαμβακούς», με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Το γραφείο Etsi Architects ανέλαβε την αναγέννηση ιστορικών κτισμάτων, μετατρέποντάς τα σε ξενώνες, πολιτιστικούς χώρους, εργαστήρια τεχνολογίας, εστιατόρια και δημόσιους χώρους, δίνοντας πνοή σε ένα χωριό που σχεδόν είχε σβήσει. Η δουλειά αυτή αποτυπώνει την ευρύτερη αποστολή της: Να ξανακάνει τους τόπους κατοικήσιμους, ουσιαστικούς και σύγχρονους χωρίς να αλλοιώνονται.
Γιατί στη Μάνη
«Η επιλογή να ζήσουμε και να δουλέψουμε στη Μάνη ήταν μια συνειδητή και ουσιαστική απόφαση αποκέντρωσης», εξηγεί η Ελένη Τσιγαρίδα, τονίζοντας πως αυτό αφορά τόσο την επαγγελματική δραστηριότητα όσο και τη συνολική ποιότητα ζωής. Η ομάδα του γραφείου απαρτίζεται από ανθρώπους που θέλησαν και κατόρθωσαν να ζήσουν εκτός μεγάλων αστικών κέντρων, βιώσιμα, ποιοτικά, μαζί με τις οικογένειές τους.
«Η απόφαση εγκατάστασης του γραφείου στη Μάνη ήταν κεντρική για την ανάπτυξη μιας φιλοσοφίας που αναζητεί την ομορφιά στην απλότητα του τοπίου και την ουσιαστική σύνδεση με τους ανθρώπους. Η αρχιτεκτονική είναι ομαδική δουλειά και κοινωνική πράξη, όχι ατομική δημιουργία», επισημαίνει η αρχιτεκτόνισσα.
«Κάθε έργο μας αφηγείται μια ιστορία, χρησιμοποιώντας έννοιες όπως “φάρος”, “καταφύγιο” και “γέφυρα παλιού-νέου”. Η αρχιτεκτονική, πέρα από κατασκευή κτιρίων, αλλά “σενάριο ζωής”, ένα πλαίσιο όπου ξετυλίγεται η ανθρώπινη εμπειρία, με σεβασμό στο παρελθόν και όραμα για το μέλλον», λέει η Ελένη Τσιγαρίδα.
«Η "γηγενής" αρχιτεκτονική, για εμάς δεν είναι ένα στιλ, αλλά ένας τρόπος. Πώς στήνεται ένα σπίτι στον άνεμο; Πού πέφτει ο ήλιος το απόγευμα; Πού φυλάς το νερό; Πού βρίσκεις υλικό χωρίς να φέρεις φορτηγό; Πώς ζεις μέσα σε μια κοινότητα σχεδόν μοναστηριακά, πώς ζεις τον χειμώνα και πώς το καλοκαίρι; Δεν πρόκειται για επιστροφή στο παρελθόν, αλλά για συνομιλία με το παρόν μέσα από διαχρονικές αξίες. Αν γίνει βάρος, χάνει το νόημά της. Αν γίνει φόβος μην "προδώσουμε" κάτι, τότε δεν μιλάμε πια για αρχιτεκτονική. Προσπαθούμε να την κρατήσουμε ως εργαλείο, όχι ως κανόνα. Και προσπαθούμε να κτίσουμε με τρόπο που δεν είναι επίδειξη, αλλά ένταξη», καταλήγει η δημιουργός.
Info: etsi.design
Έργο: Τελωνείο, Καρδαμύλη
Αρχιτεκτονικό γραφείο: Etsi Architects, @etsi_architects
Συνολική Δομημένη Επιφάνεια: 250,3 τ.μ.
Project Location: Kardamyli, Messinia, Peloponnese, Greece
Τύπος: Residential
Lead Architects: Eleni Tsigarida, Vangelis Sideris
Φωτογραφίες: Panagiotis Voumvakis
- ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
- Η εντυπωσιακή αναγέννηση ενός νεοκλασικού κτιρίου του 1925 στη Θεσσαλονίκη -Πώς μεταμορφώθηκε σε super design hotel
- Η εντυπωσιακή ανακαίνιση ενός σπιτιού στο Πήλιο -Κλασικό πηλιορείτικο αλλά μοντέρνο, δείτε τη μεταμόρφωση
- Πώς ένα ρετιρέ 50 τ.μ. του 1964 στο Παγκράτι μεταμορφώθηκε σε ένα μοντέρνο διαμέρισμα -Το πριν και το μετά