Για όσους έχουν την τύχη να περνούν κάθε μέρα από έναν από τους επτά σταθμούς που βράβευσε φέτος το Prix Versailles ως τους ομορφότερους του κόσμου, η διαδρομή δεν είναι απλώς μετακίνηση· είναι εμπειρία.
Η καθημερινότητα των επιβατών, ειδικά τους μήνες όπου το φως της ημέρας μοιάζει να εξαφανίζεται πριν καν φτάσουν στη δουλειά, συχνά σκοτεινιάζει μέσα στους γκρίζους, ψυχρούς και αδιάφορους σταθμούς των μέσων μεταφοράς.
Όμως για όσους έχουν την τύχη να περνούν κάθε μέρα από έναν από τους επτά σταθμούς που βράβευσε φέτος το Prix Versailles ως τους ομορφότερους του κόσμου, η διαδρομή δεν είναι απλώς μετακίνηση· είναι εμπειρία.
Μια προτίμηση προς τη μοντέρνα αρχιτεκτονική
Η φετινή «Magnificent Seven» λίστα του θεσμού, που επιλέγει κάθε χρόνο κορυφαία έργα αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού σε συνεργασία με την UNESCO, δείχνει ξεκάθαρα μια προτίμηση προς τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, την τεχνολογική τόλμη και την προσπάθεια να ενσωματωθεί η τέχνη και η κληρονομιά μέσα στα δημόσια έργα.
Οι σταθμοί που ξεχώρισαν, από την Αυστραλία ως το Βέλγιο και τη Σαουδική Αραβία, δεν αποτελούν απλώς κόμβους μετακίνησης αλλά πύλες σε έναν κόσμο όπου ο σχεδιασμός και η λειτουργικότητα συνεργάζονται για να αλλάξουν την εμπειρία ενός ταξιδιού με τρένο ή μετρό.
Στο Σίδνεϊ, ο σταθμός Gadigal σηματοδοτεί ένα ορόσημο: είναι ο πρώτος σταθμός μετρό στην ιστορία της πόλης και, σύμφωνα με το Prix Versailles, μια έκφραση «απόλυτου μοντερνισμού».
Οι επισκέπτες συναντούν από την είσοδο κιόλας ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης με πολύχρωμα πλακίδια, εμπνευσμένο από τις πρώτες σήραγγες των αυστραλιανών σιδηροδρόμων.
Το όνομα του σταθμού προέρχεται από τον λαό Gadigal, τους αυτόχθονες κατοίκους της περιοχής, ενσωματώνοντας έτσι ένα στοιχείο τοπικής ιστορίας σε ένα κατά τα άλλα τεχνολογικά προσανατολισμένο περιβάλλον.
Ο σχεδιασμός του, από τους Foster + Partners σε συνεργασία με τη Cox Architecture, περιλαμβάνει σειρές φωτιστικών που δημιουργούν αίσθηση κίνησης και βάθους, προσφέροντας μια εμπειρία που μοιάζει περισσότερο με σύγχρονη εγκατάσταση τέχνης παρά με τυπικό σταθμό μετρό.
Στην Κίνα, ο σταθμός Baiyun στη Γκουανγκτζού παρουσιάζει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Χτισμένος κάτω από έναν πυκνό επιχειρηματικό κόμβο, ο σταθμός μετατρέπει το υπόγειο κενό σε ένα φωτεινό, ανοιχτό και πολυεπίπεδο δημόσιο χώρο.
Οι αρχιτέκτονες της Nikken Sekkei οραματίστηκαν ένα σημείο όπου το εμπόριο, η εργασία και η φύση επικοινωνούν αρμονικά: μια κυκλική πεζογέφυρα, στολισμένη με πράσινο, συνδέει πλατφόρμες, καταστήματα και γραφεία, δημιουργώντας την αίσθηση ενός τρισδιάστατου αστικού πάρκου.
Ο σταθμός δεν λειτουργεί απλώς ως σημείο πρόσβασης στο μετρό αλλά ως κομμάτι μιας μεγαλύτερης προσπάθειας να ενωθούν τοπίο και καθημερινή δραστηριότητα, παρουσία που ενισχύει τη συνοχή μιας ολόκληρης συνοικίας.
Η Σαουδική Αραβία αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη έκπληξη της λίστας, καθώς δύο σταθμοί της πρωτεύουσας, Ριάντ, συγκαταλέγονται στους νικητές. Ο σταθμός KAFD, σχεδιασμένος από τη Zaha Hadid Architects, μοιάζει περισσότερο με όραμα από το μέλλον παρά με υποδομή του παρόντος.
Οι ρευστές, κυματιστές γραμμές της οροφής του παραπέμπουν στις αμμοθίνες της ερήμου, δίνοντας μια ποιητική διάσταση σε ένα έργο υψηλής τεχνολογίας που εξυπηρετεί το μεγαλύτερο πλήρως αυτοματοποιημένο σύστημα μεταφορών στον κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι ένα σημείο όπου η οργανική μορφή συναντά την τεχνητή νοημοσύνη και το design λειτουργεί σαν σχόλιο για το πώς μπορούν να συμβιώσουν η φύση και η καινοτομία.
Ο δεύτερος σταθμός του Ριάντ που βραβεύτηκε είναι ο Qasr Al Hokm, ένα έργο της Snøhetta που παίζει με το φως και τις παραδόσεις της περιοχής. Η κεντρική του δομή μοιάζει με ανεστραμμένο κώνο που λειτουργεί σαν περισκόπιο, αντανακλώντας την κίνηση της πόλης στο εσωτερικό.
Η υλικότητα του σταθμού παραπέμπει στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική Najdi, ενώ ένα υπόγειο κήπο εισάγει στοιχεία δροσιάς και φυσικής γαλήνης μέσα σε ένα περιβάλλον που κανονικά θα ήταν αυστηρά αστικό. Η σύνθεση του σταθμού γίνεται έτσι ένας συμβολικός διάλογος ανάμεσα στο παλαιό και το σύγχρονο.
Στην Ευρώπη, ο σταθμός Mons στο Βέλγιο δικαίως ξεχώρισε χάρη στο όραμα του Santiago Calatrava. Τα έργα του γνωστού αρχιτέκτονα τείνουν να μοιάζουν με καθολικούς ναούς του μέλλοντος και ο Mons δεν αποτελεί εξαίρεση: μια λευκή ατσάλινη γκαλερί σε απαλές καμπύλες, ένας διάδρομος 165 μέτρων που ενώνει την ιστορική πόλη με τις νέες αναπτυσσόμενες περιοχές, μια κίνηση που συμβολίζει την ένωση παρελθόντος και προοπτικής. Ο σταθμός μετατρέπεται σε γέφυρα – κυριολεκτικά και μεταφορικά – ανάμεσα σε δύο κόσμους.
Η Γαλλία συμπληρώνει τη λίστα με δύο σταθμούς του Παρισιού, οι οποίοι παρουσιάζουν διαφορετικές εκδοχές της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Ο Saint-Denis–Pleyel, σχεδιασμένος από το γραφείο του Kengo Kuma, είναι ένας σταθμός όπου το φως αποτελεί το κεντρικό στοιχείο.
Ένας χώρος ύψους 35 μέτρων, επενδεδυμένος με ξύλο, αντιστέκεται στη βαρύτητα των συνηθισμένων υλικών του αστικού τοπίου. Ο σταθμός δημιουργεί τις συνθήκες για μια νέα κοινωνική πλατφόρμα, συνδέοντας τρεις γειτονιές που μέχρι τώρα διαχωρίζονταν από τις γραμμές του τρένου. Σύντομα θα φιλοξενήσει και γλυπτά εμπνευσμένα από την Παλαιολιθική εποχή, θέλοντας να ενώσει τον σύγχρονο δημόσιο χώρο με μια πολυχιλιετή πολιτισμική αφήγηση.
Τέλος, ο σταθμός Villejuif–Gustave Roussy αποτελεί μια από τις πιο εντυπωσιακές αφηγήσεις φωτός και ύψους σε υπόγεια υποδομή. Το έργο του Dominique Perrault εντυπωσιάζει με έναν τεράστιο κυλινδρικό θάλαμο, ο οποίος αντανακλά το φυσικό φως από την επιφάνεια χάρη σε μια υαλόφωτη οροφή 70 μέτρων.
Το φως διαχέεται ως τα βάθη της πλατφόρμας, 50 μέτρα κάτω από το έδαφος, δημιουργώντας μια εντύπωση ανάτασης μέσα σε έναν χώρο που παραδοσιακά είναι σκοτεινός και βαρυφορτωμένος. Οι μεταλλικές επιφάνειες, σε διαφορετικές υφές, παίζουν με τις αντανακλάσεις και μεταμορφώνουν τον σταθμό σε ένα τεράστιο αστικό καθρέφτη.